Katalog

Beyin Araştırmaları anadalı ve Amerikalı bilim adamlarından oluşan bir araştırma ekibinin, fare beyninde saptadıkları GCN2 proteini, uzun vadeli bellekteki bilgilerin kaydını ayarlayarak örneğin yeni yetilerin tekrarlanarak öğrenilmesi halinde kalıcı olmasını sağlamakta. Bu devre proteini eksik olduğunda bilgiler doğrudan doğruya uzun vadeli belleğe geçiyor. Montreal McGill Üniversitesi'nden Mauro CostaMattionli yönetiminde çahşan ekip, araştırmaları sırasında beyinlerinde GCN2 geni bulunmayan genetik fareleri normal farelerle karşılaştırmışlar. İki fare grubunun beyin hücrelerinin tepkileri bile farklı. Normal farelerin nöronları kısa bir uyartıya zayıf bir sinyalle reaksiyon gösteriyorlar. Uzun süreli sinyali ancak arka arkaya birkaç kez uyarıldıklarında üretiyorlar. Oysa Kısa ve uzun vadeli bellek gizemine çözüm Gündem Merhaba Şempanze! Bilim, canlıları harfbe harf didikleme ve çözülme serüveninde devasa biradım daha attı: 3 milyar kadar baz çiftinden oluştuğu düşünülen Şempanze'nin gen haritası da çözüldü: insan ve şempanze arasındaki fark yüzde 1,2! Şempanze, insan, fare ve sıçandan sonra genomu deşifre edilen dördüncü memeli. Memeliler dışında da genomu çözülen çok sayıda bitki, bakteri, virüs, böcek vb var.. Bilimin (ve insanlığın) elinde giderek büyüyen devasa bir genom kütüphanesi birikiyor! Dolayısıyla karşılaştırmalarla, biyolojik evrimin, işleyiş ve gelişim mekanizmaları, özetle "mantığı" dahayakından izlenebiliyor. Bu şans giderek de artıyor... Biyolojiyi, daha doğrusu bugünün canlılarını anlayabilmek, evrimsel süreçlerini görebilmek, biyolojiye büyük pencereden bakmakla mümkün olabilir. Bugün, meselâ göze rengini veren geni veya gen kompleksini ve genetik işbirliğini keşfetmek, bir hastalık genini bulmak, genetik tedavi yöntemleri geliştirmek, şüphesiz çok önemli.. insanlığa yararları konusunda çok şey yazılabilir. Fakat esas heyecan büyük fotoğrafta.. Büyük fotoğraf, Evrim Irmağı.. Hayatın akışı.. Nereden, nasıl ve nereye.. Canlılar arasındaki ilişkiler, alışverişler, ortak kullanılan araçgereçler. değişimler, dönüşümler. insanlık bu büyük fotoğrafı parça parça ele geçiriyor.. Biyoloji, bu makro fotoğrafla mikro biyolojinin çektiği fotoğrafları birleştirerek, büyük finale doğru akıyor. Evrim ırmağı ile birlikte ve içinde.. Şempanze ve insan, Ortak Ata'dan ayrılalı, bugünkü verilere veya bilgilere göre, 78 milyon yıl olmuş. İkisinin genomu arasında 40 milyon kadar "harf" farklılığı var. Kuşaklar boyu (300 bin nesil!) genetik "harfler" değişe dönüşe bugüne vardık.. Şempanze genomunu çözen 67 genetikçiye göre, 40 milyon kadar değişikliğin büyük çoğunluğu önemli değil.. yani, farklılıkdaki ayırıcı özelliklerde belirleyici nitelik taşımıyor. Ayrıca diyorlar ki, iki insan arasında bile bundan daha fazla "değişik harf" var.. insan lar arasındaki farklılıklar, insanşempanze arasındaki farklılıklara kıyasla katbekat fazla.. ilginç bir şekilde beyni oluşturan genlerde beklenen büyük farklılıklar görülemezken, erbezi genlerinin %32'sinde farklı etkinlikler saptandı, buna karşılık diğer birçok dokuda bu farklılık oranı ortalama %8.. Hımmm. Cinsellik çok önemli! Beyni