Katalog

GÜNEY KUTBU’NDA NELER OLUYOR? SORUMLU FAKTÖR Kimi bilim insanları şimdi erimeden sorumlu faktörü bulduklarına inanıyor. Okyanusların derinliklerinden gitgide daha bol miktarda sıcak su akıyor buz şelflerinin altına. Buz şelflerindeki yüzey suyu sıcaklığı normalde – 1 ila 1.5 santigrat derece civarında ve aşırı tuz nedeniyle su donmaz. Ama çok soğuk olduğu için de karadaki buzları erimekten korur. Oysa birkaç yüz metre derinlikteki su birkaç derece daha sıcak. Muazzam bir enerji miktarı sayılan bu sıcaklık, şelf buzulunun alt kısmını önemli ölçüde eritebilir diyor uzmanlar. NASA’nın yüksek rütbeli kutup araştırmacısı Robert Bindschadler, uydu ölçümleriyle son yıllarda, yılda üç kilometre eriyen buzun artık 3.6 kilometre eridiğini hesaplamış. Bindschadler ekibiyle birlikte otomatik bir hava istasyonu kurmuş. İstasyondan yakında uydu telefonuyla ölçüm verileri gönderilecek. Önümüzdeki kutup yazında yeniden bölgeye gelecek olan araştırmacılar şelf buzunun altında açılan 13 santimlik bir delikten bir ölçüm sondası sarkıtarak, buzun altındaki su sıcaklığını da takip etmeye başlayacaklar. Amerikalı bilim adamının hipotezi şöyle: Küresel ısınma yüzünden Güney Kutbu Denizi üzerinden esen kuvvetli rüzgârlar, daha fazla sıcak dip suyunun akmasına neden oluyorlar. Aşağıda daha fazla hava sirkülasyonu bulunduğunu biliyoruz diyen Bindschadler’e göre bu gelişme, insana bağlı iklim değişimiyle ilgili. Deniz düzeyi beklenenden hızlı yükselebiliyor Güney Kutbu’ndaki buzlar eriyor. İklim uzmanları iklim değişimi yüzünden buz kütlelerinin küçülüp küçülmeyeceğini tartışıyorlar. Deniz seviyesinin beklenenden daha hızlı yükselebileceği üzerine tartışmalar yoğunlaştı.. lenen kutup” olarak tanımlıyorlardı. Küresel ısınma döneminde bile –89 derece sıcaklık buzları sağlam tutuyordu. Hatta kimi bilim insanları Güney Kutbu’ndaki buz kütlesinin büyüyeceğini bile tahmin ediyorlardı. Sıcak hava daha fazla nem toplayabilir ve bu da Güney Kutbu’nda fazladan kar olarak düşebilirdi. Fakat son ölçümler sonuçların olumsuz olabileceğini göstermekte. Deniz seviyesi, iklim değişimine bağlı olarak Uno Dünya İklim Paneli (IPCC) tarafından açıklanandan daha önce yükselebilecek. Bölgede araştırma yapan Norveçli uzman Kim Holmen, yeni verilerde gördüklerimiz gerçekte de şaşırtıcı diyor. İlk veriler Holmen ve arkadaşlarının düzenli olarak Gü ne bazı buzullardan aldıkları ve yk buz kütlelerinin akıp gittiğini gösteren ölçümlerden ibaret Antartika idi. Fakat daha yeni uydu görüntülerinde de kutuptaki Hint Okyanusu olası buz kaybı görülmeye başlanmıştı. İngiliz coğrafyaGüney Kutbu Buzun çoğaldığı bölgeler cı Jonathan Bamber kısa bir Pine Wastac Gölü adası süre önce uzaydan alınan ölBuzun azaldığı bölgeler (2006’da buzulu çüm verileriyle her yıl Güney gigaton olarak) Kutbu’na düşen kar miktarıAmundsen Denizi Ross şelf nı, kıtanın kenarından kayan buzulu buzul buzuyla karşılaştırınca 200 gigatonluk bir kayba Pasifik Okyanusu ulaşmış. Bir gigatonluk suyla 17 milyonun içme su ihtiyacının karşılandığı düşünülürse bu Sıcak dip suyu, şelf buzunun altından akarak, karadan denize kayan buzun alt kısmını eritir. oldukça büyük bir miktar. Şelf buzu ne kadar hızlı erirse, karadaki buz o kadar hızlı kayar. Bamber, buzun