Katalog

ASTRONOMİ Mayısta gökyüzü gezegen zengini 4’ünde AyAntares bir arada; 6’sında göktaşı yağmuru; 12’sinde AyUranüs birlikte; 22’sinde Ay Satürn’ü örtecek; 23’ünde Ay Regulus’u örtecek... Hasan H. Esenoğlu, Astronom Dr., İstanbul Üniversitesi Fen Fakültesi (İzinli) ve Assist. Prof., King Saud University College of Science Department of Physics and Astronomy, esenoglu@istanbul.edu.tr GÖK ATLASI 15 Mayıs gece saat 22.30 için verildi. Ay boyunca gök cisimlerin konumlarını bulabilirsiniz. Bu sanal gök atlasını yukarıdaki tarih ve saatte gerçeği ile karşılaştırmak uzayı kavramada yararlı olur. Bu iş için gök atlasına gökyüzüne bakar şekilde d o ğ r u yönlerde yukarıya kaldırarak eşleştirmek yeterli… Hareketli cisimlerin (yapay uydular dahil ki görülmeleri alışmışlığın dışında heyecan verici...) gecelik yolları üzerindeki sabit duran parlak yıldızların/takım yıldızların arasından ilerleyişleri gün ve gün işaretlenmeleri ile bu cisimlerin yol izleri de belirlenebilir ve gelecek gecelerde nerede olacağı kestirilebilirde… Gök atlasında ayrıca Büyük Ayı (Ursa Major), Küçük Ayı (Ursa Minor), Kutup yıldızı (Polaris) ve bu ay görülebilecek burçlar da verildi. Gök atlasında yer alan ve hep gökyüzünde kalan Büyük Ayı takım yıldızını gece uzun süre ile yer değiştirdiğini ara ara izlemek aslında Yer’in döndüğü bilgisini gözlemleyerek/deneyleyerek öğrenmede öncelenebilir... Büyük Ayı takım yıldızı Kutup yıldızını gösteriyor olması yardımıyla yön bulma bilgisi de kullanılabilir. Mayıs ayında gök olayları günlüğü: gün saat 1 24 Spica Ay’ın 1.2 derece kuzeyinde (30 Nisan1 Mayıs olarak) 2 13 DOLUNAY 4 23 Antares Ay’ın 0.5 derece kuzeyinde 10 7 SON DÖRDÜN 12 5 Uranus Ay’ın 1.3 derece güneyinde 13 4 Mars Ay’ın 3 derece güneyinde 15 18 Ay Yer’e en yakın (359 340 km.) 16 22 YENİ AY 20 21 Pollux Ay’ın 2.8 derece kuzeyinde 22 22 Ay Satürn’ü örtecek 23 21 Ay Regulus’u örtecek 23 24 İLK DÖRDÜN 27 19 Ay Yer’e en uzak (405 440 km.) 30 21 Venus Pollux’un 4 derece güneyinde GÖK CİSİMLERİNİN İLGİNÇ KONUMLARI AyAntares birarada: 4 Mayıs’ta gece saat 23.30 civarında şişkinay, 0.5 derece kuzeyindeki Akrep (Scorpius) burcunun en parlak yıldızı Antares (+1.1 kadir) ile bir arada olacak. İki gökcismi güneydoğu tarafta ufuktan 9 derece yüksekte yer alacak. İkilinin birlikteliği uzun süreliğine izlenebilecek. AyUranüs birarada: 12’sinde sabah saat 05:30 civarında kalın hilal evredeki Ay, 1.3 derece güneyindeki Uranüs ile bir arada olacak. İki gökcismi güneydoğu tarafta ufuktan 23 derece yüksekte Kova (Aquarius) takım yıldızında yer alacak. İkilinin birlikteliği Güneş doğuncaya kadar kısa süreliğine izlenebilecek. +5.9 kadir sönük gezegen ancak teleskop ile görülebilir. İlerleyen saatlerde Kuzey Atlantik Okyanusu’ndan, güneydoğusu hariç İngiltere Adaları’ndan ve doğu Grönland’dan ikili örtülme olarak izlenecek. Ay Satürn’ü örtecek: 22’sinde akşam saat 22’de ilkdördün evredeki Ay, 0.8 derece güneyindeki Satürn’ü örtecek. İki gökcismi batı tarafta ufuktan 49 derece yüksekte