Katalog

Sadistlere müjde Sadizm terimine adını vermiş olan Marquis de Sade'ın kitapları, Gallimard Yayınevi'nin klasiklere yer veren Pleiade dizisinden çıkacak. Doğumunun 250. yıldönümünde Sade'la ilgili tartışmalar yeniden canlandı. ade Kontu DonatienAlphonseFrançois... Herksın bıldiei adıyla Marquis de Sade... Yetmiş rt yıl süren yaşamı sonunda, hem yaşadık^ ^ larıyhı hem de yazdıklarıyla "sadizm" terimine adını veren Fransız. Marauis de Sade, doğumunun iki yüz ellinci yılı olan 1990'da "resmen" klasikler arasına kansıyor. Fransa'nın en önemli birkaç yayınevinden biri sayılan Gallimard, Sade'ın yapıtlarından oluşan üç cildi art arda yayımlamaya karar verdi. Ustelik Marquis de Sade'ın kitapları, dünya edebiyatının klasikleşmış kabul edilen yazarlarının yapıtlarına yer verilen Pleiade dizisinden basılacak. Ömrünün nerdeyse yarısını demir parmaklıklar ardında geçiren, 1814 yılında Paris yakınlannda Charenton'da bir akıl hastanesinde ölen Marquis de Sade'ın iki yüz ellinci doğum yıldönümüyle ilgilenen yalnızca Gallimard Yayınevi değil. Bu yıl yalnızca Fransa'da Sadeın çeşitli yapıtlarından sahneye uyarlanmış on oyun şergilendi. Marquis de Sade'a Almanlar da ilgi gosterdi. Ünlü Der Spiegel dergisi, geçen haziran ayında kapak konularından birini Marquis de Sade'a ayırdı. Gündelik yaşamda Türkive'de de sıkça kullanılan bir sözcük "sadizm". Her gün birbirine "sen de amma sadistsin haa!" diyenlerin savısı hiç de az değil. Peki, Marquis de Sade, erotik yapıtlarıyla sadizm terimine adını veren bu Fransız yazar kimdır, neler yapmış neler yazmıştır da neredeyse bütün dillere giren bu sözcüğe damgasını vurmuştur? Türkive'de bir süredir yayımlânmakta olan AnaBritannica da da kendisine genisçe bir yer ayrılan Marauis de Sade, dıplomatik eörevlerde bulunan bir baba ıle Conde prensesinin neaimelerinden bir annenin oğlu. Fransa'da çeşitli mülklerin varisi olan Sade, öğrenimine, Ebreuil Manastırı'nın başkeşişi olan amcasının yanında başlamış. Bir süre Paris'te okuduktan sonra 1754'te orduya katılmış. Yedi Yıl Savaşı'ndan sonra ordudan ayrılmış ve çok geçmeden Paris Yüksek Mahkemesi Bajkanı'nın kızıyla evlenmiş. Eşinden iki oğlu, bir de kızı olan Sade, evlıliğinin daha ilk aylarında oyuncu La Beauvoisin'le ilişkı kurmuş, evine çağırdığı fahişelere cinsel ilişki sırasında eziyet ettiğinin öğrenilmesi üzerine, kralın buyruğuyla Vıncennes Kalesı ne hapsedilmiş. Bir hafta sonra salıverilen Sade, 1768'de "Rose Keller olayı" diye bilinen büyük bir skandalın kahramanı olmu§. Parıs'te tanıştığı bir fahişeyi, Rose Keller'i evine hapsetmış, cinsel ezıyette bulunmuş. Ne var ki kaçmayı beceren Keller çevredekilere markinin kendisine yaptığı eziyetleri anlatıp vücudundaki yaraları gösterince, Sade'ı yakalamışlar, Lyon yakınındaki bir kaleye hapsetmişler. Cezası bittikten sonra La Coste'taki şatosuna çekilen Marauis de Sade, 1772'de para bulmak amacıyla gittiği Marsılya'da, uşağı Latour aracıhğıyla bazı fahişeler buS A Y F A a Marquis de Sade, doğumunun 250. yddönümünde klasikleşiyor Ûmrünun neredeysq yarısını demır parmaklıklar ardında geçiren, 1814 yılında Paris yakınındaki bir akıl hastanesinde ölen Marquıs de Sade, "Yatak Odasında Felsefe" adlı yapıtının bir yerınde şöyle dıyordu Ben hıçbır şeyı uydurmadım lup sapkın ilişkilerini sürdürmüş, ayrıca Latuor'la da eşcinsel iliskide bulunmuş. Sade'ın sunduğu afrodizyaklı şekerlemelerden bol bol yiyen genç kadınların mideleri rahatsızlanınca zehirlendikleri korkusuna kapılmaları üzerine Sade'la Latour, Sardinya Krah'nın malikânesine kaçmışlar, ama orada tutuklanmışlar. Aix Yüksek Mahkemesi'nce de gıyaplarında ölüme mahkum edilmişler, aynı yıl maketleri ıdam edilmiş. Mıolans Kalesi'nden kaçarak La Coste'taki şatosuna sığınan Marquis de Sade, eşiyle yeniden bir araya gelmiş. Aıtık onun zevklerini paylaşmaya bajlayan karısıyla birlikte, çevredeki genç kızlarla erkek çocukları şatolarında alıkoymuşlar. Komşuları krallık savcısına şikâyette bulununca Sade, bir rahibe olan baldızıyla İtalya'ya kacmış, onunla metres hayatı yaşamaya başlamış. 1776'da La Coste'a dönen Sade, birbirini izleyen skandalların ardından Paris'e dönüşünde tutuklanmış, Vincennes Kalesi'ne hapsedilmiş. Sade'ın, cezaevindeki sıkıntı ve öfkesini erotik romanlar ve oyunlar yazarak eiderdiği biliniyor. 1782'de tamarnladığı Bir Papazla Olüm Döşeğindeki Bir Adam Arasında Konuşan adlı yapıtında "tanrıtanımaz" olduğunu açıklayan Marquis de Sade, daha sonra aktarıldığı Bastille'de bir top kâğıt üzerine yazdığı Sodom'un 120 Günü ya da Çapkınlık Okulu nda cinsel sapkınlığın pek çok türünü canlı bir biçimde betimlemiş. 1787'de ünlü romanı Erdemin Acılan'nı, 1788'de de sonradan Aşkın Suçlan adı altında derlenen öykülerini kaleme almış. önce pencereden "Mahkuroian VaÜedvyotAar, bvx\ kur 14 Temmuz 1789'daki Bastille baskınından birkaç gün tarmalısınız!" diye bağıran Sade, bunun üzerine gönderildiği Charenton Akıl Hastanesi'nde 1790'a kadar kalmış. Salıverildikten sonra Quesnet adlı genç ve dul bir tiyatro oyuncusuyla yaşamaya başlayan Marquis de Sade, Justine, Erdemle Kırbaçlanan Kadın ve Juliette ya da Justine'in Devamı adlı yapıtlarını da bu dönemde yazmış. 1792'de Paris'te Mızraklı Alay'ın Devrimci Bölümünün başına getirilen Sade, Paris'teki hastaneleri denetleyen kurulda görev almış ve yurtsever söylevler hazırCUMHURİYET KİTAP SAYI 33 ı J