Katalog

TARTIŞMAEDİTÖRE MEKTUP Tıp tarihi ve rönesans Ana tema: felsefe, anatomi ve insan metabolizması açısından HAVA... Uluslararası Tıp Tarihi Cemiyeti’ne (ISHM, Société International de l'Histoire de Médecine)'nin bağlı olarak, tek sayılı senelerde düzenlenen bilimsel tıp tarihi toplantılarından dördüncüsü İtalya'da Floransa'ya bağlı Figline Valdarno'da 2123 Ekim 2006 tarihleri arasında yapıldı... En iyi poster bildiri ödülü “Yeşim Işıl Ülman ile Dr. Can Ülman'ın 'Türkiye'de 1920 yüzyıllarda tüberküloz ile mücadeleyi' ele alan çalışmasına verildi. Doç. Dr. Yeşim Işıl Ülman, İstanbul Üniv., Cerrahpaşa Tıp Fak., Tıp Tarihi ve Deontoloji Anabilim Dalı, [email protected] K entin merkezinde, Roma surlarına yaslanan tarihi Garibaldi Opera Binası'nda düzenlenen kongreye, Avrupa, Amerika, Asya ülkelerinden 100'ün üzerinde akademisyen 117 sözlü ve poster sunu ile katıldı. Kongre başkanlığını İtalya ISHM temsilcisi Dr. Paolo Vanni ile Düzenleme Kurulu Başkanı Dr. Massimo Pandolfi yürüttüler. İtalyan Tıp Tarihi Cemiyeti Ulusal Kongresi de bu uluslararası toplantının ardından Siena'da devam etti. Kongrenin ana teması felsefe, anatomi ve insan metabolizması açısından HAVA olduğu için bildirilerin ço Tomassi İtalyan hekim Dr. Carlo Forlanini (18471918)'nin tüberküloz tedavisinde bir dönem kullanılan yapay pnömotoraks icadını anlatırken, bu uygulamanın günümüzde Rusya'da tekrar canlandığına ilişkin birkaç örnek verdi. Dr. Andrea Conti'nin hava yoluyla taşınan hastalıkların kontrolünde izolasyon ve karantina tedbirlerinin tarihi dönüm noktalarını inceleyen bildirisi ilgi uyandırdı ve en iyi sözlü bildiri seçildi. EN İYİ POSTER ÖDÜLÜ En iyi poster bildiri ödülü ise Türkiye “Yeşim Işıl Ülman ile Dr. Can Ülman'ın 'Türkiye'de 1920. yüzyıllarda tüberküloz ile mücadeleyi' ele alan çalışmasına verildi. Jüri üyeleri değerlendirmede çalışmalarda işlenen fikri incelediklerini ifade ettiler. Yeşim Işıl Ülman'ın tıp tarihi perspektifinden İtalyanTürk ilişkilerini irdeleyen ve Dr. Vuccino (18291893) örneğinde bizde modern kadın doğum hekimliği ve ebeliğin gelişimini ele alan sözlü bildirisi, dinleyiciler tarafından kapsamlı olarak değerlendirildi. Meksikalı tıp tarihçileri Prof. Carlos de Viesca ve Dr. Mariablanca de Viesca'nın uyguladıkları tıp tarihi eğitimi metodu ve bu sistemde teknolojik multimedia kullanımının işlevini anlatan bildirileri en çok alkış alan sunulardandı. Portekizli genç tıp tarihçisi Madelena E. Pina, Lizbon Üniversitesi Tıp Fakültesi (Faculdade de Ciências Médicas de Lisboa) salonlarındaki tarihi mavi çinilerdeki tıbbi figürler ve uygulamaları konu alan sözlü bildirisi takdir topladı ve sözlü sunu ikinciliği ödülü aldı. Ayrıca kardiyoloji tarihi, nörolojik ve psikiyatrik bilimler tarihi, tıp teknolojisi tarihi, Rönesans ve İtalyan Barok döneminde yazılmış tıbbi eserler, Kızılhaç ve askeri hekimlik tarihi konuları da seçilen ana temalar arasındaydı. Kardiyoloji tarihi konulu uydu konferans toplantı başkanı Kardiyolog Dr. M. Pandolfi tarafından yönetildi. İtalya'nın ünlü estet ve eleştirmenlerinden biri olan Dr. Vittorio Sgarbi tarafından verilen, özellikle Caravaggio, Rembrandt, Brueghel gibi sanatçıların resimde kullandıkları ifade yetkinliği ve gerçekçilik temelinde tıp ve sanat etkileşimini anlatan konferansı tüm katılımcıların, ulusal ve yerel basının rağbet ettiği bir konuşma oldu. Evrensel sanat ve mimari