Katalog

nn da her bın buyuk rejısor, buyuk aktor, bırer dâhı Anadolu'nun doğa ve ınsanı, Cumhurıyet'ın kuruluşun dan sonra fotograf sanatı sayesınde daha ıyı anlaşılır oldu Abdullah Bıraderler'ın hıc dc kuçumsenmeyeLek stud yoda çekılmış bolge ınsan ve kıyafct ctudlcrı yerıne, artık doğamn ortasında soınut ınsan ımgelerı fotograflanıyordu "Manzara" fotoğrafları yuzeyscl "Orıentaliste" bakıştan kurtulup yerlı bır gozle ve yapmacıksız, gcrçek konulan yonelır oldular Yaban romanı ıle Ince Memed arası cok fotograf çekıldı Fotograf: Yaşama bir ovgü Fotografcılar ıçın "ımge avcısı" deyımını hıc scvmem, degıl mı kı avunın ışlevı avlamak, kuşu ya da başka hay vanı oldurup yemek Fotoğrafçı apayrı bır yaratık Roland Barthes ne dtrsc desın (fotografın olumle ılgılı olduğunu soyler), bana gore tam tersıne, olumden bır şeyler kurtardıgı ıcındır kı bunca oncmlı, fotograf sanatı olume değıl, yaşama bır ovgu Şaklr Eczacıbaşı'nın gözleri Şakir Ec/acıhaşı ımgelerle ıçlı dışlı Dıkkat ettınız mı, etrafına go/ gezdırırken sankı yakına uzağa gore "ayar" cder gozbebegını Merak dolu bır bakış turudur bu Merak dedım, buı» hayret, dıkkat ya da hcyecan da dtncbılır Ba kışlarını tamamlayan yı da noktalayan sevınçlı, belkı bı raz alaysı, genç bır guluşu de duyulur sık sık Evet, sorulması yersız sayılmamalı Neden Şakır kımı gun ışını gucunu bırakır da sokak sokak, dıyaı dıyar, dere tepe duz dolaşıp fotograf çeker? Bclkı asıl ışı gucu budur da ondan1 Sırlarını saklayan Anadolu'nun Imgeleri Imge oyunu tek başına oynanmaz, bır ımecedır 1 otoğrafın, sınemanın, tıyatronun keyfı hep beraber çalışnıak ta Şakır Eczacıbaşı Anadolu'yu, Anadolu'nun Akdenu kıyılarını, Karadenız kıyılarını, ust Anadolu'yu, alt Anadolu'yu bırkac yakın arkadafla çekışe anlaşa, coşku ıcınde cek mıştır ımge ımge Atlantıs'ten daha yıtık, sırlarını asırlar boyu saklamış son suz bır tarıh alanıdır Anadolu Gorkemı teleobjektıfe sıgmaz bozkırın kolay kolay Bolu'da, Kıbrıscık Koyu'nde çektığı bır bebek fotoğrafı var kı Şakır'm 40 ağıta bedel; sanırsın Yaşar Kemal'ın bır romanından çıkma Sait Falk ya da Şakir'e soran istanbul'u Ya Istanbul fotoğrafları' Istanbul yedı başîı dışı bır canavar, dunya guzelı Şahmeran, hangısını seçeceksın, hangısını çekeceksın, elın baca gın kesık' Çılgın bır çaba, goz kamaştırıcı pırıltılar ıçınde Istanbul'a bakmak Sait Faik'e sorun soylesın Soylemezse, Şakır anlatsın, Saıt'ın son Istanbul sayıklamalarını Yuksckkaldırım'dan aşagı ıfıl ıfıl rengârenk ışık akar, sırılsıklam sokaklarda Istanbul'un gorkemlı yapıhrını, tukenmez denızlerını, mor bulutlu akşamlarını çektıgı olmuştur, fakat Şakır Ec zacıbaşı'nın asıl sevdıgı goruntuler, kendı halınde, belkı de yağmurlu, yapmacıksız, gosterışsı? bır Istanbul Mahallede çoeuklar oynar Sadelıgın sırrı peşındedır Şakır, onu kovalar durur, fotograf makınesı elde Beklenmedık bır şey mı bu' Bcnce değıl Sanat, sanaıçıyı degıl, sanatçının olmak ıstedıgını, gor mek ıstedığını, duymak ıstedıgını, anlamak ıstedıgını yan sıtır daha çok Değıl mı kı sanat başka turlu yaşamanın yontemı Sanatçı Şakır Eczacıbaşı, bır başka turlu duymanın, gornıenın, tasarlamanın peşındedır, yaratıcılık nobetı lutun ca O yaratıu an'ların, saatlenn, gunlerın dışında hıcbır sanatçı pek o