etkileyen genlerde, bugün bir hata olursa, çeşitli hastalık durumlarına yol açıyor. Beyini oluşturan genlerden, beyindeki sinir uçlarına nöron ağı içindeki yolu göstermekle görevli geni hatalı olan insan larda, örneğin eklem düzgün hareket edemiyor ve bu insan lar iletişim zorluğu da çekiyorlar. Bu tür çıkarımlardan hareket eden genetikçiler, insanın sosyal yeterliliğinde katkısı bulunan bir gen devresinin bulunduğunu sanıyor ve insanın genetik oluşum programının ana çizgileri olarak, konuşma, beynin boyutu, ve sosyal davranışlar bütünlüğü olabileceğine işaret ediyor. , v •. • • Bilim, hangi belirleyici genetik mutasyonlar insan şempanze farklılığını ortaya çıkardı, bunun peşinde.. Şimdilik 6 önemli gen değişikliği saptanmış.. Ama bunların nasıl farklılaşmaya yol açtığı konusunda bilgi ve bulgu henüz yok.. Ve daha bir dizi ayrıntı.. Bunun bir kısmını içerideki yazıda okuyacaksınız. Fırsat bulduğumuzda, olgunlaşmış bilgileri aktarmayı sürdüreceğiz .r>w .;' ?'ç° "Dediğimiz gibi, büyük fotoğraf karşılaştırmalarda gizli.. Bu amaçla zaten genetikçiler de, salt "Yeni Dünya"ya ait şempanzelerin genomunu çözmekle yetinmiyorlar.. Büyük fotoğrafı görmek için, Eski Dünya'nın bugün yaşayan hayvanlarının, bu arada Goril ve Rhesus Maymunu genomları da önümüzdeki en çok ikiyıla kadar birbiri ardına çözülecek ve evrimsel mutasyonların süreci ve gelişimi, kıyaslamalarla daha iyi anlaşıtabilecek.. Merhaba Şempanze! Yüzde 98,5 kardeşimiz! *** > Gelecek cumartesiye kadar hoşçakalın.. obursalı@cumhurıyet com tr CBT Internet adresı www cumhurıyet com tr K GCN2 geni bulunmadığında ilk kısa uyartı uzun sinyali üretmek için yeterli olmakta. Bu fark öte yandan farelerin öğrenme yetilerine de yansımakta. Genetik değişimden geçirilen hayvanlar tek bir alıştırmayla suyun üzerindeki bir platformu, normal farelerden dalıa iyi akılda tutabilirken, alıştırma yoğunlaştırıldığında normal fareler daha başarıh oluyorlar. Anlaşıldığı üzere GCN2 geni bulunmayan farelerde.anılar diğerlerinde olduğu kadar çabuk soluklaşmıyor. Yeni bilgilerin büyük bir kısmı doğrudan doğruya uzurr vadeli belleğe aktarılmış olmalı. Demek ki kısa vadeli bellekten uzun vadeli belleğe geçişte iki mekanizma gerekli diyor bilim adamları. İlki anıların kaydmı kolaylaştıran moleküllerin etkinleştirilmesi ikincisiyse bilgilerin kaydedilmesini bloke eden,GCN2 gibi proteinlerin devre dışı bırakılması. Araştırmacılar elde ettikleri sonuçlarla insan belleğini daha ivi anlayabilmeyi umuyorlar. Mesela GCN2 devre işlevinin keşfi, bellek sorununa sahip hastalar için yeni etki maddelerinin geliştirilmesinde yardımcı olabilecek. Cumhuriyet BİLİMTEKNİK • No: 965 17 Eylul 2OOS tmtıyaz sahıbı:Yedı Mayıs Haber Ajansı Basm ve Yayıncılık A.Ş. adına tlhan Selçuk . 3enelYayın Muduru: tbrahim Yıldız Yayın Danışmam: Orhan Bursalı • Sorumlu Mudur: Mehmet Sucu Gorsel Yonetmen: Tüles Hasdemir • Baskı: thlas Gazetecıhk A.Ş. 29 Ekım Cad. No:f 3 Yenıbosnalst Idare Merkezi veYazışma adresi: Turk OcaÇı Cad. No: 39/41 Cağaloğlu, 34334 îstanbul. Tel: (212) 512 05 05 • Faks: 0212513 85 95. Cumhuriyet ReklamYerel Surelı Yayın: Tel: 0212 512 47 78 965/317 Eylül 2005