Katalog

GÜNDEM Vehbi Koç Vakfı Bilim Ödülü Prof. Aziz Sancar’a verildi "Manevi Mirasım Akıl ve Bilimdir!" "Ben, manevi miras olarak hiçbir ayet, hiçbir dogma, hiçbir donmuş ve kalıplaşmış kural bırakmıyorum. Benim manevi mirasım bilim ve akıldır... Zaman süratle ilerliyor, milletlerin, toplumların, kişilerin mutluluk ve mutsuzluk anlayışları bile değişiyor. Böyle bir dünyada, asla değişmeyecek hükümler getirdiğini iddia etmek, aklın ve ilmin gelişimini inkâr etmek olur... Benim Türk milleti için yapmak istediklerim ve başarmaya çalıştıklarım ortadadır. Benden sonra beni benimsemek isteyenler, bu temel eksen üzerinde akıl ve ilmin rehberliğini kabul ederlerse, manevi mirasçılarım olurlar." Mustafa Kemal Milli Eğitim Bakanı Dr. Reşit Galip’in sorusuna Mustafa Kemal’in yanıtı. Kaynak: İsmet Giritli, Kemalist Devrim ve İdeoloji, İÜ. Yayınları Cumhuriyet BİLİM VE TEKNOLOJİ Sayı: 1055 8 Haziran 2007 İMTİYAZ SAHİBİ Cumhuriyet Vakfı adına İlhan Selçuk GENEL YAYIN YÖNETMENİ İbrahim Yıldız YAYIN YÖNETMENİ Orhan Bursalı SORUMLU MÜDÜR Güray Öz GÖRSEL YÖNETMEN Tüles Hasdemir YAYIMLAYAN Yeni Gün Haber Ajansı Basın ve Yayıncılık A.Ş. İDARE MERKEZİ VE YAZIŞMA ADRESİ Prof. Nurettin Mazhar Öktel Sokak No:2 34382 Şişli İstanbul Tel: 0212.343 72 74 Faks: 0212. 343 72 64 CUMHURİYET REKLAM Tel: (0212) 251 98 74/ 343 72 74 Yerel Süreli Yayın BASKI İhlas Gazetecilik A.Ş. 29 Ekim Caddesi No: 23 Yenibosna İstanbul www.cumhuriyet.com.tr CBT 1055/3 8 Haziran 2007 Bu haftaki Gündem'i, Vehbi Koç Vakfı'nın Aziz Sancar'a verdiği Bilim Ödülü'nün gerekçelerine ayırıyorum... Vehbi Koç Vakfı ödülü bu yıl bilim alanına ayrıldı ve aralarında Prof. Emin Kansu ve Prof. Mehmet Öz'ün de bulunduğu seçiçi kurul, ödülü, 300'e yakın bilimsel makale ve bu makalelere yapılan onikibinden fazla atıfla, bilimsel araştırmada eşine az rastlanır bir başarıyı temsil ettiği ve evrensel bilime katkıları çok kapsamlı ve verimli olduğu gerekçesiyle Prof. Dr. Aziz Sancar'a layik gördü. Ödül dün Rahmi Koç Müzesinde yapılan törenle verildi. Ödül Kurulu, 1997 yılından bugüne Amerika Birleşik Devletleri North Carolina Chapel Hill'de North Carolina Üniversitesi Biyokimya ve Biyofizik Bölümü'nde Sarah Graham Kenan Profesörü olarak görev yapmakta olan Prof. Dr. Aziz Sancar'in evrensel bilime yaptığı en önemli katkılarını iki ana başlıkta topladı: 1 “DNA Onarımının Moleküler Mekanizmalarının Aydınlatılması: Canlıların genetik bilgilerini taşıyan DNA molekülü farklı nedenlere bağlı olarak, sıkça, kimyasal anlamda yaralanmakta, ancak bu zedelenmeler farklı tamir sistemleri ile ortadan kaldırılmaktadır. Sayın Sancar, hemen hemen her türlü DNA yarasını tamir etmekte kulanılan “nükleotid çıkarımlı tamir” (NER, nucleotide excision repair) sistemini tanımlayan bilim adamıdır. NER, ardışık olarak etki gösteren altı farklı tamir faktörü tarafından gerçekleştirilmekte. Sancar, bu faktörleri tek tek saflaştırıp nükleotid çıkarım sistemini yeniden inşa etmiş ve DNA yarasının oluştuğu yerin çevresinde 2432 nükleotid uzunluğunda geniş bir bölgenin DNA'dan çıkartılıp atıldığını ve daha sonra ortaya çıkan boşluğun DNA polimerazlarla doldurulup yamandığını, yani DNA'nın onarıldığını gösterdi. Sayın Aziz Sancar'ın DNA onarımına diğer önemli bir katkısı ise, bakterilerde, mavi ışığı kullanarak, morötesi ışığın yol açtığı DNA yarasını tamir eden “fotoliyaz” enziminin moleküler yapısının ve işlevinin aydınlatılmasıdır. 