kadar ılgıne degıl bence. Ya da başka bakım dan ılgınv olabılır, orneğın sosyolog ya da romancı ıçın bel kı Şaklr Eczacıbaşı'nın yaratıcılık evrelerl Bırçok sanatçı gıbı Şakır Eı.zacıbas,ı'nın değışık donemlerı vardır, fotograf alanında Gervfgın pejındekı uzun suren bır doncmdcn sonra "1980'lere doğru, çızgıler daha bir yumuşadı, nesncler kesin olmaktan çıktı fotograflarımda. Renkle ışık ılışkısındcn doğan dinamızm ya da harcket, anlatılmak istenenlerı daha bır vurgular oldu.' Nesnelcr donup kalmıjlıktan kurtuldu. Bellı bir bıçitni aşan, surcklı olujuın durumunda bulunan goruntuler ortaya çıktı" dıyor Şakır Şakır'ın ıkıntı donemı ıçın bu aıiklaması aydınlatıcı, fakat gerçeğın peşınde dedıgım ılk donemı nasıl bır "gerçekçilik?" Hcr zaman oldugu gıbı, sanat alanıhda belırlı bır urune takılan yaftalar oldukça yetersız Çok sevdığımı? genellemeler, bırtakım raflara kaldırdıgımız sanat urunlerıne pek uymazlar Naturalızm, Realızm, Romantızm, hmpresyonızm, Ekspresyonızm, Surrcalızm gıbı akım adları, sanat tarıhımıze uyuyoılar mı' Lvet ve hayır, evetten çok hayır, belk. de. 7arar yok, Şakır Eczacıbas/nın gerçekı.1 (realıst) denen donemınde goze tarpan ozellık, a n k anlayışı ve bu alanda buyuk bır gelenege baglanmasıdır Buna "Matrakî geleneğı" dıyorum Gerçı Matrakî'den once ve sonra Turk mınyatur sanatında kendını gosteren bır ferahlıktır, o pafta pafta renklerın genış serpılışı Kaplanacak kâeıt ustunde (ya da başka bır duzeyde) eşıt bır denge ıçınde renklerın uyunıu ya da çclıjkısı "Tamamlayıcı renklcr kuralı"nın sonsuz oyunlarını, karmalannı, bağdajma ya da latışmalarını Şakır, Turk mın yatur geleneğının ıçınden geçerek fotograf sanatına uygu luyor, yenı boyutlara erıştırıyor Rengin TOrk clnsi olur mu? Mesele Rengin Turk cınsı olur mu' Elcevap Olur Heın de âlâsı' O/bekler şeyhı Ethem Efendı'nın elvan renklı ebrularına bakın, Iznık tınılerının mavılerıne, yeşıllerınc, domates kırmızı larına, Malatya kecelerının kahve renklerıne, Koprulu ya lısının aşı boyasına, Eyub Sultan turbe yeşılıne, Yahyalı kılınıının sarısına bakın "Kırık renkler" hepsı, tadına doyulmaz 16'ncı yuzyıl da yaşamış Nasuh alsilahî al Matrakî'nın renklerı tekrar dınlıyor, gecekondularını boyamakta olan bugunun gurbet ınsanlarında Iş renk bt\meklc bıtmıyor kuşkusuz, bır de renklerın kapladığı alanların olçcklerı sorunu vt ayrıca Şakır'ın bılın^le kulhndıgı bajka başka dokuların, maddtkrın foıografta bır araya gcTınelerı olgusu var Kerpiç, ahşap, taş, tugla orne gın, ıslakla kurunun, duzgunle purtuklunun, doluyla boşıın, yuvarlakla koşelının bagdaşması fotogral makııusının dortgenı ııırıde Çerçeveleme, "kadraj", dış ınigeyı bır fotograt makıne sının dortgenıne yerleştırmek Fotoğrafçının "to be or not to b«"sı Tılsımlı dortgen ya var eder, ya yok eder fotoğrafçıyı1 Zamanın akışı peşinde Sanatta tcknık, oncmlı bır ctken anıa Şakır'ın dedıgı ^,1 bı, teknıkle ış bıtmıyor Fotograf, her şeyden once bır se/ gı, bır coşku, bır sevgı lstanbul'un kenar mahallelerınde kımı gun, smırsın, Şa kır su altında bır dalgıç, zamanın akışı ı^ınde, bır dahı gtl mezlıgın peşınde çırpınır durur Fötografçılar rastlantının peşınde, beklenmedık ımgenın dramı ya da mutlulugu peşınde. Rastlantının kederı ya da scvıncı sıgar mı