Katalog

Nisan ayında teleskoplar işbaşında Hasan H. Esenoğlu İstanbul Üniversitesi Fen Fakültesi Astronomi ve Uzay Bilimleri Bölümü esenoglu@istanbul.edu.tr Tan Saatleri (saat:dakika:saniye) CBT 1358/ 14 29 Mart 2013 Güneş’in İlkbahar noktasında bulunduğu 20 Mart 2013 tarihinden itibaren geceler kısalmaya ve gündüzler uzamaya Nisan ayında devam edecek. Resimde 1, 15 ve 30 Nisan 2013’te sol(sağ)dan sırasıyla: gece (çevre tam karanlık; Güneş ufuktan 18 dereceden çok aşağıda iken), astronomik tan (koyu gri; Güneş ufuktan 12– 18 derece aşağıda iken; karanlığı gerektiren bilimsel astronomik gözlemlerde kullanılır), deniz tanı (gri; Güneş ufuktan 6–12 derece aşağıda iken; düz deniz ortamında denizcilikte kullanılır), günlük tan (açık gri; Güneş ufuktan 6 dereceden az aşağıda iken) ve gündüz (tam beyaz; Güneş ufkun üzerinde iken) gerçek saatlerinde verildi. Karanlıktan aydınlığa yada tersine gündüzden geceye geçişlerde 3 ayrı gri ton arasında 6 derecelik fark, yarım saat kadar bir zamana karşılık gelir. Sabah veya akşam tan geçişlerinin toplamda yaklaşık 1,5 saati bulduğu söylenebilir. Ay boyunca gece, gündüz ve tan süreleri resim ve çizelgede verildi. Resimden sabah ve akşam saatlerinin çekilmesiyle gündüz süresinin uzadığı görülüyor. Ayrıca, bu bilgiler kullanılarak, örneğin toplumumuzda gecenin bittiği “imsak vakti” olarak sabah astronomik tan başlangıcı, “akşam vakti” olarak Güneş’in batış saati ve akşamın bittiği “yatsı vakti” olarak da akşam astronomik tan bitişi kullanılagelmektedir (çizelgede belirtildi). Bu yolla sosyal etkinlikler, ibadet ve özellikle namaz vakitleri doğal saat olan Güneş’in doğup batmasına bağlılığından küresel boyutta birlik–beraberlik sağlanabiliyor tıpkı tüm dünyada astronomik, deniz ve günlük tan tanımlarının ortak kullanımına benzer şekilde. Tüm bunlarla birlikte söz konusu üç tan, dünyanın tam (örneğin su) küre olması kabulü üzerine oturan değerlerdir. Olabildiğince geniş dünya yüzeyi gerçekte inişli–çıkışlıdır; yerşelim yerlerinin denizden ne kadar yüksekte/rakımda oldukları önemlidir (tıpkı il sınırlarında nüfus ile birlikte rakımın da belirtilmesi gibi). Gün ışığı Güneş’in doğrudan ışığı olmayıp atmosferimizin yansıttığı aydınlatmasıdır. Bu nedenlerle akşamın bittiği yatsı vaktini özellikle de gecenin bittiği imsak vaktini Güneş ışığının kırmızımavibeyaz renk geçişleri üzerinden anlamak/gözlemlemek pratikte kolay olmayabilir. Gün boyunca Güneş’i doğrudan gördüğümüzden “zaman” belirlemede kesinlik vardır; Güneş’i göremediğimiz ancak atmosfere olan etkisinden anlamaya çalıştığımızdan söz konusu “zamanları” belirlemede gündüzünkü kadar dakikasaniye keskinliğinde gözle(mle) belirleyemeyebiliriz. Gerek duyulursa bu durumun tespiti, insan gözü denekleriyle yapılagelene paralel olarak insan gözü özelliklerine yakın ama olası insan hata(yanılgı)sından uzak iyi atmosfer şartlarında modern ölçümlerle yapılabilir. Görülecektir ki “astronomik tan”a en yakın hassaslıkla (beklenti mesela 5 dakika kadar) modern ölçümler, uzağında ise (en az 