2 Biyolojik Saatin Düzenlenmesi: Gündelik ritim (circadian rhythm) organizmaların fizyoloji ve davranışlarında 24 saatlik dönem içinde tekrarlayan dalgalanmaları ifade etmektedir. Bu ritmi ayarlayan saate gündelik saat (circadian clock) adı verilmektedir. Gündelik saatin düzenli olarak güneş saatine göre ayarlanması gerekmektedir. Sayın Sancar, bakterilerde DNA tamir eden fotolizaz enziminin benzeri olan bir proteinin insan hücrelerinde tamir yapamadığını saptadıktan sonra, bu proteinin memeli hayvanlarda biyolojik saatin düzenlenmesinde yer alabileceği hipotezini geliştirti, gerçekten de memeli hayvanların kriptokrom adını verdiği bir proteini kullanarak gündelik saati ayarladıklarını gösterdi. Sancar'ın çalışmakta olduğu “biyolojik saat” ve “circadian ritm” son derece güncel ve önemli gelişmeler içinde olan bilimsel araştırma alanlarıdır. Prof. Dr. Sancar bir çok bilimsel ödülün sahibidir. Bunlar arasında ABD'de NSFPresidential Young Investigator Award ve American Society for Photobiology Research Award ödülleri ile Türkiye'de TÜBİTAK Bilim Ödülü öne çıkan prestijli ödülleridir. Ayrıca, Amerika Birleşik Devletleri'nin en üst bilimsel Akademileri olan American Academy of Arts and Sciences (2004), American Academy of Microbiology (2005) ve en son olarak da National Academy of Sciences USA'ye (2005) Asli Üye olarak seçildi. 2006 yılında Türkiye Bilimler Akademisi'ne Asli Üye olarak seçildi. Aziz Sancar'ın geliştirip ismini koyduğu “maxicell” tekniği ile buluşunu yapıp ismini koyduğu “excinuclease/excision nuclease” enzimi terimleri “Oxford Dictionary of Biochemistry and Molecular Biology”ye girdi (Kaynak: PNAS 102:1612516127, 2005). Prof. Dr. Aziz Sancar'ın adı bir çok ders kitabında ve derleme makalelerde yer almaktadır. Aziz Sancar'ın çalışmalarına atıf yapan bu tür belgelerin sayısının yüzlerce olduğu kanısındayız. Sancar biyolojinin temel bilgileri arasında yer alan DNA onarımı konusunda bir çok temel biyoloji kitabında buluşlarına atıf yapılmış birisidir. Aşağıda bunlardan iki örnek verilmiştir: • Molecular Cell Biology, Lodish et al. (editors), WH Freeman & Company, New York, 2000 (Figure 12.24; Figure 12.26) • An Introduction to Genetic Analysis, Griffiths et al. (editors), WH Freeman & Company, New York, 1999, (Figure 7.22). Aziz Sancar'ın yayınlarına 1994 2005 döneminde yapılan atıfların sayısı Şubat 2007 itibariyle 12.738'i buldu. Vehbi Koç Ödülü Sağlık Seçici Kurulu, Sayın Prof. Dr. Aziz Sancar'ın üstün bilimsel nitelikleri ve insan sağlığına yapmış olduğu üst düzey katkıları nedeniyle, Sağlık Bilimleri alanında aday gösterilmesine oybirliği ile karar vermiştir.”