Katalog

IsviçreliyazarMax Frisch'in "Günce"si kurmacasının kaynaklarını yansıtıyor Yapıtlarının çekirdeği Günce / Max Frisch / Çevirenler: Rezzan AlgünEdeltrud Özdemir / Gündoğan Yayınları / 196 s. / 8.000 TL / CKK Kod No: 158.024 Max I'nsch Prot.DLOORSaAYTAÇ* Max Frisch, Türkiye'de, en azından akademik çevrelerde ilgi uyandırmış bir Isviçreli yazar. Eserlerınden yapılan çeviriler arasına 'Günce'sinin de katılması, edebiyat meraklıları için sevindirici bir olay. GUNCE 19661971 yılları arasıhda kaleme alınmış eserin 19661969 yılları bölümü, çevirenlerin nitelikli bir önşözüyle sunuluyor. Max Frisch'in 'Günce'si, ahşılagelen günce biçimin•den oldukça farklı. Hergün izlenimlerini not eden bir yazar yok karşımızda. Tarihli ilk bölüm ancak 56 sayfa sonra (BerzonaHaziran 1966) başhyor. 1966 yılına ilişkin notların son sayfaları bunlar. Bir de Aralık 1966 var. 1967 yılına aıt olanlar ve daha sonrakiler bazen ay ve yıl, bazen tam tarihleme (özellikle Apollo'nun uzaya fırlatılısı, birbirini izleyen 6 tam tarihle) verilmiş. Frisch, modeın çağın yaygın aııkei formundan sık sık yararlanıyor. Bılgı veren, kanaatını bildiren, yargılayan bir yazardan çok, soran, düşüncelerini sorular formüle edişte karşısındakilere sezdiren bir bilge kişi o. Güncelerde, Frisch'in daha sonra kurmaca eserlerinde ele aldığı sorunlar, motifler birer çekirdek gibi beliriyor. Yaşlanma, bir leitmotiv gıbi ilgi odağı. Evlilik de öyle. Keskin gözlemlere dayalı, insanı "Unıyan" bir yazarın bulguları esprili bir üslupta dile geliyor. Frisch, Rusya ve Amerika gezilerine ait izlenimlerini, yukardan bakabilen, ama olaylara, gerçeklere kibirli değil, bilgece işaret eden bir anlatımla aktanyor. Brecht'e ilişkin anılar, 20 sayfa gibi oldukça geniş bir bölüm oluşturuyor ve Brecht hayranlarına ve uzmanlanna çok şey veriyor. Brecht bölümünü şu sözlerle bitiriyor Max Frisch: "Brecht için vazılmamış olmasına karsın ona çok uygun bir ifade var: 'Bu efsanevi insan, öğretisinin tek yanlılığına karsın son derece çok yönlüdür.' Maksim Gorki nin Leo Tolotoi için yazdığı bir cümle." Bu 'Günce', bir eskiz, bir yazar not defteri adeta, ama bununla bkmiyor. Yazarın unutmamak, ileride bir eserde deeerlendirmek istediği bulusları, izlerumleri kaydetmiş olması "normal". Sıra dısı olan, bu notlar arasında başlıbajına kurmaca, öykücükler. 'Küçük öykü', bunlardan biri. Konusmayı sevmeyen bir adamın övküsü. Konuşmayı sevmeven adam; Satranç tutkusu, araba kullanırken konuşmak zorunda kalmamak için hemen çevrilen radyo düğmesi, yazıyla bile meramını anlatmaya karşı duyulan tedirginlik... Bunlar Frisch'in romanlarında da karsımıza çıkan motifler. 'Güncc'nin Max Frisch'in varatıcılığındaki yeri, bunun alısılmış bir izlenımler deposu olmakla kalmayışıdır. 'Günce'nin kurgusu ve anlatım tekniği, gerçeklikle kurmacanın rasgefe gibi görünen, ama niç de öyle olmayan dokusudur. İşte bu ılke, başlı başına bir edebiyat anlayışını simgelemektedir: İlk mesleği mimarlık olan bir sanatçının gerçek gerçeklikle kurmaca gerçekliği bir arada görmek ve göstermek istemesi. Teknoloji ve bilim çağı olan yüzyılımızda edebiyatın ancak böyle bir bileşim içinde okuyucunun ilgisini canlı tutabileceğine inanır Max Frisch. CUMHURİYET KİTAP SAYI U Max Frischin "Gunce"slnde, daha sonra kurmaca eserlennde ele aMıflı sorunlar, motifler birer çekirdek gibi beliriyor. 'Günce'sinden tam on yıl sonra kaleme aldığı "İnsan Ncdir ki" bu anlayışın roman türünde, geliştirilerek yansıtılışıdır. 'Günce'de önemli bir yer alan "İntihar Cemiyeti" yaşlanma sorununa karşı ilgisini hep koruyan yazarın fantastik bir buluşu üzerıne kuruludur, ama psikoloji ve hayat bilgisiyle doludur. Oysa 1967, 68 yılIarının politik olayları konusunda düşünceleri, 'Günlük' üslubunun alısılmış tonunda kaleme alınmıştır. Dilimize başarılı bir çeviri ve doyurucu bir önsözle kazandırılmış bu eser, kanımca yalnız Max Frisch seventeri değil edebiyat tiryakilerini de sevındirecektir. D *Prof.Dr. GünelAytafAnkaru Ontversıtat Dtl ve TânhCoğrafya Fakültesı öğretım üytstdır. SAYFA 25