Katalog

Evrim DNA'mızın yüzde 98.5'ini şemf Sıçandan kirpi balığına kadar çok sayıda hayvanın gen haritası çıkartıldı. Şimdi insanın en yakın akrabası şempanze de bu gruba katıldı. Şempanze genomunun haritalandmlması ile ilgili bulgular saygın bilim dergisi Nature'ın 1 Eylül tarihli sayısında yer aldı. Bulgulara göre insanlar şempanzelerle empanzenin tüm genomunu ortaya çı^kartma misyonunu dünyanın dört bir "yanından gelen 67 bilim adamının olîl^turduğu Şempanze Genomu ve Analiz Konsorsiyumu üstlendi. Bu genomun 3 milyar civarında baz çiftinden oluştuğu düşünülüyor. Bilim adamları Atlanta'daki Yerkes Ulusal Araştırma Merkezi'nde yaşayan Clint adındaki bir erkek şempanzeyi 24 yaşında ölünceye kadar incelediler. "Shotgun" dizilim yönteminden yararlanarak genomun yüzde 94'ünü büyük bir doğruluk payı ile haritalandırdılar. DNA'sının yüzde 98.5'inipaylaşıyor. Bu iki genomu karşılaştıran bilim adamları, ö'zellikle aradaki farklılıklara odaklanarak, insan genomunun nasıl evrildiğini ve kanser gibi şempanzelerde nadiren görülen hastalıkların insanlarda nasıl geliştiğini ortaya çıkartmaya çalışıyor. en yakın akrabamız olan şempanzelerin genomunu incelemek. Fakat insan genomunun şempanze genomuna çok yakın olması, yalnızca şempanze genomunu inceleyerek yukarıdaki soruları yanıltabileceğimiz anlamına gelmez. Şu anda elde bulunan verilere dayanarak, insanlarda olduğu halde şempanzelerde eksik olan bir DNA diziliminin insan evrimi sırasında ilave olup olmadığını söylemek olanaksız. Kaldı ki kayıp DNA dizilimi şempanze soyunda kaybolup gitmiş de olabilir. Diğer bir sorun da, şempanze ile insan genomu arasında tespit edilen farklılıklann önemli olmama olasılığıdır. "Bulduğunuz farklılık sizi jıeyecanlandırabilir. Ancak bir süre sonra bunun tek bir tür içindeki doğal bir varyant olduğunu fark edersiniz" diye konuşan San Diego'daki Kaliforniya Üniversitesi'nden Ajit Varki, "Şempanzeler, insanlar gibi, birbirlerinden genetik olarak ayrıhrlar. Ancak bu ayrılığın boyutları tartışılabilir. Alt türlerden başka maymunların daha gen haritasının çıkartılması gerekir. Ancak bu şekilde türler arasındaki dizilim farklılığını anlayabiliriz" diyor. Ayrıca unutulmamalı ki şempanze genom dizilimi halihazırda daha taslak halindedir. Farklılıklann gerçekliğini garanti altına almak için, şempanze diziliminin, insan genomunda olduğu gibi "nihai" standartlara göre "cilalanması" gerekir. Bu işlem halen sürmektedir. rülmeyen bazı hastalıklara niçin yakalandığımızı anlayabileceğiz" diyor. İnsanların şempanzelerden kabaca 67 milyon yıl önce ayrıldığı düşünülüyor. Bilim adamları şempanze genomunu inceleyerek bizleri farklı kılan biyolojik yapımızı daha ayrıntılı bir şekilde ortaya çıkartmayı planlıyor. Şimdiye dek bilim ekibi insan genomundaki 6 bölgenin şempanzelerden farklı mutasyonlar geçirdiğini tespit etti. Bu mutasyonlar o denli yararlı idi ki birkaç yüz nesil içinde tüm popülasyona yayıldı. FARK:1,2 Bilim adamları şempanze genomunu insan genomu ile karşılaştırırken ikisinin arasındaki farkhlıklara odaklandılar. Elde ettikleri sonuçlara göre yaklaşık genomların yüzde 1.2'si farklıydı. Bu da şempanze ve insan DNA'sının yüzde 98.5'inin aynı olduğu tezini doğruluyor. Ancak bilim adamları genetik kodun daha geniş bölümlerinin yeniden