Katalog

Şakir Eczacıbaşı'nın fotoğraf sergisi ve albümü İmgeler salgın Şakir Eczacıbaşı'nın Türk ve İslam Eserleri Müzesi'nde açılan fotoğraf sergisi 20 mayısa kadar sürecek. Sergi için Galeri MD tarafından bir de albüm yayımlandı. Abidin Dino'nun fotoğraf sanatı ve Şakir Eczacıbaşı'nın fotoğrafları üstüne yazısını sunuyoruz. ABİDİN DİNO n kuçukten en buyuğe, atomun ıç yapısından uzayın derınlıklcrıne, canlı ınsan bedenının dehlızlerınden cansız taş topragın gızlenne kadar fotoğra fın erışemedıgı bır alan kalmadı Başdoııdunıcu bır goruş açısı Yepyenı duşuncelere, duygulara, dunyalara açılan bır penceredır, yıldırım hızıyla açılıp kapanan kuçuk fotoğraf merLeğı Dunun "fakır akrabası" fotoğraf, bugun tam anlamıyla bır sanat kolu olmaktan başka, yaygınlık alanı bakımından geleneksel guzel sanatları gerıde bırakan bır duzeye erıştı Fotograflar gundelık gazeteyı, haftahk dergıyı, sokak afışını, kıtaplarımızın ıçını dışını, dort bır yanımızı kaplamış bulunuyor 1950 yıllarında Parıs'te, fılozof Henri Lefevre şoyle tutturmuştu bır ara "Göreceksiniz, gün geçtikçc sözcük ve scslcrden daha çok, imgelerin egemen olduğu bir dünyada yasayacağız; siyasette, sanatta, aşkta, her alanda!" Iefevre bır de ad takmıştı bu yenı doneme "İmgeler Çağı." E Fotoğraftan "flklrter"! anlayan II. Abdfllhamid Sultan Aziz'e pek ugurlu gelmemıjtı, Abdullah Biraderler'e fotoğraflarını çektırmek II. Abdülhamid'e gelınce, onun a$ırı fotoğraf merakı (çeşıtlı kul'lannın yuzunu gozunu ızlenıe tutkubu), dupeduz bır gaflettı kendı açısınuan1 Tahsin Paja'ya gore, Sultan şoyle demış, gunun bınnde "Her imge (fotoğraf) bir fikirdir..." Abdulhamıd yuzlerce fotografa bakıp bakıp kuşkulan dıklarına cezakr verıyordu, soylendığıne gore; kımıne iurgun, kımıne hapıs Gel gor kı fotograflar gerı teptı; çoğalan "fikirler", bır Pandora'nın kutusu olan fotoğraf makınebinden çıkıp Osmanlı dıyarını dola^maya ba^Tayınca, zulme karşı ayaklanan ımgelerı ne hapıs ne de surgun bastırabılmıştı. Yu/yıllar boyunca kul'lar, ummet denızınde yıtık bırer damladan başka bırşey değıllerdı Kul, kole ya da bende, paşa, vezır, vuzeranın hepsı mırî topraklar dahıl sankı padı>ahın ınalıydı Kı;ı, kı^ılık nasıl çıkabılırdı meydana' Bızım edebıyatta, duzyazıda, şıırde kışı, kı;ının ıçı dıjı, kaş, göz, surat, bedenı, ne zor, ne yavaj yamıtılabıldı? R.ıjk.ı etkenlerle bırlıkte fotoğraf (onemh bır olçude fotoğraf), ı>ık tuttu bu yolda Kendı ımgelerını gore gore, fotoğraflarını çektıre çektıre kışılıklerını buldular Genç Osmanlılar, Jon Turkler ve çok sonra Kcmalıstler O bakım dan Tanzımat pa>a ve beylerının ya da Namık Kemal'ın fotoğrafları az mı anlamfi'1 Demeın şu kı, evrım, hatta devrım taşıyıcısidır ımge. Resme yakınlık duyan ilk fotoğrafçılar Başlangıçtan beı ı resım sanatına yakınlık duymuşuır fotoğraf Bu hısımlık ılk (otoğrafçıların çekımlerınde denedıklerı duzenlemelerden bellı • Medıcı Odulu'nu kazanıp Roma'ya geldıkten sonra 1852'de Istanbul'da "Calotype" denen teknıkJe fotoğraf çeken genç mımar Nicolas Normand'nın fotoğraflarına ba kınca, Istanbul'da çalışmış "Orientaliste" ressam ve gravurculerın genış yatay ya da dar dıkey duzenlemelerınden ne kadar esınlendığı bellı Bılındıgı gıbı, ılk loiografçıların en yaygın konusu, portre sanatı olmuştur "Mü>teri"lerın bekledıklerı şey, boyalı resımlerden daha gerçek portrelerdı. Aynada gorduklerının 1 tıpkısı Ne var kı kımı fotoğrafçılar ışık golge oyunları sa yesınde şaşırtıcı guzellıkte fotograflar çekmeyı beıerdıler Bunlardan bırı Tournachon, namı dığer Nadar (18201910), bır başkası da Charles Dodgson, namı dığer Lewıs Carroll (1832 1898), erışılmez degerde ponreler çektıler Bırıncısının balontu, ıkıncısının matematıkçı olması mı sanatsal duygularını beslemıştı? Belkı de sıyah beyaz çalışma, "uzun poz" verme zorunluğu, bır başkalaşma, "mesafeleşme" tadı vermıştı o şıırscl ımgelere. Sanatta gehşme, basamak basamak yukselen bır merdıven degıl kı' Çapraşık, gıtgellı, ınış t, ık.