Katalog

2007 BİLİM OLAYLARI 2007’de dünya görüşümüzü değiştiren bilimde 100 yenilik ÇEVRE 1) ÜRETİM ARTIŞININ BEDELİ Yaklaşık 30 yıldır büyük bir ekonomik güç olma yolunda hızla ilerleyen Çin, üretim maliyetlerini dünya ortalamasının altında tutarak, ihracatta liderliği elinde tutuyor. Ne var ki üretimdeki bu artışın bedeli çok ağır. 2007 yılında çeşitli dönemlerde Çin mallarının insan ve hayvan sağlığına zarar verdiği yolunda düzenlenen raporlar kurşun bazlı boyalarla kaplı oyuncaklar, zehirli katkı maddesi içeren diş macunları, öldürücü kedi/köpek mamaları, vs… karşısında Çin hükümeti sanayisini temize çıkartmak için kolları sıvadı. Çin mallarını aklama çabaları süredursun, bu kez İklim Değişikliği Paneli'nde karbon dioksit emisyonu açısından Çin'in 2020 yılında ABD'yi geçeceği tahmininde bulunuldu. Dünya nüfusunun %20'sini barındıran Çin'in, çevre kirliliği açısından hem kendi ülkesine, hem de diğer ülkelere vereceği zararın boyutları ne yazık ki kabul edilebilir sınırların çok üzerinde. Çini ekolojik yönden dünyanın en büyük çevre kirleticisi olarak damgalamadan önce, ABD'nin gelecekteki tüketim ve büyüme hedeflerine bir göz atmak gerekir. Halihazırda ABD dünyanın en aç gözlü tüketicisi ve en büyük sera gazı üreticisi konumunda. Bugün Çin'in karbon dioksit emisyonunun %7'si Çin'de üretilip ABD'de tüketilen mallardan kaynaklanıyor. Şu anda temiz üretim stratejilerinin geliştirilmesi için Çin'deki sivil toplum örgütleri ve hava kirliliğinin tüm olumsuz etkilerini en ağır biçimde yaşayan Çin halkı el ele vermiş durumda. Rusya ve Kanada'yı değil, ABD, Danimarka, Norveç, İsveç, İzlanda ve Finlandiya'nın da harekete geçmesine yol açtı. Bugüne dek yapılan araştırmalara göre bu kaynakların başında petrol geliyor. Bilim insanları buzulların altında dünya petrol rezervlerinin %325'nın bulunduğunu tahmin ediyor. ya kamuoyunun dikkatini çekme çabalarından dolayı Nobel Barış Ödülü'ne layık görüldüler. Karbon dioksit emisyonunu engellemeye çalışan hükümetlerin ve kurumların gayretlerine karşın, küresel ısınmanın olumsuz etkilerine ilişkin veriler giderek artıyor. Ayrıntılı bilgi için: www.discovermagazine.com 12) PLASTİK OYUNCAKLARDA FTALAT RİSKİ 3) ALTERNATİF ENERJİ KAYNAKLARI ARAYIŞLARI Alternatif enerji kaynaklarına yönelme 2007 yılında hız kazandı. Ne var ki fosil yakıtlarına yerine mısır veya kolza gibi bitkisel kaynaklardan elde edilen biyoyakıtın da hava kirliliğine yol açtığı ortaya çıktı. Max Planck Enstitüsü'nden Paul Crutzen'in son yaptığı araştırmaya göre biyoyakıt kaynağı olarak mısır veya kolza ekimi, atmosferi fosil yakıtlarından elde edilen benzinden daha fazla kirletiyor. Biyoyakıtların artı ve eksileri tartışıladursun, çevre kirliliği yaratmayan diğer çözümler üzerindeki araştırmalara hız verildi. 2007 yılında özellikle hibrid arabalar, kompakt floresan lambalar yaygınlaştı. 