34 kat farkla) insan gözü denek ölçümleri verecektir. Özetle, sosyal olguların gerektirdikleri ile modern ölçümlerin birlikteliği bütünlük sağlayıcı sonuca götürecektir. GÜNEŞ A K Günlük tan Ş A Deniz tanı M Astronomik tan S Astronomik tan A B Deniz tanı A Günlük tan H Tan 1 Nisan Başlama Bitiş 19:29 19:57 (akşam) 19:57 20:30 20:30 21:04 (yatsı) 05:13 05:47 (imsak) 05:47 06:20 06:20 06:48 15 Nisan Başlama Bitiş 19:44 20:12 (akşam) 20:12 20:47 20:47 21:23 (yatsı) 04:46 05:22 (imsak) 05:22 05:57 05:57 06:25 30 Nisan Başlama Bitiş 20:00 20:30 (akşam) 20:30 21:06 21:06 21:46 (yatsı) 04:18 (imsak) 04:57 05:34 04:57 05:34 06:03 AY OLAYLARI Nisan’da Ay–Yer Uzaklığı Ay Yer’e En Yakın Uzak Gün 27 16 Saat 23 01 Uzaklık (km) 362270 404860 NİSAN AYININ GEZEGENLERİ Akşam Jüpiter Gece Satürn Sabah Satürn Neptün Gün Saat (Nisan) 1 08:16:19 2 08:38:33 22 18:06:32 23 18:39:51 BİR ELDE GÜNEŞ DİĞERİNDE AY (Güney) Batıda Ay Ay Güneş Güneş Doğuda Ufuktan Yükseklik (derece:dakika) Güneş 15:56 Güneş 20:22 Ay 18:39 Ay 12:35 Yer’den Bakıldığında Nisan Ayında Gezegenlerin Görünüşleri Özellik Plüto U dönüşünde Yer–Mars–Güneş dizilişi Satürn–Yer–Güneş dizilişi ile karşı konumda Gün 12 18 28 Saat 22 03 11 YER MEZKEZLİ OLAYLAR Son Dördün Gün Saat 03 07:37 NİSAN AYINDA AY EVRELERİ Yeni Ay İlk Dördün Dolunay ve Ay tutulması Gün Saat Gün Saat Gün Saat 10 12:35 18 15:31 25 22:57 GÜNEŞ MEZKEZLİ OLAYLAR 25 NİSAN’DA PARÇALI AY TUTULMASI 21:01:42 Ay Yarıgölge konisine giriyor 22:51:42 Ay Gölge konisine giriyor 23:07:30 Tutulma ortası 23:23:24 Ay Gölge konisinden ayrılıyor 25:13:18 Ay Yarıgölge konisinden ayrılıyor Türkiye dahil görüleceği yerler: Avustralya, Asya’nın büyük bölümü, Afrika, Avrupa ve Antartika. AY PARLAK YILDIZLARI ÖRTÜYOR Ay ’ ı n Tarih Saat örteceği (Nisan) nesne Spica 25 03 İzleneceği yer Orta Amerika’nın güneyi, Karayib, Güney Ameri ka’nın kuzeyi, Afrika’nın güneyi ve Madagaskar Parlak Gezegenlerin Güneş’ten Açısal Uzaklıkları ve Parlaklıkları (gece saat 03 için) (D: doğu, B: batı; Uzaklık: yay derecesi biriminde, Par.: kadir) Tarih (Nisan) 8 18 28 Merkür Uzaklık Par. B 37 0 B 22 –0.2 B 15 –0.7 Venüs Uzaklık Par. D 3 –3.9 D 5 –3.9 D 8 –3.9 Mars Uzaklık Par. D 2 +1.2 0 +1.2 B 2 +1.2 Jüpiter Uzaklık Par. D 55 –2.1 D 47 –2.0 D 39 –2.0 Satürn Uzaklık B 158 B 169 B 177 Par. +0.2 +0.2 +0.1 Gök Cisimlerin Doğuş–Yükseliş–Batış Saatleri (saat:dakika) Gök Cismi Güneş Ay Merkür Venüs Mars Jüpiter Satürn Uranüs Neptün Doğuş En yüksekte Batış 06:48 13:08 19:29 00:19 05:16 10:12 05:53 11:28 17:04 06:57 13:13 19:31 07:00 13:23 19:45 09:42 17:06 00:30 21:42 03:00 08:19 06:45 12:57 19:09 05:25 10:50 16:15 1 Nisan Doğuş En yüksekte Batış 06:25 13:04 19:44 09:33 17:02 00:29 05:43 11:40 17:39 06:42 13:23 20:04 06:30 13:07 19:44 08:56 16:21 23:47 20:42 02:02 07:21 05:52 12:05 18:18 04:31 09:57 15:22 15 Nisan Doğuş En yüksekte Batış 06:03 13:01 20:00 00:07 05:07 10:09 05:40 12:15 18:51 06:31 13:35 20:41 05:59 12:51 19:43 08:08 15:35 23:02 19:38 00:58 06:19 04:55 11:09 17:23 03:33 08:59 14:25 30 Nisan