ı> 1 bır olujum 1 TakvlmI Vakayi: "Bir sanatı garlbe" Fotoğraf "çekilir" ya da "alınır." Bu ıkı sozcuk "edinme", "ele geçirme" anlamını taşıyor gıbı Fotoğrafı alınan, çekılen kı>ı, kendınden, kıjılığınden bır an'ı verıyor san kı hotoğraflarının çekılmesınden urken kışılerı yıllar geçtık^e daha lyı anlıyorum, junıın jurasında aşınmıj ımge nıı/den bajka ne kaldı kı elımızde, onu da fotoğrafçılara kaptıralım1 1839'da Osmanlı Takvimı Vakayi'de ı,ıkan bır yazıda 1 dendığı gıbı fotoğraf "bir sanatı garibe"dır, vesselaın S A Y F A 16 Turkıye'de uç boyutlu yağlıboya ressamlarının çoğu, çek tıklerı fotoğrafları satranç tahtası gıbı "kare"leyerek, yağlıboyalı manzaralara çevırmıjlerdı Boylece fotoğraf, uçuncu boyuta geçen ılk ressamlarımızın elınden tuttu bır sure. O ressamlar nedense sık sık Yıldız Sarayı'nı canlandırırlardı, ama Sultan'ın bahçelerınde ın cın top oynar1 Renklı "kartpostal" bır çeşıt, ama kısılıksız değıl, şıırsel huzun var hepsınde, renk baygınlığı ve resme ıçtenlık veren bır acemılık Ikill oyun: Çeken ve çektlren Fotoğraf ıkıli bır oyun: Çeken ve çektıren. Çekenın kım olduğunu; neyı, nıçın, ne zaman çektığını, ayrıca, çekılenin ne ya da kım olduğunu, nasıl çekıldığını, hangı an'da çekıldığırh ıçerıyor her fotoğraf; soru ustune soru, bır bılmece neredeyse Hem artık fotoğrafçılar çeşıt çeşıt, orneğın kımı salt moda guzellerını çeker, kımı salt o kızlar kadar /arıf boceklerı Iş bolumu! Mustafa Kemal'ln tarlhl özetleyen fotoğrafları Belgesel onemde fotograflar daınıa ılgınç, bır de tarıhsel nıtelıkıe olanları var kı belleğımızden sılinmezler. Mustafa Kemal'ın Arabıstan'da, Çanakkale'de, Anado lu'da çekılen her fotoğrafı bırer tarıh ozetı Hıçbır sey tesadufe bırakılmıs değıl, dekor, kılık, kıyafet, durus, her şey sanatsal duzeyde. Kocatepe'de buyuk taarruz fotoğrafı orneğın, o unlu ımge, o unlu şıır. Yurudu uçurumun başına kadar, egıldı durdu Bıraksalar ını.e u/un batakları ustunde yaylanarak ve karanlıkta akan bır yıldız gıbı kayarak, Kocatepe'den Afyon ovasına atlayacaktı Ya da Emır Golu yolunda karların ustunde uzanmış: Duşunuyor mu gozlerı kapalı, yoksa uyuyor nıu' Kalpak, genış kıvrımlı ıçı kurklu peleıın, bastonun ULU, ayakkabılar tertemız Kusursu/ klasık bır rcsım, ressamta Mustafa Kemal fotograflarının çckımını yonetıyor gtbı dır, hem çekılen kışı, hem çeken kışı bır bakıma Einstein ya da Picasso'nun fotoğraflarına bakın, onlaC U M H U R İ Y E T K İ T A P . SA// 13 1850'ler Beyoğlusu'nda 30 fotoğrafçı Iurkıye'de geçıu ya da kalıcı olarak çalıjan meslekten fotoğratçılar pek çok 1850'den sonra Beyoğlu'nda 30'u a^kın fotoğrafçı dukkânı var olduğuna gore, cıddı bır meslektı bu Fotoğrafçı Kampa, fotoğraf başına 100150 kurus alırmış Carlo Naya bıraz daha ınsaflı, 60100 kurusla yeunıyormu$ Olsun 30 fotoğrafçı dukkânı, neredeyse bugunun resım galerılerı kadar bol1 Fvet, fotoğrafçılar resım sanatından esinlenmıslerdı bas langıçta, fakat çok geçmeden butun dünyada ve bızde fotoğraf resmı etkıledı