7) DENİZ YAŞAMI TEHDİT ALTINDA Atmosferde insan eliyle yaratılan karbon dioksit yavaş yavaş okyanuslarda asit birikimini artırıyor ve deniz yaşamı üzerinde ciddi bir tehdit oluşturuyor. Bilim adamları sorunun boyutlarını incelerken, yeni bir haber durumun daha da vahim olduğunu ortaya çıkarttı. Asit yağmurları, her yıl 100 milyon ton nitrojen oksit, amonyak ve sülfür dioksitin denizlerin üzerine yağmasına yol açıyor. Ekim ayında plastik oyuncaklarda yumuşaklığı artıran ftalat kullanımı yasaklandı. Bu maddenin çocukların kritik büyüme evrelerinde gelişmelerini ve sağlıklarını olumsuz yönde etkileyeceği ileri sürülüyor. SİNİRBİLİM 1) KOMA HASTALARINI UYANDIRAN UYGULAMA Saygın bilim dergisi “Nature”ın ağustos sayısında yer alan bir makale, derinbeyinstimülatörü (DBS) adı verilen bir uygulamanın koma durumundaki kişilerin SA'nın Spitzer Space Teleskopu yardımıyla elde edilen verilere göre, bilinen yaşam formlarını barındıramayacak kadar sıcak ve fırtınalı. Exoplanet'in atmosferinin nasıl inceleneceğini keşfeden astronomlar, şimdi bu teknikleri diğer dünyalarda da kullanmayı planlıyor. 6) NASA ASTRONOTLARINDA DAVRANIŞ BOZUKLUKLARI NASA astronotlarının adları, 2007'de uzay araştırmalarından çok seks, şiddet ve alkole bağlı davranış bozukluğu olaylarına karıştı. NASA astronotlarının içki bağımlılığı ile ilgili raporları reddetmekle birlikte, tıbbi otoriteler astronotlardaki davranış bozukluklarının NASA'nın gelecekteki projelerini tehlikeye atabileceğine dikkat çekiyor. 7) MARS KRATERLERİNE YAKIN TAKİP Mars uzay aracı Opportunity eylül ayında gezegenin bilinen en derin, en geniş krateri olan Victoria Kraterine girerek araştırmalarını sürdürüyor. Aracın hedefi kraterin kenarının biraz altındaki beyaz kayanın içeriğini keşfetmek. Böylece Mars'ın geçmişinde suyun bulunup bulunmadığı aracın gönderdiği görüntülerden anlaşılabilecek. 2) KARA MADDE İLE İLGİLİ VERİLER Bu yıl astronomlar kara maddenin varlığına ilişkin daha somut veriler elde ettiler Hubble Uzay Teleskopu'nun yardımıyla kara maddenin görünebilir kozmosun şekillenmesinde oynadığı kritik rolü tespit edebildiler. “Nature” dergisinin ocak sayısında yer alan bir makaleye göre galaksiler devasa kara madde bulutları içinde şekilleniyor ve bunlara bağlı olarak yaşamını sürdürüyor. Kara maddelerin ayrıca evrenin en büyüleyici nesneleri olan devasa kara deliklerin yaratılmasından da sorumlu olduğu ortaya çıktı. İngiltere'deki Durham Üniversitesi'nden Tom Theuns ve Liang Gao, bir bilgisayar modelinden yararlanarak sıcak ve soğuk olarak bilinen iki tür kara maddenin evrenin ilk yıldızlarının oluşumunu nasıl etkilediğini keşfetti. 4) SUSUZ BİR GELECEK Avustralya'yı susuz bir gelecek bekliyor. Geçen nisan ayında hükümetler düzeyinde gerçekleştirilen İklim Değişikliği Paneli'nde başta Avustralya olmak üzeri Afrika kıtasının tümü, Çin ve Asya'nın, Avrupa'nın, ABD'nin bazı bölgelerinde susuzluğun hüküm süreceği uyarısı yapıldı. Tahminlere göre kuraklık 2100 yılına dek 3.2 milyar insanı etkileyecek. 