Aslan (Leon) takım yıldızında yer alacak. Satürn’ün parlaklığı +0.5 kadir. Örtülme olayı, İngiltere Adalarını içerecek şekilde tüm Avrupa’dan, kuzeydoğu Afrika’dan, kuzeybatı Asya’dan, Kuzey Kutbu bölgelerinden ve Kanada’nın kuzeybatısından 2 saat süreliğine ikili batıncaya kadar izlenebilecek. Ay Regulus’u örtecek: 23’ünde Güneş battıktan hemen sonra 20.30 civarında ilkdördün evredeki Ay, 0.7 derece güneyindeki Aslan burcunun en parlak yıldızı Regulus’u (+1.3 kadir) örtecek. İki gökcismi batı tarafta ufuktan 38 derece yüksekte yer alacak. Örtülmenin çıkış evresi uzun süreliğine izlenebilecek. Örtülme olayının tamamının görüleceği yerler de: doğusu hariç tüm Asya, İngiltere Adaları’nı da içeren tüm Avrupa, Grönland ve Kanada’nın kuzeydoğu ucu. AYLIK GÖKBİLİM TAKVİMİ Mayıs ayı boyunca Ay’ın evreleri resimde verildi. Yeniayilk ve son dördündolunay evrelere ulaşma saatleri de belirtildi. Gece gökyüzü parlaklığı bu evrelerden kestirilebilir ve uygun gözlem geceleri seçilebilir… Resimdeki ikili gökcisim fotoğrafları çeşitli gökbilim sitelerinden alıntıdır. Mayıs ayında gezegenler ve konumları şöyle: Merkür, sadece Güneş doğmadan önce doğuda veya Güneş battıktan sonra batıda (yaklaşık alacakaranlığın başında veya bitiminde) ufka yakın görülebilir. Gezegen ay boyunca Güneş’ten uzaklaşacağından ay ortasından itibaren akşamları Güneş battıktan hemen sonra saat 20.30 civarında sırasıyla Boğa (Taurus) ve İkizler (Gemini) takım yıldızlarında kısa süreliğine görülecek. Merkür ufuktan en fazla 19 derece yüksekte ve kuzeybatı tarafta –1.9 den +0.1 kadire kadar büyük parlaklık değişimiyle görülebilecek. Ayrıca gezegenin, sırasıyla şişkinay ve sondördün evreleri de teleskop ile izlenebilir. Merkür’ün bulunacağı İkizler burcu gök atlasında verildi. CBT 1050 / 10 4 Mayıs 2007 Venüs, ay boyunca Güneş’ten uzaklaşacak. Gezegen Güneş battıktan hemen sonra saat 20 civarında sırasıyla Boğa ve İkizler takım yıldızlarında 2.5 saat süreliğine görülecek. Venüs ufuktan en fazla 35 derece yüksekte ve batıda –4.2 kadir parlaklığı ile gökyüzünde adeta ışıldayacak. Belki bu yüzden bu parlak gezegene akşamın bir habercisi olarak “akşam yıldızı” denilmiş... Venüs teleskopla bakıldığında son dördüne yakın evrede görülecek. Venüs ve bulunacağı burç gök atlasında verildi. Mars, ay boyunca Güneş’ten uzaklaşacağından görülme süresi artacak şekilde Güneş doğmadan önce saat 05.30 civarında bir saat kadar görülebilecek. +0.9 kadir parlaklıklı gezegen, doğu tarafta ufuktan en fazla 27 derece yüksekte sırasıyla Kova ve Balıklar (Pisces) takım yıldızlarında yer alacak. Kırmızı gezegen ayrıca dolunaya yakın evre görünümünde. Jüpiter, ay boyunca Güneş’ten uzaklaşacağından görülme süresi artacak şekilde gece yarısından önce Güneş doğuncaya kadar 6.5 saat kadar uzun süreliğine gözlenebilecek. –2.5 kadir parlaklıklı gezegen, güneydoğudan güneybatıya doğru 90 derece kadar geniş bir aralıkta tarafta ve ufuktan en fazla 27 derece yüksekte Yılancı (Ophiuchus) takımyıldızında yer ala