Katalog

gencbilimci@hotmail.com Neden, niçin, nasıl? HAREKETLİ KUZEY GEREKEN MALZEME: Bir pusula Büyükçe bir kemer tokası veya metal bir eşya Önce pusulayı tokadan uzak bir yere koyarak, kuzey yönünü işaretleyin. Ardından, pusulanın yanına tokayı getirip kuzeyi gösteren ibrenin yer değiştirip değiştirmediğine bakın. NELER OLUYOR? Pusulanın ilk gösterdiği kuzey yönü (Dünyanın manyetik kuzeyi) ile yanına metal bir eşya koyduktan sonra gösterdiği kuzey yönü arasında fark oldu. Çünkü pusulanın yanındaki metal eşya pusulada sapmaya neden oldu. Pusula manyetik bir cisim olduğu için yakınlarındaki metal eşyalardan etkilenir. Gökyüzünden gelen güçlü ışık! Yağmurlu havalarda hayranlıkla ya da korkuyla izlediğimiz şimşekler ve yıldırımlar aslında büyük birer elektrik boşalmasıdır. 1. Uzay mekiği Challenger hangi yıl infilak etti? a. 1979 b. 1990 c. 1986 2. Dilimizin ucu hangi tadı alır? a. Acı b. Ekşi c. Tatlı 4. Nobel ödüllerinin kurucusu Alfred Nobel hangisini geliştirmişti? a. Atom bombası b. Dinamit c. El bombası Biliyor musunuz? YILDIRIMDAN KORUNABİLMEK İÇİN: Yüksek ağaçların altına sığınmaktan kaçının. Sudan uzak durun. Evinizdeki elektrikli aletleri fişten çekin. Tepede, açık alanda veya plajda durmayın Bulunduğunuz yerdeki en yüksek şey siz olmayın. Mümkünse hendek gibi alçak barınaklar bulun. Telefon, elektrik direği gibi yüksek şeylerden uzak durun. Üzerinizde taşıdığınız metal olan eşyalardan kurtulun. Evin içinde ya da dışında elektrik iletebilecek tüm eşyalardan uzak durun Araba içinde güvende olursunuz ancak, yıldırım düşmesi esnasında arabanın içindeki metal kısımları ellemeyin. Eğer, yıldırımların düştüğü bir ortamdayken saçlarınızın dikleştiğini hissediyorsanız, yıldırım size çarpmak üzere olabilir! Yere diz çökün ve ellerinizi dizlerinizin üzerine koyarak öne doğru eğilin. Yani bedeninizi bir tesbih böceği gibi kıvırarak kapatın. Kesinlikle yüzükoyun yatmayın. GÖK GÜRÜLTÜSÜ Isınan hava genişleyerek "Gök gürültüsü"dediğimiz sesin ortaya çıkmasına neden olur. Şimşek öyle hızlı hareket eder ki, başlangıcından bitişine kadar izleyebilmek güçtür. Sesten 100.000 defa daha hızlı olduğundan, önce şimşeği görür ardından gök gürültüsünü duyarız. YILDIRIMIN YERE DEĞDİĞİNDE Yapılara yerleştirilen paratonerler elektrik akımlarının toprağa güvenli bir şekilde geçmesini sağlarlar. Bu büyük elektrik gücünün nereye gideceğini önceden saptayamadığımızdan, böyle havalarda çok dikkatli olmalıyız. Çünkü yerküremize her saniye yaklaşık 100 yıldırım düşmektedir. Aynı yere birden çok kez düşebilen yıldırımın size çarpma olasığı 600.000’de birdir. Bu rakamı okuyunca "Bana çarpma ihtimali çok düşük" diye düşünebilirsiniz. Oysa yıldırımların düştüğü bir yerde, üstelik açık arazideyseniz her an yıldırımla çarpılabilme ihtimaliniz vardır ve bu doğal güçten korunabilmek için çok dikkatli olmanız gerekir. Sullivan bu çarpmaları küçük yaralanmalarla atlatmayı başarmıştır. CBT 1036/22 26 Ocak 2007 GEÇEN SAYININ ÇÖZÜMÜ: 1b, 2a, 3c 4b K ış aylarında gökyüzü, şiddetli yağmura eşlik eden şimşek, yıldırım ve gök gürültüleriyle doludur. Havada oluşan elektrik yükünün boşalması çakan şimşekler sayesinde olur. Şimşek çakmaları kimi zaman bulutlara kimi zaman da yüksek yapılara ya da yere sıçrar. Bulutlar arasındaki elektriksel boşalmaya "şimşek", bulutlar ile yer arasındaki elektriksel boşalmaya ise "yıldırım" denir. Pozitif elektrik yükü bulutun üst kısımlarında, negatif elektrik yükü ise alt kısımlarında toplanır. Yeryüzü pozitif yüklüdür. Bu da yüklenmiş gücü kendine çeker. Yıldırım, zigzaglar çizerek kollara ayrılır ve yere ulaşır. Genellikle şiddetli yağmurla birlikte görülür. Yıldırımın düşmesiyle buluttan yere doğru bir elektrik akımı oluşmuştur. Bir şimşek çakışı 100 wattlık bir ampulü yakREKOR SAYIDA ÇARPILMA laşık üç ay yakabilecek güce sahiptir. Amerika’da park bekçisi Bir şimşek kanalı güneşin sıcaklığınolan Roy Sullivan’ı, dan bile çok, yaklaşık 28.000ºC’ye 36 yıl içinde tam 7 kez kadar ısınabilir. yıldırım çarpmıştır. DüşünEğlen 3. Hangisi omurgasızdır? a. Kertenkele b. Salyangoz c. Balık