8) DENİZ SICAKLIĞINDA TAYFUNLARIN ROLÜ Mayıs ayında bilim insanları, ısının denizlerdeki dağılımında tayfunların oynadığı role dikkat çektiler. Tayfunların denizlerdeki sıcak ve soğuk su akıntılarının yönünü değiştirmesiyle iklim değişikliklerinin felaketlere yol açabileceği uyarısında bulundular. 8) CASSİNİ'DEN SATÜRN GÖRÜNTÜLERİ Cassini uzay aracı Satürn ve çevresiyle ilgili çok ilginç görüntüler gönderdi. Cassini görüntülerini inceleyen astronomlar bu görüntülerin Dünya'nın nasıl oluştuğuna ilişkin çok önemli bilgiler içerdiğini söylüyor. 9) SERAMİK TÜPLERİN YARARI Seramik tüplerin, enerji santralarında sera gazları emisyonunu azalttığı ve aynı zamanda yararlı yan ürünler ürettiği tespit edildi. Ağustos ayında Newcastle Üniversitesi ve Imperial College London'dan bir grup bilim adamı LSCF (Lantanumstrontiyumkobaltferrik oksit) kullanarak üretilen tüplerin, havadaki oksijeni filtre ettiğini ve hidrokarbonları yaktığını ortaya çıkarttı. uyanma şansını artırabileceğini ileri sürüyor. Böylece bilincin sınırlarında yaşayan binlerce hastanın bir gün uyanabileceği ve beynin sanılandan daha faal olduğu ortaya çıktı. 3) EVRENİN EVRİMİNE İLİŞKİN BULGULAR Astronomlar bugüne dek evrenin içi boş, büyük köpükleri çevreleyen galaksi demetleri olarak görüyordu. 2007 yılında astronomlar en büyük baloncuğu buldular. Böylece evrenin nasıl evrildiğine ilişkin çok değerli bilgilere eriştiler. 2) ANILARI SİLME OLANAĞI Mart ayında New York Üniversitesi'nden sinirbilimci Joseph LeDoux ve meslektaşları, sıçanların beyinlerinden bazı spesifik anıları silmeyi başardı. Ancak sıçanlarla sözlü iletişim kurulamadığı için sıçanların ne hissettiğini ayrıntılı olarak bilmek mümkün değil. Belirli anıların tümüyle silinip silinmediği veya sıçanların yalnızca uyarıya karşı duygusal bağlantılarını yitirip yitirmedikleri henüz bilinmiyor. 2) PAY KAPMA YARIŞI Kuzey Kutbu'nun en uç noktalarında buzulların erimeye başlaması, küresel ısınmanın olumsuz etkilerini bertaraf etmeye çalışan iklim bilimcilerle, buzulların altındaki doğal kaynaklardan pay kapmak isteyen ülkeleri de harekete geçirdi. Örneğin 2 Ağustos tarihinde 18 tonluk Rus denizaltıları MirI ve MirII, Kuzey Denizi'nde metrelerce derinlerine inerek deniz tabanına içinde Rus bayrağı olan titanyumdan bir kapsül yerleştirdi. Ancak bu olay karşısında Kanada'nın tepkisi çok sert oldu. Kanada Dış İşleri Bakanı Peter MacKay, “Artık 15.yüzyılda değiliz. Dünyanın herhangi bir noktasına bayrak dikerek, oranın size ait olduğunu iddia edemezsiniz” diyor. Buzulların erimesi yalnızca 5) SİYAH KARBON VE ERİME Kuzey Kutbu'nda 1900'lü yıllardan bu yana birikim yapan endüstriyel siyah karbonun, bölgedeki buzulların erime hızını artıran bir etmen olduğu anlaşıldı. Yapılan araştırmalara göre siyah karbon ışık radyasyonun geniş bir spektrumunu emdiği için, kurum çok az miktarda bile olsa ısıyı içinde hapsedebiliyor. Bu da buzulların erimesini hızlandırıyor. 