dehasının ulaştığı zirvelerden biri kabul edilen Rönesans'ın beşiği Floransa'nın görkemi, toplantıya damgasını vurmuştu. Kongre progra ğu farklı açılardan bu temayı işliyordu. Cemiyetin Başkanı Yunanlı tıp tarihçisi Prof. A. Diamandopoulos, “Tıp ve Hava” konulu açış konuşmasında, hava yoluyla bulaşan hastalıkları, antik uygarlıklardan itibaren ele alarak, I. Dünya Savaşı'nda İngiltere'nin kimyasal silah kullanımını, dönemin başbakanı W. Churchill'in bunu meşrulaştırıcı söyleminden örneklerle anlattı. Floransa Üniversitesi'nden tıp tarihçisi Prof. Donatella Lippi sağlık hizmetlerinin hava yoluyla ulaştırılması çabasının tarihini anlattı. Fransız Tıp Tarihi Derneği eski başkanı Prof. Danièlle Gourevitch Fransız Tıp Tarihi Cemiyeti dergisinde İtalya ve İtalyanlar konulu aydınlatıcı bir bildiri sundu. İngiliz Tıp Tarihi Cemiyeti Başkanı Dr. David Wright'ın çarpıcı belgelerle işlediği sunumu, arı, yarasa ve sivrisinek gibi uçan canlıların insanlara bulaştırdıkları hastalıkları inceliyordu. Roma Üniversitesi'nden Prof. Cataldi'nin tıp tarihinde animasyon, ruhun bedene soluk vererek can katması metaforu üzerine incelikli bildirisi, tartışma bölümünde tıp etiğinin temel sorunsallarından biri olan yaşamın başlangıcı ve etik sorunlar tartışmasına dönüşerek yapıcı bir çizgi izledi. Dr. Ponte'nin 1819. yüzyıllarda Habsburg İmparatorluğu'nda salgın hastalıklar ve hava yoluyla kontaminasyona karşı alınan tedbirlere dair bildirisi de bilgi vericiydi. Montevarchi Hastanesi'nden Dr. F. de mında yer alan Floransa gezisi katılımcılara Erken ve İleri dönem Rönesans resim, heykel ve mimari eserleri hakkında bilgi edinme fırsatı sağladı. Şehre hâkim ve Rönesans mimarisinin karakteristik özelliklerini taşıyan kubbesi, dış mekânda olağanüstü renkli mermer işlemeleri ve kubbe içinde zengin freskleriyle ünlü Basilica di Santa Maria del Fiore'nin (Duomo) etrafında yer alan geniş meydanlar, saraylar, katedraller, müzeler ile adeta üstün bir bilim ve sanat okulu atmosferi kente gelenleri karşılıyordu. Erken Roma döneminden beri yerleşim merkezi olan Floransa'da 300 yıl süren Medici ailesi nüfuzu, bilim ve sanat koruyuculuğu, kente üstün sanat eserleri kazandırmıştı. 1416. yüzyıllarda birbirlerini etkileyerek, öğrendiklerini daha mükemmelleştirerek sonraki kuşaklara taşıyan Giotto (12671337), Dante (12651314), Petrarca (13041374), Boccacio (13131375), Brunellesci (13771446), Donatello (13861466), della Francesca (14121492), Verrocchio (14351488), Botticelli (14451510), Ghirlandaio (14491494), Leonardo da Vinci (14521519), Michaelangelo (14751564), Raphael (14831520), Vasari (15111574), Galileo Galilei (15641642), vd. bu şehirde yaşamış, yetişmiş, insan uygarlığına damgasını vuran eserler vermişlerdi. Dünya çapında ünlü müzelerden ikisi Uffizi ve Galleria dell'Academia bu sanat eserlerini görmek ve bilgi edinmek için gelenlerin önünde oluşturduğu uzun kuyruklarla ilk bakışta dikkat çekiyordu. Ünlü Duomo'nun kuzey cephesinde tıbbi konulu freskler, Floransa'nın koruyucu azizleri Cosmos ve Damian'ın tabloları, Salerno'lu kadın hekim Trotula'nın temsili resimleri, Leonardo'nun insan anatomisini adeta canlandıran yetkin tasvirleri tıp tarihi açısından ilgi çeken yapıtlardı. Michelangelo'nun Piazza della Signoria'da kopyası, Accademia'da orjinali bulunan David heykeli ise tıbbın, yaşamın ve sanatın iç içe geçtiği, insan bedeninin kusursuz tasviri olarak