Katalog

ABD ve SSCB'nin iki bilim adamını karşı karşıya getiren bir kitap Kapitalizm komünizmi yer mi? Kapitalizm, Komünizm ve Birarada Yaşamak / John K. GalbraithS. Menşikov / Çeviren: Özcan Yüksck Afa Yayınları / 268 s. • OML ÇAUŞUR "•an. Hiç şüphesiz son on yılımızın en önemli olayları Doğu Bloku'nda Kapitalizm. yaşananlardır. Özellikle 1989 yılıKomunırm ve Birarada Yaşamak nın gazetelerini kanştırdığımızda bu ülkelerde meydana gelen olağanüstü gelişmelerin manşetlerden düşmediğini' görürüz. Bu ülkelerde gerçekten neler oluyor, yaşananların perde arkasında neler var? Meraklı okuyucu bunları aramaya, bunları araştırmaya önem veriyor. AFA Yayınlan'nın, Sovyetler'in ve ABD'nın ıkı tanınmı^ ı;>mini bu ülkelerin ekunomisi üzerinde söz sahibi iki bilimadamını karşı karşıya getiren tartışma kitabını çevirip yayımlaması, önemli bir ihtiyaca cevap verecek nitçliktedir. Jotln Kenn«m datbrvtti Stantalarv Manflkov Galbraith. Roosvelfın ABD başkam uluugu dönemde fıyatların kontrolunden sorumluydu Menşikov da aynı dönemin hem SSCB hemde ABD dahıl Batı ekonomileri konusunda bılgı sahıbıydı Yukarıda Menşikov, Roosvelt'le görülüyüor. guluyor. Onun üslubunda sosyalızmin son yıllarda bir tıkanma içine girmi; olmasının rahatlığı ve üstünlüğü seziliycr. Yer yer, "Siz modası geçmiş Bolşevikler sömürü konusunda fazla duyarlısınız" diyerek alayla karişık eleştiriler yapıyor, yer yer Marx'ı örnek göstererek kendilerine yönelen "sömürücü" nitelemesini hafifletmeye çalışıyor. İki sistemin sözcülerinin günler süren ikili tartışmalarının sonunda oldukça kapsamlı bir kitap ortaya çıkmış. Büyük ölçüde sosyalist sistemin ve sosyalizm uygulamalarının sorgulandığı sohbetin, bazı bölümlerinde de kapitalizm gözden geçiriliyor. Tartışmalar işbirliği koşullarının araştırılması ve bir arada yaşamanın iyileştirilmesi temennileriyle son buluyor. Kitabın girişinde Menşikov, ılk ciddı reform çabalarının Kruşçev döneminde başladığına dikkat çekiyor. O zamanki şenel sloganının şimdikine benzediğini ve ekonomide, ışletmelerin özgürleştirilmesine çalışıldığını belirtiyor: "Kruşçev ve ülkemizin diğer liderleri, sistemin aşırı merkezilestiğjni ve karmaşıklaştığını, tek bir merkezden planlamak ve yönetmek için fazla karmaşık olduğunu söyliiyorlardı. Bu, aynen bu sözcüklerle ifade ediliyordu. Bu konuda bir şey değişmiş de İL Stanislav Menşikov, Sovyet ekonomisi ve siyaseti üzerindeki yetkinliğiyle birçok noktaya ışık tutuyor. Gorbaçov ne yapmak istemektedir? Kapitalist, sosyalist sistemler bir buluşmaya mı gidiyorlar? Sosyalist piyasa ekonomisi adı verılen yeni görüşlerin esası nedir? Bu soruların cevabını bu konunun en yetkin ağzından dinlemek mümkündür. John Kenneth Galbraith ise bir Amerikan uzmanı olarak hem kendi sistemini, hem Sovyet sisteminı sor K T A P T A N B İ R B Ö L O M Menşikov: Doğrusü her iki toplumun da önemli bir kesiminin kendısini, bürokrasiyle ve bürokratik düşünme tarzıyla bağdaştıramadığını düşünüyorum. Bürokrasinin parçası değıller ve daha önce işaret ettiğim doğrultuda düşünüyorlar. Toplumun geleceği hakkında farklı görüşleri var. Ayrıca yanıldıklarını nissettiklerinde ya da nesnel durumun değişmesi halinde görüşlerini değiştirmeyi arzuluyorlar. Menşikov: ".. Kapitalizmin ve iosyalizmin getecegine daha açık bir zihinle yaklaşmamız gerektiğine inantyorum. Bir soru sorabilir mıyım? Yüz yıl son dünya neye benzeyecek? Tamamı kapitalist mi olacak yoksa