Katalog

BİLİM DÜNYASINDAN Kök hücrelerin mekanizması çözüldü Kök hücreler çeşitli hücre türlerine dönüşebiliyor. Oct4 proteini, kök hücrenin gelişip uzmanlaşacağına ya da dönüşebilir özelliğini korumasına karar veriyor. Enfraruj ışınla iz takibi Enfraruj ışın ve jelatin sayesinde, parmak izinden daha fazla bilgi okunabilecek. K imyasal süreçler Oct4 proteinini değiştirerek, kök hücrelerin kaderini belirleyebiliyorlar. Uluslararası bir araştırma ekibi şimdi, Oct4'ün kök hücre içindeki işleyişi üzerinde etkili olan bir mekanizma keşfetti. Bilim insanları kök hücreyle bağlanan bir proteinin, hücrenin yaşamını uzattığı ve genlerin okunma işlevini güçlendirdiğini buldu. MaxPlanck Moleküler Biyotıp Enstitüsü'nde Hans Schöler ve Pennsylvania Üniversitesi araştırmacıları, yeni bulgu sayesinde kök hücrelerin kontrol edilerek çalıştırılabileceğini sanıyorlar. Kök hücreleri çeşitli doku hücrelerine dönüşebilmelerinin dışında tümör olarak da gelişebiliyor. Kök hücreleri ne şekilde gelişecekleri Oct4 proteinine bağlı. Yoğunluğu yarı yarıya fazla ise kök hücre hasta dokuya dönüşmekte. Proteinin iki misli çoğalması ise kök hücrenin gelişmesini başlatan bir sinyal anlamına geliyor ve kök hücre adım adım yeni bir embriyo olarak biçimlenmekte. Oct4 proteinini değiştiren ve etkinliği üzerinde etkili olan kimyasal süreçler var. Küçük bir proteinin Oct4'e yapışarak ömrünü uzattığını ve etkinliğini iyileştirdiğini bulduk diyor araştırmacılar. BAŞLANGIÇ NOKTALARINA Oct4 proteini her şeyden önce belli başlı genlerin başlangıç bölgesi olan promotere yapışmakta. Bu şekil de transkripsiyonu yani genlerin okunma ve proteinlere çevirme sürecini çalıştırıyor. Oct4 bu şekilde genleri etkinleştirerek hücrenin değişebilir özelliğini koruduğu gibi hücre gelişimini baskılayan genleri çalıştırabiliyor. Bilim insanları gen birleşiğinin kimyasal açıdan değişmesi nedeniyle Oct4'ün farklı etkilendiğini düşünüyorlar. Küçük moleküllerin proteinle birleşmesi sonucunda kimyasal değişimler meydana gelmekte. Araştırmalar SUMO olarak adlandırılan proteinlerin özellikle de transkripsiyon faktörlerine bağlanarak işlevlerini değiştirdiğini göstermiş. SUMO sözcüğü, “small ubiquitinrelated modifer”den türetilmiş ve her yere ulaşan küçük gezgin anlamına gelmekte. Bilim insanları araştırmaları sırasında SUMO1'in, Oct4 ile bağlanarak ömrünü uzattığını saptamışlar. Bu amaçta Oct4 ve SUMO1 yapay ve canlı hücrelere aşılandıktan sonra flüoresanslı antikor yardımıyla mikroskop altında incelenmiş ve bu şekilde moleküllerin birleştikleri görülmüş. SUMO1, Oct4'ün hem etkisini hem de ömrünü uzatmakta. SUMO, Oct4'e bağlanarak, hücredeki protein miktarını ayarlamakta. Bu süreç ise kök hücrelerin ne şekilde gelişeceğine karar veriyor. Bilim insanları son araştırmayla elde edilen bulguların yardımıyla yeni tümör tedavi yöntemleri geliştirebilmeyi umuyor. İ ngiliz bilim insanları, parmak izlerini jelli folyolarla güvene aldıktan sonra laboratuvarda analiz ederek birtakım sonuçlara ulaştı. Enfraruj ışınla parmak izlerinin kimyasal bileşimi kesin olarak