Katalog

Kent ve Yaşam Kentlercle ışık kirliliği, yol açtığı zararlar ve öneriler /ratfar ço/r aydınlatılırsa, o kadar iyi aydınlatma sağlanmış olunur, düşüncesi doğru bir yaklaşım değil. Bölgenin ihtiyacını karşılayacak kadar aydınlatma yapılmalı. Işık kaynaklannın özenle seçilmesi önemli. Enerji tasarrufu sağlamak amacıyla, görülmeyen dalga boyundaki radyasyonun, yani kızılötesi ve morötesi ışınımın filtrelendiği ışık kaynakları kullanılmalı.. Duygu Çetegen (*), Dr. Alp Batman (**) ünümüzde şehirde yaşayan nüfusun hızla artması sonucu, açık alan aydınlatması yapılmaya başlandı ve bunun sonucu olarak, gökyüzüne yayılan ışık miktarı arttı. Artık şehirde veya şehir yakınlarında yaşayan insanlar, geceleri gökyüzündekı yıldızları göremiyor. Ancak şehirden yeterınce uzaklaşıldığında Samanyolunu ve pek çok yıldızı görebilmek mümkün. Gökyüzünün aydınlatılması çevreye zarar verdiği ve doğal mucizelerden biri olan evreni görme hakkını engellemektedir. •Gezegenler arasındaki toz bulutundan yansıyan güneş ışığı, • Atmosferde yayılan yıldız ışığı • Silik, henuz oluşmamış yıldızlar ve nebulanın oluşturduğu fon ışığıdır. Nebula, belli belirsiz ışık lekelerı şeklinde gorülen uzay objeleri veya yayınık kozmik toz kütleleri ve gazdır. Geceleri gökyüzündeki ışıklılığı arttıran yapay kaynak ise elektriksel aydınlatmadır. Gökyüzündeki parlak fon, armatürlerden direkt olarak gökyüzüne yayılan ışıktan veya yeryüzünden yansıyan ışığın atmosferdeki toz ve gaz molekulleri tarafından saçılmasından kaynaklanabilir. Bu parlaklık yıldızları görmeyi engeller. Gökteki ışıklılık düzeyi, hava koşulları, atmosferdeki toz ve gaz miktarı, gökyüzüne yansıyan ışık miktarı ve görüş açısına bağlı olarak oldukça değişkendir. Kötü hava koşullarında ışığı atmosfere yayan parçacık sayısı daha fazladır ve gökteki ışıklılığın oldukça yüksek olması sebebiyle, israf edilen ışık ve enerji miktan gözle görülebilir hale gelir. Geceleri gökyüzündeki ışıklılığın yüksek seviyede olması, özellikle astronomi çalışmalarını olumsuz etkileyen bir durumdur. Uzaydaki cisimlerin gözlemlene G Çevreyi ve astronomi araştırmalarını olumsuz yönde etkileyen gökküredeki ışıklılığa, ışık kirliliği adı verilmektedir. Kentlerdeki gök ışıklılığı amatör ve profesyonel astronomi için de ciddi bir tehdittir. Gökyüzünün aydınlatılmasıyla geceleri ek güvenlik sağlanmadığı gibi, boşa harcanan ışık enerjisi kamaşmaya, enerji israfına ve bunların sonucu olarak doğal kaynakların tahribine sebep olmaktadır [1,2], Işık kirliliğinin kontrolünde en önemli konu, ışık kirliliği kavramından haberdar olunmamasıdır. Özenle yapılan dış aydınlatma ile ışık kirliliğinin önüne geçilebilir. bilmesini engeller. Geceleri gökyüzündeki ışıklılığın artması, gökyüzündeki karanlık bölgelerin parıltısının da artması anlamına gelir. Siyah gök fonunun üzerinde yıldızlar ve diğer gök cisimlerinin oluşturduğu kontrast azalır. Astronomlar gözlem yapacaklarında havanın kuru, gözyüzünün açık olduğu, karanlık geceleri tercih eder IŞIK KİRLİLİĞİ NEDİR? Işık kirliliği kısaca dış aydmlatmanın bir yan ürünü olarak da tanımlanabilir. Işık kirliliğini azaltmak için aydınlatılması zorunlu bölgelerin, yalnızca aydınlatılması gereken zaman diliminde ve gereken düzeyde aydınlatılması gereklidir. Işık kirliliği hakkında bilgi verirken, üç temel bileşenden bahsetmek gerekir [1, 3]. • Geceleri gökyüzünde oluşan ışıklılık • Işığın aydınlatılacak bölge sınırlannın dışına taşması • Kamaşma Geceleri Gökyüzündeki Işıklılık: Geceleri gökyüzünde oluşan ışıklılık, doğal veya yapay kaynaklardan meydana gelebilmektedir. Doğal kaynaklar: • Ay ve yeryüzünden yansıyan güneş ışığı, • Atmosferin üst tabakalarındaki alçak seviyeli hava parlaklığı (geçici düşük dereceli aurora), ler. Profesyonel ve amatör astronomların ölçüm sonuçlarına göre, geceleri gökyüzündeki ışıklılık değerleri tüm dünyada hızla artış göstermektedir [3]. Profesyonel astronomlar geceleri gökyüzünü incelerken, genellikle gökyüzünün karanlık bölgesinin ölçüm değerlerini referans olarak alırlar. Amaç arka fon üzerindeki yıldız parıltısını kontrast farkı yardımıyla belirleyebilmektir [5]. Işık kirliliği göçmen kuşlar için de ciddi bir tehlikedir. Geceleri yıldızlardan faydalanarak yollannı bulan kuşlar, şehir ışıklarının cazibesine kapılıp yollannı kaybedebilmektedirler. Bu şekilde meydana gelen kuş ölümleri hiç azımsanamayacak orandadır. Geceleri gökyüzünün ışıklı olması, kuşlann gecegündüz algılayışlannı etkileyebilmekte ve buna bağlı olarak günlük ritüel davranışlarını bozabilmektedir. Agaç ve bitkilerde de gün uzuftluğuna baglı olarak gerçekleşen davranışlar düzensizieşmektedk. Örneğin bitki ve ağaçların yaprak dökümü ile çiçek açma düzenlerinin değiştiği gözlemlenmiştir. Deniz kaplumbağalan da ışık kirliliğinden olumsuz etkileniyor. Sahilde yumurtalanndan çıkan minik kaplumbağalar, geceleri kara ile deniz arasındaki aydınlık farkından faydalanarak, denize ulaşmaktadırlar. Sahile yakın yerleşim yerlerindeki kuvvetli aydınlatma, kaplumbağalan deniz yerine tam ters istikamete Şekil 3, Işığın aydınlatılacak bölge sınırlarının dışına taşmasına bir örnek, Alaköy, Ist.