yükseliyordu. Kuruluşu Ortaçağ'a uzanan bir külliyenin parçası olarak, sadece yetim çocuklara kucak açan bir bakımevi, hastane ve okul olarak 1427'de yapılan Ospetale degli Innocenti başlı başına incelemeye değer bir tıp kurumu olarak öne çıkıyordu. Veba salgını, dinde Reformasyon, Galileio ve Kopernik'in gün merkezli sistemi ortaya koyan astronomik çalışmaları ve daha pek çok etken Ortaçağ skolastik anlayışının ve katı dini tutuculuğun etkisini ortadan kaldırarak, dış dünyayı ve doğayı açıklamada insan düşüncesini özgürleştirici etki yapmış ve Floransa tüm bu dönüşümü sahip olduğu yapıtlarla cisimleştirerek, bilimde ve sanatta yeniden doğuşun öncülüğünü yapmıştır. Toskana'daki bu tıp tarihi toplantısı katılımcıları için gerçek bir yaşam ve eğitim tecrübesi oldu. Kaynaklar Exposition for 'Ospetale degli Innocenti', Firenze, October 2007. Gombrich, Ernst, Sanatın Öyküsü, çeviren: Bedrettin Cömert, Remzi Kitabevi, İstanbul 1977. Heusiger, Lutz Michealangelo Buonarroti, eng. translation L.C. Pelleti, Scala, Florence, 2007. Taddei, Haria, Botticelli, readins and itineraries, english translation A. Cafazzo, Sillabe, Firenze, 2001. Ülman, Yeşim Işıl, “Tıpta Rönesans: Andreas Vesalius ve De Humani Corporis Fabrica", Bilim ve Gelecek, Ocak 2007;35:810. Zöllner, Frank, Leonardo de Vinci (14521519), Taschen publications, Germany, 2006. CBT1084/22 28 Aralık 2007 Acaba bu kuvvete karşı koyan, bu kuvvet altında yıkılmayan ya da çok az hasar gören ya da hiç hasar görmeyen yapı olabilir mi? Şiddetli bir depremden sonra çok sayıda yıkılmış, ya da ağır hasar görmüş yapıların yanında yine çok sayıda o depremden hiç hasar görmemiş ya da çok az hasar görmüş yapı vardır. Düz bir mantıkla az hasarlı yapılardan “depreme dayanıklı” yapının özellikleri saptanabilir. Medya'da sık olarak “Japonya'da 7.0 büyüklüğünde deprem oldu can kaybı olmadı” başlıklı haberler çıkar; Japonlar depreme dayanıklı yapı yapmasını bildiklerine göre, başka uluslar da depreme dayanıklı yapı yapabilir. Depremin olması önlenemez ama depremin yarattığı sarsıntı dalgalarına dayanacak yapı yapılmaktadır. Böyle ce deprem, yıkılmayan özellikleri olan yapılar için “karşı konulamayan olay” olmaktan çıkar. Depreme dayanıklı yapıların nasıl olması gerektiği “depreme Dayanıklı Yapı Yönetmelik”inde verilir. Türkiye'de 1947 yılındaki ilk “yönetmelik” gelişmelerle birlikte sürekli yenilenmiştir. 1968 ve özellikle 1975 ve daha sonraki yönetmeliklere göre projelendirilmiş ve projesine göre yapılmış yapılar depreme dayanıklıdır. Hem can kaybı önlenir hem de yapı ve yapı içindeki eşyaların hasarı, maddi açıdan önemsiz bir düzeyde tutulur. Deprem sonucu yıkılma ya da ağır hasar kesinlikle önlenebilmektedir. Depremin yapıyı sallaması mücbir sebep olabilir. Ama bu sallanmadan yapının etkilenmesi mücbir sebep değildir. Sallantının yapıyı yıkması önlenebilir, çaresi vardır. Yapı, altından geçen fayın büyük atımına karşı koyamaz. Fay atımı üzerinde olan yapı depreme ne kadar dayanıklı yapılırsa yapılsın yıkılabilir. Aynı biçimde yapım aşamasındayken depreme maruz kalmış yapı için de deprem mecbur sebep olabilir. SONUÇ: Depremin, yapıları ne zaman ve ne büyüklükte zorlayacağı bilinen bir olaydır, depreme karşı koyacak yapılar yapılmaktadır: deprem yapılar için önlemi alınabilen bir olaydır. Bugünkü inşaat teknolojisinin uygulandığı yapıların deprem de yıkılması için mücbir bir sebep yoktur.