4) MİRA YILDIZININ GİZİ “Cetus” takımyıldızında yer alan Mira yıldızı, 1596 yılındaki keşfinden bu yana ilk kez 2007 yılında gerçek yüzünü gösterdi. Ağustos ayında Mira'nın, başka hiçbir yıldızda görülmeyen 13 ışıkyılıuzunluğunda bir kuyruğu olduğu ortaya çıktı.Bu kuyruk morötesi ışıkta parlarken, görülebilir spektrumda ışık üretmiyordu. Bu nedenle de yüzyıllardır tespit edilemiyordu. Şimdi Mira'nın bu özelliğini inceleyen astronomlar, bir yıldızın nasıl öldüğünü ve ölürken arkasında kuyruklu yıldıza benzer bir kuyruk bıraktığını keşfetmiş bulunuyor. 10) DOĞUM KONTROL HAPLARININ BALIKLAR ÜZERİNDEKİ ETKİSİ Proceedings of the National Academy of Sciences dergisinin Mayıs 2007 sayısında yer alan bir makaleye göre kanalizasyonlara karışan doğum kontrol haplarının içerdiği östrojen artıkları, göllerde yaşayan küçük balık popülasyonlarında önemli azalmalara yol açıyor. 9) GÜNEŞTE KÜTLE PATLAMALARI Astronomlar nisan ayında güneşin yepyeni bir görüntüsünü elde ettiler. NASA'nın “Solar Terrestrial Relations ObservatorySTEREO” uzay aracı ilk üç boyutlu görüntüleri Yeryüzü'ne göndermeye başladı. Böylece güneşin koronar kütle patlamaları konusunda daha ayrıntılı bilgiler elde edilebilecek. Güneşin fırlattığı bu elektrik şarjlı parçacıklar Dünya'ya çarptığı zaman haberleşme uydularına ve bölgesel elektrik şebekelerine zarar veriyor. Bu parçacıklar bu kadar zararlı olmalarına karşın bugüne dek izlenemiyordu. Güneşin fırlattığı bu parçacıkları görüntülemenin yanı sıra STEREO, uzayhava tahminleri uzmanlarına, bu parçacık yağmurlarının ne zaman başlayacağını önceden birkaç gün önceden tespit etme olanağı sağlayacak. Yazının devamı arka sayfada ASTRONOMİ 1) YILIN GEZEGENİ 2007'de HD 189733b yılın gezegeni seçildi. Bu gaz ağırlıklı sarı cüce yıldız yaklaşık 63 ışıkyılı uzaklıkta. Astronomların hava durumu haritasını çıkartabildikleri güneş sistemi dışındaki bu ilk gezegen (bilimsel olarak kısaca exoplanet olarak nitelendiriliyor), NA CBT 1084/12 28 Aralık 2007 6) AL GORE'A NOBEL BARIŞ ÖDÜLÜ Geçen ekim ayında ABD eski Başkan yardımcısı Al Gore ve İklim Değişikliği Paneli , insan faaliyetlerine bağlı olarak ortaya çıkan küresel ısınma olgusuna dün 2007'de yapılan bir araştırma, şu andaki tarım faaliyetlerinin toprağı, kendini üretmesinden daha hızlı bir şekilde erozyona uğrattığını ortaya koyuyor. Washington Üniversitesi'nden David R. Montgomery, “Toprak erozyonu küresel ısınma kadar önemli bir çevre sorunudur” diyor. Astronomlar galaksimizin merkezinden alınan Xışınları parıltısının kozmik bir ziyafetin sonucu olduğunu keşfetti. Galaksimizin merkezinde bulunan bir kara delik, Merkür boyutlarında bir gökcismini yutarken, çok yoğun patlamalara yol açıyordu. Bu gözlem, kara deliğe düşen bir maddenin aşırı ısındığını ve yok olmadan önce çok parlak ışıklar saçtığını ortaya çıkarttı. CBT 1084/13 28 Aralık 2007 11) TOPRAK EROZYONU TEHDİDİ 5) KOZMİK ZİYAFET 2007 BİLİM OLAYLARI