belirlenebilmekte. İnceleme sırasında parmak izlerine zarar gelmiyor. Bu şekilde suçlular hakkında daha fazla bilgi edinilebilecek diyor araştırmacılar. Araştırma için kapı kolu, fincan kulpu ve bilgisayar ekranından parmak izleri alındıktan sonra jelatin folyoyla kaplanmış. İzler daha sonra son derece hassas enfraruj spektrometresiyle incelenmiş. Bilim adamlarına göre jelatin parçalarının analizleri parmak izinde bulunan maddelerin üç boyutlu görüntüsünü vermiş. Bu görüntüye cilt yağındaki yağ asitleri ve terin içerikleri dışında, tütün veya yiyecekler de dahil. Bu nedenle kimyasal profille örneğin suçlunun sigara veya uyuşturucu kullanıp kullanmadığı anlaşılabilir. Gerçi yöntemin daha fazla geliştirilmesi gerekiyor ama yine de bildik yöntemlere göre daha elverişli diyor uzmanlar. Çünkü izlerin pudralanması veya boyanması parmak izinin yapısını değiştirebiliyor. Soğuk algınlığı niçin halsiz bırakıyor? Zürich Üniversite Hastanesi'nde Gionata Cavadini ile çalışan araştırmacılar, soğuk algınlığı ve diğer hastalıkların, insanı niçin yorgun ve halsiz kıldığını buldular. romatizma hastaları hep yorgunluktan şikâyet ederler. Deneyler sırasında TNF alfa seviyeleri yapay olarak yükseltilen fareler de daha ağır hareket etmeye başlamışlar. Fakat Gionata Cavadini ile çalışan uzmanlar şimdi bu etkinin ne şekilde ortaya çıktığını gösterdiler: Bu etki TNFalfa ve iç saatin “jeneratörü” arasındaki karşılıklı ilişkiye dayanıyor. Uyarı maddesi günlük uyku ve uyanıklık döngüsünü çalıştıran genlerin etkinliğini yavaşlatıyor çünkü. Gerçi söz konusu genler yine alışılmış ritimde “açılıp, kapanıyor” ama etkin durumda yarı güçle çalışıyorlar diye açıklıyor araştırmacı. Her ne kadar bugüne kadar insanlarla hiçbir araştırma yapılmamış olsa da bilim insanları sonuçların insanlar için de geçerli olabileceğini düşünüyorlar. Bu teori, kanser tedavileriyle de desteklenmekte. Nitekim TNF alfa ile tedavi edilen hastalar genelde yorgunluktan yakınıyorlar. TNFalfa ve iç saat arasındaki ilişkinin kesin bir şekilde anlaşılması halinde alternatif terapiler geliştirilebilecek. Hazırlayan: Nilgün Özbaşaran Dede CBT 1064 / 8 10 Ağustos 2007 B ağışıklık sistemini enfeksiyonla savaşabilmesi için etkinleştiren, savunma maddelerinden biri aynı zamanda iç saati etkileyerek işlevini kısıtlıyor. Farelerle deneyler yapan araştırmacılar, hareketlerde zorlanma ve bitkinlik ortaya çıktığını görmüşler. Akut enfeksiyonlarda, soğuk algınlığı ve halsizlik arasındaki ilişki aslında gayet mantıklı, sonuçta bedenin dinlenerek iyileşmesine yardımcı oluyor. Fakat Multiple Skleroz veya romatizma gibi kronik iltihap hastalıklarında, uzun vadeli yorgunluk yaşam biçimini etkileyen bir sorun teşkil etmekte. Soğuk algınlığındaki yorgunluktan örneğin TNF alfa proteini sorumlu tutuluyor. Protein, bedenin enfeksiyona karşı bir iltihap reaksiyonu göstermesi için bağışıklık hücreleri tarafından üretilmekte. Bu merkezi bağışıklık uyarı maddesinden araştırmacılar aslında uzun bir süredir kuşkulanıyorlardı. Mesela kanlarındaki TNF alfa miktarı durmadan yükseldiği için