sosyalist mi? Ya da her ikisinın karışımı, şimdi olduğu gibi bir arada y'aşayan iki sistem mi olacak? Sistemlerin bırbirlerine yaklaşmaMnın sonucu olarak birleşik tek bir toplum mu olacak? Şu anda algılayamayacağımız farklı türden bir toplum mu olacak? Hegeıci ünlü tez (kapitalizm), antitez (sosyalizm) ve sentez (fütürizm ya da başka bir şey olarak adlandırabileceğimiz bir tür gelecek toplumu)mi gerçekleşecek? Yalnızca tahminde bulunabiliriz." Galbraith: "... Bunun bir karışımı olacağını tahmin ediyorum. Daha önce tartı^tığımız gibi sosyalist dünyada bugünkü gibi piyasaya doeru bir yönelme olacaktır. Kapitalist dünyada da toplumsal çok daha fazla önem verilecektir. Ve bundan yüzyıl sonra çok daha olgun bir kapitalizmle sosyalızmin iç içe geçtiği bir yapıyâ sahip ülkeler olacak." l " lam gelirin çok büyük bir kısmı gelir durumu yüksek bir azınlık grubuna giderken çok az bir kısmı orta gelirlilere ve alt tabakaya gidiyor." Menşikov, daha sonra kirli ve eski y;pranmış sanayinin ABD tarafından Üçüncü Dünya Ulkeleri'ne aktanlmasını eleştiriyor ve bunun bir sömürü olduğuna dikkat çekiyor. Galbraith ise kendi mantığı içinde savunuyor. Burada tamamını anlatamayacağımız ilginç tanışmalar ve itiraflara şahit oluyoruz kitap boyunca. Bu tartışmalar 1987 yılında, yani üç sene önce yapılmış. Bir kitap için oldukça taze bir tarih. Ancak Sovyetler Birliği'nde ve diğer Doğu Bloku ülkelerindeki gelişmeler göz önüne alınınca, kitapta yapılan birçok konuşmanın bile hızla eskidiği anlaşılıyor. Kitabı okuyup bir yana koyunca, Menşikov'un sosyalizm üzerine söylediklerini yeniden değerlendirmek ihtiyacı duyuyorsunuz. Özellikle Doğu Bloku'ndaki son gelişmelerden sonra sosyalizmin bütün hatalarına rağmen sağladığı sosyal eşitlık ve sosyal güvencenin, işsizliğin ortadan kaldırılmasının yarattığı gelecek sigortasının, bu ülke halkları tarafından yeniden dile getirilmesinin önemini ve değerini düşünmeden edemiyorsunuz. D Gorbaçov reformlarının amacının ekonomiyi canlandırmak, bürokrasiyi yenmek olduğunu belirten Sovyet uzman, Sovyetler'de, yeni ekonomik anlayışla işsizliğe yeni sistemin izin verebileceğini kabul ediyor: "Evet verecek ama yine sizin geçici işsizlik dediğiniz olacak... Işsizliği bir dürtü olarak düşünmüyoruz. Tam istihdam sistemini, uygun bir sistem, toplumsal olarak adil bir sistem, sosyalizmin bir başarısı olarak kabul ediyoruz ve bundan uzaklaşacağımızı da sanmıyorum." Tartışma bir ara kapitalizmin sorunlarına yöneliyor. Galbraith, en önemli sorunlarından birinin hiçbir işi ve geliri bulunmayan alt sınıflar olduğuna dikkat çekiyor: "tkincisi... bizde gelir dağılımında büyük bir eşitsizlik var. Ancak ne yazık ki son yıllarda bu bir iyileşme göstermedi; tersine, daha da kötüleşti. Top John Kenneth Galbraith: Amerikan Lkonomık Birliğinin eski başkanı. Profesör Galbraith, Franklin D.Roosvelt'in başkanhğı döneminde fiyatların kontrolünün sorumluluğunu üstlenmiş ve savaş süresince ekonomik politikaların belirlenmesinde önemli bir rol oynamıştır. Kitapları çeşitli dillere çevrilmiş ve baskı sayısı milyonlara ulaşmıştır. Halen Harvard Üniversitesi'nde öğretim üyesi. Stanislav Menşikov: Prag'da yayımlanan uluslararası komünist hareketin yayın organı World Mancist Review'un yazı kurulu üyesidir. Gerek Sovyet ekonomisi, ABD de dahil Batı'nın kapitalist ekonomisi konusundaki bilgisiyle tanınmıştır. S A Y F A 13 C U M H U H İ Y E T K İ T A P SAYI U