Katalog

Sanki hâlâ yazıyor 15 Nisan 1980'de ölen Jean Paul Sartre on yıl sonra tanımlanması en güç şahsiyetlerden biri olmaya devam ediyor. Kimine göre 'burjuva kökenli bir goşist', kimine göre de yüzyılımızın yetiştirdiği az sayıda 'gerçek filozof tan biri olarak nitelenen Sartre'ın ölümünden sonra altı kitabı yayımlandı. Varoluşcu felsefenin babası, siyasal kavgalann adamı Sartre 10 yıl önce ölmüştü O SABETAY VAROL PARİS n yıl once 15 Nısan 1980'de 20 yuzyılın en unlu aydınhrından Jean Paul Sartre, 75 yaşında yaşama veda edıyordu Savaş sonrası kuşakları de rınden etkıleyen varoluşcu felsefenin babası ve roman, oyun, deneme turlerınde onlarca kıtabın yazarı Jean Paul Sartre'a, sıyasal kavgalann adamı Sartre'ı eklemeyı ıhmal edersek çağının bu buyuk ısmını eksık tanımlamış oluruz Olumunden bır kaç ay once "Vietnam'a Bir Gemi" kampanyasına katılmayı kabul edcrek kamuoyunu son bır kcz şaşırtan Jean Paul Sartre, on yıl sonra, tanımlanması cn guç şahsıyetlerdtn bırı olmaya devam ediyor Kimine gore "Burfuva kökenli bır goşist", kımıne gore 20 yuzyılı kımlıgınde bıllurlastırın adam, kımıne gore ustun yetcncklı bır yazar Parlak bır zekâ, yuzyı lımızın yetıştırdıgı az sayıda "gerçek fılozof'tan bır tanesı, "tnsanları yolundan saptırma ve başarısızlığa ınahkum etme ustası" Fransız entelektuel geleneğının son ıt'msılusı vs vs "Vietnam'a Bir Gemi" operasyonu, komunıstlerın elıne geçmış bu ulkcden kaçan ve Çın Denızı'nde kopek ba General De Gaulle Sartre dan nefret edıyordu Jean Paul Sartre ın bınbır tahrıkı karşısında tutuklanmasını onerenlere Voltaıre ı Bastılle Hapıs hanesı ne tıkamazsınız yanıtını verrrtıştı lıklarına yem olan zavallı bır ınsan grubuna yardım elını uzatmayı amaçlayan bır kampanya ıdı 68 gençlık olaylaıının lıderlerı, şımdıkı hukumetın "tnsancıl Lylem Bakam" Doktor Bernard Kouchner gıbı Vıi'tnaınhların bagımsızlık kavgasına hedef olmuşların bır çogu, "Boat People" olarak adlandırılanlara yardım ıçın seferber olu yordu Anuç Vıetnam açıklarına bır gemi gondererek Boat People facıasına son vermektı Bu kampanyaya katılanlar arasında, Sartre'dan başka, tum yaşamı "Sartre'ın tam tersi" olarak nıtelenebıletek Raymond Aron'u da goru yoruz O Aron kı Sarıre'ın Ecole Normale Superıeure' den sınıf arkadaşıdır Antak volları çok genç yaşta ayrılmış, bırı avkırılığın, kavganın, vâğdaş duyarlılığın felsefesını yaparken, Raymond Aron lıberalızmın, surekhlığını ayağı ycrt basanların duşunurluğunu sımgelıyordu Olumunden sonra Sartre'ın altı kitabı yayımlandı Hayatta oldugu surece basılmamış kıtapları Sartre o kadar unlu ıdı kı kıtaplarını yayıncı bulamadıgı ıçın çıkarmamış olması dujunulemezdı bıle 1983'te uç kitabı, 1984 ve 8Vte bırkaç kitabı, son olarak yenı bır kitabı daha Sartre'cılardan