Katalog

gencbilimci@hotmail.com Neden, niçin, nasıl? AĞIRLIK MI, UZUNLUK MU? GEREKEN MALZEME: Yaklaşık 1.5 metre uzunluğunda iki parça ip 3 tane kaşık 2 tane raptiye Çalışmayı bir kapının önünde yapmanız gerekir. Hem enine çizdik hem boyuna! Enlem ve boylamlar yerküre üzerinde önemli bir dil birliği sağlamıştır. Onlar sayesinde, dünyanın neresinde yaşarsak yaşayalım coğrafi tariflerimiz biririyle anlaşır, yani aynı olur. İplerden birinin ucunu, bir kaşığın ince kısmına sıkıca bağlayın. Diğer iple kalan iki kaşığı birlikte ve yine en ince yerinden sıkıca bağlayın. Bir büyüğünüzden, bu iki ipin ucunu raptiye ile kapının üt kısmına resimdeki gibi tutturmasını isteyin. Aralarında yaklaşık 5 cm kadar bir boşluk olmalı. Kaşıkların bağlı olduğu ipleri, kapıdan uzağa eşit seviyede çektikten sonra bırakın. (Kaşıkların hiç bir şeye çarpmayacağından emin olmalısınız) NELER OLUYOR? İki tane sarkaç yaptınız. Sarkaçlarınızın ağırlıkları farklı olmasına karşın, salınım süreleri aynıdır. NEDEN? Bazı eski duvar saatlerinde sarkaç bulunur. Sarkaç burada, ileri ve geri gidip gelirken, yer çekimine karşın ilk harekette depoladığı konum enerjisini, hareket enerjisine dönüştürür. Sarkacın gidip gelme periyodu ağırlığıyla değil ipin uzunluğuyla ilgilidir. D ünyamızın iki ucundan hafifçe basık bir küre olduğunu hepimiz biliyoruz. Sonra, onu boyuna ve enine bölümlere ayırdığımızı da... Bunların enlem ve boylam olduklarını da bilmeyen yoktur. Bir de Ekvator çizgisi var. Yani, enlemlerin en ortada duranı. Enlem ve boylamları en coğrafi konum tanımlarken kullanırız. ENLEMLER (PARALELLER) Ekvator Çizgisi, yerküreyi ikiye bölen hayali bir çizgidir. Kuzeye ya da güneye ilerlerken kürenin çapı küçüldüğünden en uzun enlem Ekvator’dur. Enlemler Ekvator çizgisine paralel olarak 111 kilometrede bir tekrar ederler. Kuzey yarı kürede 90, güney yarı kürede 90, yani 180 enlem vardır. Ölçüm yapılırken kolaylık sağlaması için 0’dan 90(+90)’a kadar derecelendirilmişlerdir. BOYLAMLAR (MERİDYENLER) Boylamlar, yerküremizi dikine kat ederek kutuplardan geçen dairelerdir. Aralarındaki uzaklık kutuplara doğru daralır. Enlemlerin sıfır noktası, 1884’de, Uluslararası Meridyenler Birliği tarafından resmen kabul edilen, İngiltere’deki Greenwich Kasabası’dır. Buradan batıya doğru giderseniz batı, doğuya doğru giderseniz doğu boylamlarına erişirsiniz. Boylamlar da tıpkı enlemler gibi 0’dan 180’e kadar derecelendirilmiştir. DüşünEğlen 1. Herhangi bir hayvan ya da bitkinin doğal yaşam alanı a. Borabay Gölü b. Hazar Gölü c. Habitat 2. Beaufort Ölçeği neyi ölçer? a. Denizlerde rüzgârı b. Havadaki nem miktarını c. Suyun tuzluluk oranını 3. Salt Okunur Bellek bilgisayar dilinde nasıl yazılır? a. ROM b. REM c. RAM 4. Hiç durmadan üç yıl uçabilir a. Kırlangıç b. Saksağan c. Martı GEÇEN SAYININ ÇÖZÜMÜ: 1b, 2a, 3b 4c Biliyor musunuz? AVCI YABAN KÖPEKLERİ Afrika’da yaşayan avcı yaban köpeklerinin hepsi birden ava gitmez. “Avcı” adı verilen grup çıkar ava. Ve işlerini bitirip yaşadıkları yere geri döndüklerinde, yavrular ve sürünün diğer üyeleri onları beklemektedir. Bekleyen köpekler aç olduklarını avcı arkadaşlarının ağızlarını yalayarak belli eder. Avcılar da, av sırasında yuttukları besinlerin bir kısmını geri çıkararak sürüyü doyururlar. ENİNE BOYUNA HESAPLADIK! Gelelim enlem ve boylamları ortak hesaplarda nasıl kullandığımıza. Bir yerin tam konumunu tarif edebilmek için onun coğrafi koordinatlarını vermemiz gerekir. Yani enlemini ve boylamını. Örneğin buradaki küremizde beyaz nokta; E30° (30 derece doğu boylamında), N45° (45 derece kuzey enleminde) yer alır. Pembe nokta ise W15° (15 derece batı boylamında), N15° (15 derece kuzey enleminde) yer alır. CBT 1029 /22 8 Aralık 2006