yapılanması ve kendini kopyalaması olgusuna bağlı olarak, daha yüzde 2.7 oranında farklılık bulunduğunu tespit ettiler. Şempanze genomu projesinde görev alan VVashington Üniversitesi'nden Richard K. Wilson, "Şon birkaç yıl içinde bu tür karşılaştırmalar insan genomunun nasıl evrildiği konusuna açıklık getirecek ve kanser gibi şempanzelerde gö İNSAN EVRİMİ İLE İLGİLİ TEMEL SORULAR "Düşlerim gerçek oldu" diye konuşan şempanze genomu projesinde görev alan evrim biyoloğu CaroBeth Stevvard, şempanzenin gen haritasının kendi yaşamı süresince çıkartılabileceğine ihtimal vermiyordu. New York Eyaleti'ndeki Albany Üniversitesi'nden araştırma görevlisi Stevvard'ı bu kadar heyecanlandıran yalnızca şempanze genomunun çıkarülması değil; orangutan ve rhesus makak maymununun gen haritasının da tamamlanmak üzere olması, insan evrimi ile ilgili bugüne dek yanıtlanmamış pek çok temel soruyu yanıtlanacak. Yanıtlanmayı bekleyen temel sorular şunlar: •İnsanlar, maymunlar ve diğer primatlar arasındaki farklılıklann temelinde ne yabyor? • Atalarımızın genom içeriği ve fiziksel yaptsı, primatlann evrimini nasıl etkilemiştir? • Şempanze genomu evrimin nasıl çalışhğını daha tyi anlamamızı sağlayacakmı? narak, farklılıklann 6 milyon yıl önce en ortak atadan ayrıldıktan sonra modern ş panzelere veya insanlara uzanan soy kaynaklanıp kaynaklanmadığını anlayal cek. Makaklar yararlı bir referans olm; birlikte, insan/şempanze farklılaşmasın sonraki genetik değişikliklerin saptanma da en ideal kriter değil. ORANGUTAN İLE EVRİMİ ANLAMAK İnsan genomunun evrimini daha anlamak için bilim adamları, insan ve ş panzelerden yeterince farklı, ancak daha kın bir ortak atadan gelme bir primatı iı lemeyi tercih ediyor. "Bu türe en yakın aı orangutandır" diye konuşan Varki, oran tanın şempanze ve insan ile ortak bir atac geldiğini ve farklılaşmanın 12 milyon yıl ce başladığına dikkat çekiyor. Orangutan nomunun incelenmesi halihazırda dev ediyor ve bu çalışmanın ilk sonuçlarının lecek yılın başlarında tamamlanması bel niyor. Kaliforniya, Walnut Creek'deki Jo Genome Institute'un direktörü Eddy Rut orangutan genomunun sağlayacağı faydal şöyle açıklıyor: "İnsan, şempanze ve oran tanda ortak, ancak rhesus makaklarır farklı dizilimler keşfedersek, büyük m munları diğer primatlardan ayıran geneon özelliklere ilişkin çok önemli ipuçları el ederiz." SIRADA DİĞER MAYMUNLAR İşlem bununla da bitmiyor. Bilim adamlarının bir genetik değişikliğin insanlara özgü olup olmadığını kesin olarak söylemesi için diğer primat genomlarının daha çıkartılması gerekiyor. Rhesus makaklannın genomu bir Eski Dünya maymunu hemen hemen hazır. Bunlann genom diziliminin birleştirilmiş ilk hali, bu yıhn başlarında kamuya açık veritabanına yüklendi ve bunun düzeltilmiş versiyonunun bu yılın sonlarında yayımlanması bekleniyor. Rhesus makaklannın gen haritalarının çıkartılmasının bu kadar öne alınmasının nedeni, tıbbi araştırmalarda yaygın bir şekilde kullanılmalarından kaynaklanıyor. Bilim adamları bu genomdan faydala BAŞLANGIÇ NOKTASI ŞEMPANZELER İnsanlardaki DNA dizilimini daha iyi anlamanın en kestirme yolu yaşayan GORİL GENOMU DA GEREKLİ Ancak bazı bilim adamları şempan den sonraki en yararlı genomun gorillerir olması gerektiğine inanıyor. Goril şempan: 965/1217 Eylül 2005