bır lanesının son gunlerde dedjgı gıbı "Sanki kitap yazarak obıir dünyadan bize postalamava" devam edıyordu 1983'te " Les Carncts de la Drole de Guerre" (Bır Garıp Savasın Not Detterı), "Les Cahıers Pour Une Morale" (Bır Ahlak Içın Defıerler), "Les Lettres Au Castor et a Quelques Autres" (C astor ve Daha Bırkaç Kışıve Mekıuplar), 1984'a Freud Senaryosu, 1985'te "Diyalektik Düsüncenin Eleştirisi"nın ıkıncı cıldı ve son olarak "Nerıte et Exıstence" (Gerçek ve Varoluş) Gerçi bu kıtaplardan çok azı okur arasında buyuk ılgı uyandırıp cıddı tartışmalara yol açıyor Anıa olumunden sonra Sartre'ın kıtap yayımlamaya devam ettıgı bır gerçek Gene Sartre uzeııne çalısan bır genç lelsefecının bır TV programında dedıgı gıbı "Kendi kendimizi aldatmayalım. Bu kitaplar bitmemiş eserlerdir. Tıpkı biitun ya şamı gibi bitmemişlik Sartre düşüncesinin en onemli özelliklerinden biridir". 1968 yılından ıııbaren Sartre, bır grup asırı sokuyla bırlıkte hareket ettı Halk devrımlerı nı, devrımcı şıddetı, Çın Kultur Devrımı'nı savundu Son olayların ışıgında gerıye donup bakanlar şu soruyu soruyor "Acaba Raymond Aron gibi yanılmadan yaşamak mı, yoksa Sartre gibi yanılarak yaşamak nu daha değerlidir?" Aron'un sonuç olarak dedıklerı daha fazla dogrulandıysa da çagını, çagının kuşaklarını eskı okul arkadaşı kadar etkılemedıgı bır gerçek Jean Paul Sartre'ın ıenazesıne yuzbıne yakın kışının katıldıgı tahmın edılmıstı 1896'da olen ViLlor Hugo'nun cenazesınden berı hıç bır yazar bu kadar çok Parıslıyı peşınden ağlatmamıştı "Aglayanlar" arasında, 40 yıllık tan yoldası Sımone de Beauvır (Sartre'ın deyıjıyle Castor), Yves Montand, Sımone Sıgnoret, jımdıkı Başbakan Mıchel Rocard gıbı kavga ve dujunce arkadaşından başka, on bınlerce meçhul vardı Cezayır'dekı "pis" somurge sâva5 na karşı çıkan yoldajları O devırde unlu duşunurden nef1 rtt eden General De Gaulle, Sartre'ın bınbır tahrıkı kar şısında, tutuklanmasını onerenlere, "Voltaire'i Bastille Hapishanesi'ne tıkmazsınız" yanıtını vermıştı Başka bır dcyışle, General De Gaullc'e gore halkın gozunde Jean Paul Sartre, Voltaıre kadar onemlıydı 1968'de 63 yaşında olan Sartre, aynı yıl elıne megafonu kaptıgı gıbı, gençlık olaylarıyla butunlcştı O devrın gençlık lıderlerınden Roland Castro, "Bizim amacımi7 Sartre'ın şöhretini kullanmak, ondan yararlanmaktı. O da bunun sonuna kadar farkındaydı. Gene de gcldı. Yanımıza gelişi bize sonsuz bir güç verdi" dıye anlatıyor 1968 dalgası gerı çekılırken kemıkleşıneye yuz tutan Fransız aşırı sol orgutler, Sartre'ın yanlarında oluşu sayesınde kendılerını tam tecrıt olmuş hıssetmedıler Fransız ajırı solunun, Italyan ve Alman aşırı solu gıbı terorı/me sapmamasında bu destek onemli sayılıyor • C U M H U R İ Y E T K İ T A P : S/l/f 13 S A Y F A 7