Katalog

Evrim Araştırmaları Hukuk Politikası Hayrettin Okçesiz Üniversite Sorunlarına Kısa Bir Değinme Akdeniz Üniversitesi'nde geçen yıl yapılan rektörlük seçimlerinde bir "Seçmen Bildirgesi" ile adaylara bir çağrı yapmıştım. Bu çağrıyla üniversite (ve iilke) sorunlarımızın çözümüne yardımcı olacağını düşündüğüm bazı teknik düzeydeki önerilerimi, hangi adayla en çok hangi noktada görüşbirliğinde isem oyumu ona vereceğimi de belirterek duyurdum. Ancak koşul olarak, adayların bu metinde benimsedikleri noktaları üniversite kamuoyu önünde ve en iyisi yine aynı yolla, internet üzerinden her öğretim elemanının doğrudan öğrenebileceği ve tartışmaya özgürce katılabileceği bir iletişim ortamında açıklaması gerekiyordu. Öneriler şöyleydi: "1) Rektör seçmen oylarının %50'den fazlasını almış olmalıdır. Bu orana ulaşamadığı takdirde bu temsil gücünü elde edebilmesi için seçimde aday olmuş kişilerle rektör vekilliği konumunda bir koalisyona gitmelidir. Bu kişilerin bu işbirliğini reddetmeleri durumunda kendi yardımcılarını atayabilir. 2) Yönetimde yer alan kişilere asli görevlerinden başka bir daimi temsil ya da yönelicilik statüsü verilmemelidir. 3) Üniversite personelinin idare karşısında şikayetlerini değerlendirmek amacıyla bir "Üniversite Ombudsmanı" kurumu hayata geçirilmelidir. Bu görevi ifa edecek kişiler üniversite personeli tarafından seçilmelidir. 4) insan için sağlık ne ise, toplum için de 'Adalet' odur. Ülkemizin hukuk hayatının temel sorunları dikkate alındığında hukuk iakültelerinin taşıdığı b'nem daha iyi anlaşılmaktadır. Bu nedenle bu kurumlann üniversitelerde öncelikli ve ayrıcalıklı olarak desteklenmesi gerekmektedir. 5) Üniversite kitap ve dergi kapasitesi bir dönem içerisinde ortalama 250 bin cilde ulaşmalıdır. 6) Fakülte ve yüksekokullara kendi kurullannın sorumluluğunda tasarrufedebilecekleri bir bütçe tanınmalıdır. 7) Fakültelerin otonomisi ve dekanlar ile rektör yardımcılarının eşitliği tanınmalıdır. 8) ihtiyaç yoğunluğu sıralamasına göre tahsis edilmek amacıyla lojmanlar kiralanmalıdır. 9) Akademik birimlerin tek biçimli değil uyumlu olması hedellenmelidir. 10) Bütçelerin kurullarda ciddi biçimde görüşülmesi sağlanmalıdır. 11) Kurullar yeterli görüşme ve tartışma koşullarına kavuşturulmalıdır. 12) Üniversite senato veyönetim kurulu üyelerinin gündem konularını ve diğerkonuları araştırabilmelerini sağlamak amacıyla mekân ve işlev bakımından yeterli donanıma sahip bir birim kurulmalıdır. 13) Tüm öğretim elemanları için elektronik ortamda birbirlerine doğrudan ve toplu olarak ulaşabilecekleri, ön koşulsuz ve kısıtlamasız yetkin ve yeterli bir iletişim sistemi kurulmalıdır. 14) Harcamalarda saydamlık sağlanmalıdır. 15) Başka üniversitelerden ulusal ve uluslararası çerçevede öğretim üyesi görevlendirme yoluna sıkça başvurmalıdır. 16) Üniversitemizin her bir anabilim dalının iki yılda bir kez ulusal ve dörtyılda bir kez de uluslararası bir kongre düzenlemesini şart koşup, gerekli maddi imkânları sağlamalıdır. 17) Akademik atamalarda ve yükseltmelerde nicel değerlendirmenin yetersizliği durumunda adayın nitel değerlendirme talebi dikkate alınmalıdır. 18) YÖK nezdinde idari, mali ve bilimsel bakımlardan özerk bir 'Bilim Hukuku Araştırmaları Enstitüsü' kurulması için ulusal çapta inisiyatif oluşturulması için çaba sarf edilmeli ve Üniversite nezdinde de bir 'Bilim Hukuku Araştırmaları Merkezi'kurulmalı, maddi ve tinsel olanakları yüksek verim sağlayacak biçimde tasarlanmalıdır." Bu bildirgenin ulaşmak istediği bilimsel değerler biryana, daima ilginç kalan nokta; seçilme sürecinin bugüne kadar yaşadığımız tüm seçimlerde görüldüğü gibi, hep bir "tebliğ etme" ve ikili ilişkilerde "sempati" toplama üzerine kurulu olmasıydı. Kamusal, akademik bir forumda elektronik olanaklardan yararlanarak iletişim kurmak ve tartışmak isteyen bir seçmenin bu talebi buyüzden adayların ilgisini çekmemişti. Seçmenlerin çoğunluğu da bu eski değirmene su taşımayı uygun görüyordu. Bu durumu analiz etmeliyiz. Bu analizin sonuçları