Katalog

Şeker tadında acı haplar Hayır / Aforizmalar / Stanislaw J.Lec / Çevirenler: M.Aşçı S.Eroğlu / Ayrıntı Yayınevi / 136 s. / 5000 TL. / Kod No: 303.021 " OÜLTEKİN EMRE BERÜN Polonya asıllı Stanislaw Lec'in taranmamış düşünceleri " Stanislavv Jerzy Lec Polonyalı sair ve yazar (19091966). Yahudi bir ailenin çocuğu olarak dünyaya geldi. Babası banka müdürü ve toprak ağasıydı. Leh dili ve edebıyatı ve hukuk okudu (19271933). Bir süre Varşova'da bağımsız yazar olarak yaşamını sürdürdü. Polonya'nın işgalinden sonra Naziler tarafından tutuklandı. Savaşta Tarnopol toplama kampından kaçmayı basardı ve antifaşıst direniş birliklerine katıldı. 19491950 aras Viyana'da basın ataşeliği yaptı. Ardından İsrail'e göç ctti. 1 >52 yılında Polonya'ya geri döndü.. 1957 yılında ilk aforizmalarını yayımladı ve uluslararası üne kavuştu. Elcştirmen Karl Dedecius'a göre Lec, aforizmalarıyla "inadın, hoşgörünün, şiirin ve mantığın birleştıği en kısa ve keskin terminolojiyi yarattı", bilimsel kitapların yapamadığını yaparak "ikiyiulü gökyttziinün vc siislü piislii cehennemlerin maskvsini düşürdü." "Aforizmalar, hayatın noktalama işaretleridir," diye yazıyor Sargut Şölçün Düsüncenin Vurucu Gücü Aforizmalar başlıklı sunu yazısında. Birçok yazar, denemeci, felsefeci de aforizmaları tanımlamaya çalışmıştır. Ürneklersck; "Belli bir ciddiyet, belli bir derinlik ve liberallik" (Goethe), "Sonsuzluğun biçimi" (Nietzsche), "Bilginin coşması" (Novalis), "Düsüncenin şilri" (Humboîdt), Bagımlı tinin patlaması" (Schlegell), "Uzun bir düşünce zincirinin son halkası" (V. Eschenbach) ve Musil de "Alınyazısı" olarak tanımlıyor aforizmayı. Lec'in tanımı da oldukça ilginç: "Tatlı şekcr tadında acı haplar. Haplar zararsızdır. Zehir taddadır." Tanımı ne olursa olsun, aforizmalar, "taranmamıs düşünceler"dir aslında. Sıkı, kolayca kendini ele vermeyen düşüncelcr yumağıdır. Anlık düşünce patlamaları, ilerde açılabilecek, üstündc daha ayrıntılı durulabilecek düşünce kırıntılarıdır da. Enis Batur, Parçabaşı Dikişler diyor aforizmalarına. Ferit Edgü de Ders Notlan için "Kimi bir aforizma niteliğindeki bu küçük notlar, aslında geliştirilmek üzere bir Kiyıya çizikürilmiş tümcelerdir" diye yazıyor. Kimdir Stanislaw J.Lec? Letz ailesi Galiçyalıdır. 1914'te Ruslar Galiçya'yı işgal edince, aile Viyana'ya kaçar. Baba' banka müdürü, anne büyük bir toprak ağasının kızıdır. Yahudi bir ailedir Lec'in ailesi. Lec, hukuk eğitimi gördü. Sosyalist düjünceyi benimsedi. İlk şiir kitabı Renkler'ı 1933'te, yüksek lisansını tamamladığı yıl, yayımladı. Sonra Hayvanat Bahçesi'nı çıkardı. Haylazlar Tiyatrosu'nu kurdu. (Tiyatro sansürün hısmına uğrar ve kapatılır). 1936'da Hamasi Taşlamalar'ı yayımladı. Kitaptaki mizahı şöyle tanımlıyor Lec: "Hamasetin coprakla örtıüğü yerleri mızah kazıınalıdır." 1941'de Naziler'ce tutuklanır ve Tarnopol toplama kam pına götürülür. Şans eseri kurşuna dizilmekten kurtulur. 