sanılandan çok daha hızlı eridiğini söylüyor. Araştırmacılar daha çok Batı Antarktik için endişeliler. Nitekim buradaki buz taslında Güney Kutbu’ndaki biyolojik ve iklimsel bakası topografi nedeniyle Doğu Antarktik’e karşın dasüreçler çok yavaş işlemekte. Mesela bitkiler yüz ha hassas. yılda sadece bir santimetre kadar büyürken, baBölgenin büyük bir kısmı deniz seviyesinin altında zı bölgelere on beş yıl içinde topu topu bir metrekare düşyer aldığı için buzların kayması çok daha kolay. Bilim inmekte. Dünyamızdaki içme suyunun yüzde sekseni sanları örneğin Amundsen Denizi’nde, buzu dikkat çeGüney Kutbu’na aittir. Güney Kutbu’ndaki buz tümden kici bir şekilde azalan bir buzula rastlamışlar. PineIsland eriyecek olursa okyanuslardaki su seviyesi yetmiş metre buzulundan daha birkaç ay önce şehir büyüklüğünde bir kadar yükselebilir. İklim araştırmacıları Antarktik’i bugüne kadar “din buzdağı kopmuştu. FELAKETİ PAYLAŞMAYANLAR VAR Bununla birlikte felaket senaryoları tüm kutup araştırmaları tarafından desteklenmemekte. Uluslararası Kutup Konferansı’nda konuşan Daniel Steinhage örneğin, verilerin henüz yetersiz olduğunu ve uzaydaki uyduların buzun içindeki süreçleri ne kadar doğru takip edebildiklerinin kesin olarak bilinmediğini söyledi. Ayrıca uzaydan henüz yirmi yıldır ölçüm verileri alınmakta. IPCC araştırmacıları bu yüzden son iklim raporunda Güney Kutbu’nda çok büyük buz kaybından söz etmiyorlar. Açıklamalara göre deniz seviyesi 2100 yılına dek 1859 santim yükselecek. Ama eğer gerçekten kıta kenarlarında daha fazla buz eriyecek olursa, Bindschadler’in dediği gibi deniz seviyesi bir metre kadar yükselebilir. Peki araştırmacılar Güney Kutbu’nun geleceğini nasıl görebilir? Çünkü bu Antarktikle ilgili gizleri çözmek için özellikle de geçmişe ait çok daha fazla veriye ihtiyaç duyulmakta. Alfred Wegener Kutup Araştırmaları Enstitüsü’nden Karsten Gohl, Amerikalı uzmanlarla birlikte PineIsland buzulundan kayaç örnekleri alarak, taşların ne zamandan bu yana kozmik ışının etkisinde kaldığını incelemiş. Bu sonuçlara göre kayaların ne zamandır buzsuz olduğu öğrenilebilmekte. PineIsland buzulu için alınan ölçüm sonuçları, buzulun son 4700 yıl içinde yılda sadece 3.8 cm. inceldiğini göstermekte. Ölçüm sonucu günümüzdeki gözlemlerle karşılaştırıldığında halihazırdaki buz kaybının geçmişe kıyasla 42 misli hızlı gerçekleşiyor olması gerekirdi. Peki bu kadar büyük bir hızlanma mümkün mü? Alfred Wegener Kutup Araştırmaları Enstitüsü araştırmacısı Heinrich Miller, buna pek ihtimal vermiyor. Miller’e göre PineIsland buzulundaki erime doğal bir fenomen olabilir. Buzuldaki buz eridiğinde muazzam bir eğim oluşmakta. Ve eğer basınç çok yükselirse buz kopuyor. Bu süreçse akıntı hızını önemli ölçüde yükselmekte diye açıklıyor Miller. Fakat buzul buna rağmen yine daha yavaş akmakta. Çünkü buzun kopuşundan sonra eğim de önemli ölçüde azalıyor. Güney Kutbu’nda yaşananların, insanların etkinliklerine bağlı küresel ısınmayla pek ilgisi yok gibi. Miller’in dediğine göre “uyuşuk bir varlık” olan Antarktik kıtası iklim değişimine en fazla bin yıl gecikmeyle reaksiyon göstermekte. Nilgün Özbaşaran Dede KAYNAK: Spiegel 12/2008 Güney Kutbu buzullarında yaşanan değişimler up ut si lge bö CBT 1101/ 14 25 Nisan 2008 A