özellikle üniversiteler bilginin bilimselliğini denetleyen ölçütlerin dışında başka hiçbir ölçüte göre işlevsellik değerlendirmesine tabi tutulamazlar. Üniversiteliler kendilerine bilimin bu değerini korumak dışında başka görevler vehmedemezler. Üniversitelerimiz üzerinde yapılacak bilimsel alan araştırmaları çok sancılı bir bilim, öğretim ve eğitim dünyamızın olduğunu bize açıkça gösterecektir. Bilimciler, yurttaşlar, kamu görevi verilmiş ve yetkili kılınmış kiş'i ve kurumlar bu alan araştırmalarını hiçbir şeyden sakınmadan, ürküp korkmadan örgütlemeli ve sonuca ulaştırmalıdır. Bir aysonra buluşmak ümidiyle... 18ÖNERİ san genomundan farklı olduğunu gösteriyor. Oysa bu fark, ek baz çiftlerinde yüzde 1.2 civarında seyrediyor. Kendi kendini kopyalama gibi yapısal değişiklikler, yeni genlerin ortaya çıkmasında çok önemli bir rol oynuyor. Ancak şu anda insanların evriminde tek baz değişikliklerinin mi, yoksa yapısal varyasyonların mı daha önemli rol oynadığını söyleyemiyoruz. Primat genomları, görüldüğü üzere çeşitli mekanizmalar üzerinden şekillendiriliyor. Bazı değişiklikler tek baz değişiklikleri olarak ortaya çıkarken, bazıları yapısal varyasyonlar şeklinde kopyalama, iptal etme veya ekleme kendini belli ediyor. Ve dönemsel olarak yeri değiştirilebilir bir unsur parazit bir DNA dizilimi genom içinde yayılabilir. Buna ek olarak genomun tümü eşit bir hızda değişmez. Çeşitli primatlar karşılaştırıldığı zaman farklı genomik bölgelerin farklı hızlarda evrildiği ortaya çıktı. yacak olanlar yalnızca moleküler biyologlar değil. Pek çok primatın atası insanlardan farklı olarak arkada çok az sayıda fosil bırakmıştır. Bunun nedeni bu hayvanların fosilleşmeye uygun olmayan ortamlarda yaşamış olmalarıdır. "İnsanların fosillerinin korunabileceği ortamlarda evrilmesi çok büyük bir şanstır" diye konuşan Yeni Zelanda, Palmerston'daki Massey Üniversitesi'nden David Penny, "Bazı primat soylarının ne zaman ayrılmaya başladığı ve ayrılma sırasındaki popülasyon boyutları konusunda kesin bilgi sahibi değiliz. Daha fazla sayıda genomun haritalanması aynlma zamanlarının saptanmasına ve filogenetik farklılıkların çözümlenmesine yardımcı olacak" diyor. GENOM ÇALIŞMALARINDA KISITLAMALAR Penny, genom çalışmalarının bazı sınırlamaları olduğuna dikkat çekerek şöyle konuşuyor: "Primatlar arasındaki genom farklılıklarının anlamlı olması için genlerin farklı dokulardaki ifadesine ve ailenin geçmişindeki genetik varyasyonlarına ilişkin bilgilere gereksinim vardır. Bu bağlamda soyu tükenmekte olan primatlardan etik kuralları çiğnemeden örnek toplamak çok önemlidir. Vahşi doğada yaşayan sayıları gittikçe azalan büyük maymunlardan kan ve doku örneği toplamak için bilim adamlannın çok fazla zamanı kalmadığı kanısındayım." Reyhan Oksay Kaynak EVRİMİN ÖTESİ... Primat genomları, ilgi çekici bir tarih dersinden daha farklı bilgiler içerir. Örneğin, insan hastalıklarına ışık tutabiliyor. Rubin, benzer genomları karşılaştırmak, fonksiyonel genleri tespit etmek, 'çöp DNA'ların dizilimlerini kontrol etmek için bir yöntem geliştirdi. "Filogenetik gölgeleme" adı verilen bu teknik, çok sayıda farklı primat DNA dizilimlerini (insan dahil) karşılaştırma ve evrimin son dönemlerinde aynı kalan DNA uzantılarını tespit etme olanağı sağlıyor. Bu çalışma, söz konusu bölgelerin dizilimlerinin ortaya çıkartılmasının önemini ortaya çıkartıyor, çünkü bu bölgeler organizmanın hayatta kalması için kritik bir öneme sahip.Bu çalışmanın sonucunda elde ettiği bulguları Rubin şöyle özetliyor: "Bir avuç dikkatle seçilmiş primat genomu genetik unsurların ortaya çıkartılmasında önemli rol oynuyor." Şempanze genomundan yarar sağla NEDENİLGİÇEKMEDİ Scientifıc American, 1 Eylül 2005 Nature 437, Eylül 2005 DOI: 10.1038/437016a Sanger Centre Washington University Genom Seqüence Centre VVhitehead Institute Baylor College of Medicine, Human Genom Sequencing Center üniversite sorunlarımızın birer turnusol kâğıdı olacsktır. Bilimsel bilgi üreten kurumlar olarak 985/1417 Eylül 2085