Katalog

PolitikBilim 7'inci Çerçeve Programı (2) Çevre AykutGöker AykutGökt • : f \ , Avrupa Komisyonu'nun hazırladığı, 20072013 yıllarını kapsayacak, araştırma ile ilgili 7'nci Çerçeve Program (ÇP7) taslağında yer alan önerileri bilmek AB'nin araştırma desteklerindeki yeni yönelimlerini değerlendirmek açısından önemli. Taslağın dörî ana bileşeninin Avrupa'da bilim ve teknoloji alamnda işbirliğinin geliştirilmesi, bilim ve teknolojinin sınırlannı genişletici araştırmalar desteklenerek yeni fikirlerin ortaya çıkmasının teşviki, araştırıcı insan kaynağının geliştirilmesi ve araştırma kapasitesinin yükseltilmesi olduğuna değinmiştim. İŞBİRLİĞİNİN GELİŞTİRİLMESİ Bilim ve teknoloji alamnda işbirliğinin geliştirilmesi için öngörülen eylemlerden birincisi, önceki yazımda saydığım tematik alanlarda ortak araştırmaların desteklenmesi. Ortak araştırma desteği, AB'nin araştırma fonlarının ağırlık noktasını oluşturuyor. Hedei, söz konusu alanlarda Avrupa'nın "mükemmeliyet kutuplan'nın yaratılması. Ortak araştırma desteği, 6'ncı Çerçeve Program'da [ÇP6] olduğu gibi, ortak projeler bazında verilecek; mükemmeliyet ağları ve eşgüdüm faaliyetleri de desteklenecek. Öngörülen ikinci eylem, "müşterek teknoloji inisiyatifleriunin yaratılması. Bu inisiyatifler, çerçeve program desteği dışında, Avrupa Yatırım Bankası kredisi ve risk sermayesi gibi tinansman kaynaklarından da yararlanılarak, sınaîaraştırmaların önünü açacak, büyük ölçekli, teknolojik araştırma ve geliştirme programlarının yürürlüğe konmasını sağlayacak. İnisiyatifler, sanayii, araştırma enstitülerini, kamu otoritelerini bir araya getiren "Avrupa Teknoloji Plâtformları" aracılığıyla oluşturulacak. Programın kapsamı ya da gerektirdiği kaynağın büyüklüğii nedeniyle, ihtiyaç duyulursa, müşterek teknoloji inisiyatifi biçiminde, uzun dönemli, kamu özel sektör ortaklıkları kurulabilecek Üçüncü eylem, ulusal araştırma programları arasında eşgüdiimün sağlanması. Bunun için ERANET'ten yararlanılması düşünülüyor. Ayrıca, ortak yürütülecek ulusal araştırma programlarına, AB'nin ton aktarımı yoluyla katılması da öngörülüyor. Bilindiği gibi, Birliği tesis eden anlaşmanın 169'uncu maddesi ikiya da daha çok üye devletin ortak yürüttüğü ulusal programlara Topluluğun katkıda bulunmasına izin veriyor. Bu bağlamda EUREKA gibi ortak araştırma programlarının da çerçeve program fonlarından desteklenmesi gündemde. Öngörülen son eylem ise, işbirliğinin uluslararası düzeyde de geliştirilmesi. Bunun için, tematik alanlardaki bütün etkinlikler üçüncü ülkelerin araştırma kurumlarına ve araştırmacılarına açık tutulacak. YENİFİKİR ÜRETMEYİTEŞVİK VEDİĞERLERİ Gelecekte uygulama alanı bulacak yeni fikirlerin ortaya çıkmasının teşviki konusunda düşünülen eylem, bilim ve teknolojinin sınırlannı genişieten temel araştırmaların yarışmacı biryaklaşım içinde sunulacak projeler bazında desteklenmesi. Bu tür projelerin değerlendirilerek, desteklenecek olanların seçimi için, Avrupa bilim topluluğunun üst düzeydeki temsilcilerinden oluşacak bir A vrupa Araştırma Konseyi kurulacak. Bütün A vrupa 'dan münferit araştırma ekiplen Konsey'e proje sunabilecek. Araştırıcı insan kaynağının geliştirilmesi, gençleri araştırmacı olmaya ve Avrupalı araştırmacıları Avrupa'da kalmaya teşvike, bütün dünyadan araştırmacıları da Avrupa'ya çekmeye yönelik bir dizi "Marie Curie eylemi' (ÇP6'da olduğu gibi) yürürlüğe konarak sağlanacak. Araştırma kapasitesinin yükseltilmesi konusundaysa, araştırma altyapısının geliştirilmesi; KOBİ'lerya da KOBI birlikleri içinyapılan araştırmaların desteklenmesi; AB'nin "daha az himaye görmüş bölgeler'lndeki araştırma potansiyelinin harekete geçirilmesi; bütün Avrupa'da üniversiteler, araştırma merkezleri, girişimciler ve yerel otoritelerin bir araya gelmeleriyle oluşacak araştırma kümelerinin gelişmesi desteklenerek, çekim merkezini, bu kümelerin oluşturacağı "bilgi bölgeleri"nin yaratılması gibi eylemler öngörülüyor. Görüldüğü gibi, ÇP7, ÇP6'nın devamı mahiyetinde; ama, yeni unsurlar da içeriyor Başta da söyledim; ÇPTye katılma niyetindeysek, programın