totograf ku tusuna' Sıgar dıyor Sahahattın I yuboglu, sıgar dıyor Ara Guler, sığar dıyor Fıkret Otyaııı, sıgaı dıvor Ilhan Arakon, sığar dıyor Şakır hczacıbaşı Zamanın akışı peşındekı Şakır Fczacıbaşı Şaırın dedıgı gıbı "Heraklıt, Heraklıt, ne akıştır bu'" O akışa, o akışın renklerıne ya da rcnk akışına k,ıpurnıı> kendını fotografçı Yuzyılın başından berı makıneleşme surecı toplumhrı devınım aşkı verdı Ornegın Gıcamo Balla'nın 1912'lerdt Sever'ın 1915'lerde Marcel Duchamp'ın 1912'krdekı u sımlerı hep devınım ustune, devınım peşındt O yıllırda sıyah bcyaz fotograf alanında aynı duyguları pı> hşan Bragaglıa'nın 1911'de çekılmış bugulu, csrarlı lotogrıllırını bıkın, ımgeler duraklıkla kavga halınde1 Ilk uc.ıkl.ır havalardaydı Zaman ve nıekân Fınsteın yuzunden ılhk bullaktı, Proust yıtık zamanın peşındeydı Artık 20'ncı yuzyılın sonunda yenı hızlara erışılıyor Sık lotron, uzay kıpsullttı, "tarıhin hızlanması!" Her fotograf bir imge şilri Şakır Eczacıbaşı'nın yenı aşamasına gclınce Renk akış ları, bıçımlerı, gerıde bıraktıkları ız'ler, sınırlarından taş mış ınsanlar, eşyalar, dunya bır ebemkuşagı mı ne' Bır kuylukluyıldız mı' Şakır Eczacıbaşı'nın yenı fotoğrafları Fotograflann her bırı bır anlatı, bır ımge şıırı, bır seruven parçası Yıne fakır mahalleler soz konusudur, fakat ışık vc rcnk ımbıklerınden suzulup geçmışler hepsı, kactı kaç,acak renkler, bır degışıklık ruzgâiı bıçımlerı bırbırıne katmış Ko yuluk ve aç.ıklık "lekeleri". Fotografların bır c,eşıt belırsızlığı, hayal etmc kapılarını ırdım kadar açmış seyırcı ıçın Bellegın belırsızlığı Bun lar gorulen degıl, anılan ımgeler ya da peşın hayal edılen ımgeler Belkı, gelecek bır mutluluğun ımgelerı' Kalem yerlne fotograf maklnesl Boy lcsı duyguhıı ıktırııuk ıc,ın teknık zorluklar eksık olmasa gerek, Şakır, ressamın fırça sallaması, boya şıı^rıt ması gıbı kameraya hareket mı katıyor' Htm çcklıgı kışı, hem kendı, kıpırdıyor mu çekım sırasında' "Action painting"m bır çeşıdı mı bu' Nıçın olmasın' Imgelenn etkınlıgı karşısında ılgınç. degıl bu ceşıt soru lar, onemlı olan "fotoğrafçı ressamlar"dan sonra "ressam fotoğrafçılar"ın dunyayı yorumlaması Hem bellı degıl, belkı, Şakır Eczacıbaşı kalem yerıne totograt ınakınesı kul lanan bır yazar' Şakır Fczacıbaşı tek başına da degıl Yıllardan berı ya yınlanan Eczabajı Fotograf Yıllıkları, Turkıye'nın bır çeşıt euzcllıkltr demırbaş deften, taşı, topngı, ınsanı, bıtkısıy le bolum bolum Turkıye tutanagı Bırbınnden yanıan ımge ustalarıyla bırlıkte Şakır Eczacıbaşı her yıl başka bır ko nuya degınerek bır Turkıyı ımge ansıklopedısı yaratmaktadır Belgesel, şıırsel, kcdersel, coşkusal, tarıhsel, yaşam sal, umutsal dort bucaktan gelme ımgclcrle koca bır ıticm lckcı1 Bır araya gelen bu fotoğrafcıların hepsınde ne ustalık1 lotograflar arasında hangılcrının Şakır taraiındın ı,ıkıl dıklerını bılıyorum bır bakışta Leonardo'nun "ifumato" dtdıgı sıslı, buyulu ve bugulu cinstcn hepsı Şakır'ın gorsel tutkusu, lotograftan başka bır dt sınem ı ve sınematek aşkından da bellı Şakır Fczaubaşı fotografcı mı, ressanı mı, yoksa kvkııı yerıne fotograf makınesı kullanan bır yazar mı' Fotoğraflarına bakıp sız karar verın, belkı hepsı bırdcn' 1 ] S A Y F A 17 C U M H U R İ Y E T K İ T A P : S A r l 13