194.Vte kamptan kaçar. Direnişçilere katılır ve Savaşta Asker adlı mizah dergisini yönetir. 1945'te lğneler adlı mizah dergisini yayımlar. Savas sonrası yazdıklan, genellikle partizanlara ilişkindir. Lec, aforizmacı olarak, 1955'te yayımladığı Polonya Ekimi ve Taranmami; Düsünceler'le ünlenir." ...Acı yazgısını ve kuşkulu düsüncelerini minik cümlelerle aktarır." Kısa tutalım. Dünya sözcük enflasyonu geçirmekte. "Felsefi diişünce biçimi ve cesur atılımlan bu min:k sözlerden büyük bir kütüphane doğurdu. Lec, anık biçimini bulmuştu. İnadın, hoşgörünün, şiirin ve mantığın birleştiği en kısa ve keskin terminolojiyi yaratmıştı o. Binlerce yıllık deneyimi dcnektaşı yaprtııjtı. Düsüncelerini kafeslerde, tramvaylarda, parklarda not ederdi... Lec, bu dönemlerde az şey hakkında çok şey yazılmasını sıradan bulduğundan, çok sey hakkında az sey yazmayı denemek istiyordu." Lec, yazarlığına ilişkinse jöyle yazıyor: "Dünyada tek bir söz söyle.mek isterdim; bunu beceremediğimden yazar oldum işte." Berlin'de yasayan, 2. kuşaktan iki Türk gencinin çevirdiği Aforizmalar, son günlerde okuduğum en keyifli ve en düşündürücü kitap. Ahmet Sipahioglu'nun desenleriyle ve iç düzenlemesiyle kitap, son derece sevimli. Sargut Şölçün'ün önsözü ve Karl Dedecius'un Çağımızın Ilk Aforizmacısı yazısı da okunmaya değer yazılar, ayrıca nefis denemeler! Tüm sözcükler tükendiğinde, insan insanı anlamaya başlar. D K İ T A P T t l S E Ç M E L E R • Öyle büyük boş laflar vardır ki içlerinde bütün bir ulus esir tutulabilır. • Araba temsilcileri araba, sigorta temsilcileri sigorta satar. Ya halk temsilcileri? • Gülmenin yasaklandığı yerde genellikle ağlamak da serbest değildir. • Herkesin kendi cenaze arabasınt çeken bir kırbacı vardır. • Gerçekler her zaman çıplaktır. Son moda giyinseler de... • Başkentte köpekler bile daha merkezi havlar. • Göğsü madalya dolu kişi kolay eğilir, ama zor doğrulur. • İsteyeni arttıkça özgürlüğün bedeli düşer. • Samanlık; atlara baska, sevdalılara başka kokar.. • Hedefe kestirmeden giden yol en tehlikeli yoldur. Çünkü o, kursunların gittiği yoldur. • Bana bir halkın neye güldüğünü söyle, sana onun ne için kanını akıtmaya hazır olduğunu söyleyeyim. • "Başını dik tut" dedi cellat ve yağlı ipi boynuna geçirdi. • Kuşak farkı: Biz birlikte düşler kurardık, onlar birlikte yatıyorlar. • Kendine iyi bak. Devletin malısın. • Dünya çok güzel. Ve asıl acı olan da bu. • Yurttaş ne kadar küçükse, imparatorluk o kadar büyüktür. • Şimdi kafanla duvarı deldin. Şöyle bakalım, komşu hücrede ne halt edeceksin. • Bazı bumcranglar geri gelmez. özgürlüğü seçer. Efsanelcr, genellikle onun hammaddesıne muhtaç olanlar tarafından yıkılır. S A Y F A 2 2 L Hedefe kestirmeden giden yol, en tehlikeli yoldur. Çünkü o, kursunların gittiği yoldur. • Anlam güncelliğini stk sık yitirir; anlamsızlık asla. C U M H U R İ Y E T K İ T A P : SAYI 13