yeni unsurlarını şimdiden değerlendirmeye alsak ve Vizyon 2023'ün, zâten AB'nin tematik alanlarıyla da önemli ö'lçüde örtüşen öncelikli alanlarını temel alarak, kendi araştırma alanımızı, artık daha fazla sulandırmadan, savsaklamadan yaratmaya başlasak iyi olur. Bu, ÇPTye katılma meselesinden öte kendi çıkarlarımızın bir gereğıdir. httpj/www.inovasyon.org İ: ! kadar temiz? Körfez'in 11 değişik bölgesinden yakalanan kefal, isparoz ve dil balıkları analiz edilerek biyomönitoring çalışmaları yapıldı. Kirliliğin biyolojik etkinin göstergesi olan enzim aktiviteleri bilhassa Liman, Pasaport ve Üçkuyular Vapur Iskelesi'nden yakalanan balıklarda çok yiiksek bulundu. Bu sonuç, kansere de yol açan zehirli maddelerin, arıtma tesisi devreye girmeden önceki yiiksek değerlerini koruduğunu gösteriyor. Hekim Adası yakınından yakalanan balıklarda enzim aktivitesi de beklenmedik yükseklikie çıktı. Emel Annç (*) I.zmir Büyük Kanal Projesi, İzmir genelindeki I tüm evsel ve endüstriyel abk suları toplayarak X biyolojik arımaya tabi tuttuktan sonra (kimyasal arıtma yapılmamaktadır), korfeze deşarj etmek, böylece giderek kirlenmeye maruz kalan ve Türkiye'nin en büyük doğal körfezi olan İzmir Körfezi'ndeki kirlilik yüklerini azaltmak ve ona yeniden doğal canlılığını kazandırmak amacıyla, 2000 yılında devreye girdi. Büyük Kanal Projesi'nin aktif hale geçmesinden sonra, İzmir Körfezi'ndeki bakteriyel kirliliğin azalması ve anaerobik ortamın büyük ölçüde temizlenmesinden sonra, denizin rengi, mavisi geri geldi ve tüm kötü kokular büyük ölçüde giderildi. Bu konuda etneği geçen tüm yetkililere hepimizin şükran borcu olduğu muhakkaktır. 1960 yıllardan beri her yıl hızla artan nüfus, endüstriyel ve evsel atıklar, zirai bölgelerden gelen akarsuların getirdiği tarımsal mücadele ilaçları ve diğer kimyasal atıklar, doğal ve sentetik gübreler, taban sedimentlerinden ve atmosferden Körfez yüzeyine yayılan kimyasalların içerdiği, persistent organik pollutantlardan "POP", poliaromatik hidrokarbonlar, dioksinler ve poliklorlu aromatik organik maddeler İç ve Orta Körfez'deki sedimentlerde birikmişlerdir. Biz, tamamen kişisel gayretlerle, 1995 ile 2001 yılları arasında (1998 yılı hariç), Avrupa Topluluğu Avicenna Programından destek alarak, İzmir Körfez'inde poliaromatik hidrokarbonlar (PAHlar), dioksinler ve poliklorlu aromatik maddeleri (PCB) saptamak, bunlann balıklara geçip geçmediğini belirlemek için Kefal ve dilbalıklarının karaciğer enzimlerini indikatör olarak kullanarak biyo941/8 2 Nisan 2005 monitöring çalışmaları yürüttük. BALIKLARA GEÇİYOR Suda doğal olarak parçalanamayan bu kalıcı (persistent) organik kirleüciler, balıklara besin zınciri ile artan konsantrasyonlarda geçmekte, balıklarda ve insanlarda birikiyor. İnsanların yağ dokularında uzun yıllar kalıyor, ancak stres ve açlık neticesinde kana geçip, uzun yıllar sonra bile toksik etkilerini gösteriyor. PAH, PCB ve dioksin tipindeki bu kirleticilerin kanserojen etkilerinin oluduğu çeşitli araştırmalarda kanıtlandı. Son yıllarda çok daha önem kazanan toksik etkileri ise, endokrin sistemini "endocrine dısrupter", hormon sistemlerini bozan etkileri oldu. Kadm ve erkek hormonlarının (estrojen ve testosteron) sentezlerini azaltarak üremeyi azalttıkları, immün sistemi ve santral sinir sistemini negatif yönde etkiledikleri, gelişmeyi engelledikleri, böbrek ve karaciğer yetmezliklerine neden oldukları bilinmektedir. Kısaca özetlersek, 1995 ile 2001 yılları arasında yürütülen "Avicenna" destekli çalışmalarda İç ve Orta Körfez'in PAH/PCB ve diksin tipindeki organik kirleticilerle aşırı oranda kontamine olduğunu ve bu maddelerin balıklara da geçtiğini saptadık. Her ne kadar PAH/PCB ve dioksin tipindeki dayanıklı (persistent) organik kirliliğin buyük kanal projesinin devreye girmesinden sonra 510 yıl içinde azalması bilimsel olarak beklenemez ise de, bunun böyle olduğunun bir araştırma ile gösterilmesinin gerekli olduğuna inandığımız için TÜBİTAK'a bu konuda bir proje önerisi ile müracaat ettik. Geçenlerde sonuçlanan Bu proje çerçevesin