Katalog

zu Tam Güneş tutulması: 2005 yılında ıkı sı Guneş ve ıkısı de Ay olmak uzere toplam dort tutulma olayı gerçekleşecek Bu yılkı 4 tutulmadan sadece 3 Ekım tarıhındekı halka lı Guneş tutulması Turkıye'den ızlenebılecek Bu yılın ılk tam Guneş tutulması 8 Nısan da meydana gelecek, başlama saatı 20 51 ve bıtış saatı gece yarısından sonra 02 20 olup yakla şık 5 5 saat surecek Bu tutulmanın ızlenebı lecegı yerler şoyle Yenı Zellanda, Antartıka, Amerıka nın guneyı Orta Amerıka Kara yıp ve dogu ve guney kısımları hartç Gu ney Amerıka Ulkemızden gorulememesıne karşın meraklı okuyucular bu tutulmayı bu sayfada da ven len ılgılı ınternet sıtelerınden takıp edebılır Ayrıca, bu yuzyılın ulkemızden gozlenebı lecek ılk tam Güneş tutul ması 29 Nısan 2006'da ger çekleşecek Bılgı www tug tubıtak gov t r / ve www eclıpse2006 boun edu tr/ MarsNeptün bulu§ması 1017 Nısan sabah sa at 0607 arasında +7 9 kadır parlaklıgınddkı Neptun, +0 8 kadır parlaklıgında Mars'ın ozellıkle 14 Nısan da yaklaşık 12 derece guneyınde yer alacak Her ıkı cısım bır hafta kadar sure cek bu yakınlaşma sırasında guney dogu tarafta ufuktan yaklaşık 10 derece yuksekte Oglak takım yıldızında gorulecek Ikı gok cısmının bu yakınlaşması, teles <op ıle ancak gorulebılecek sonukluktekı ge segenın uzayda yerını gosterıyor olması Nepun'un kolay bulunmasını saglayacak Ay5atürnPolluxCastor buluşması: 15 16 Nısan akşam yaklaşık saat 20 den ıtıbaren >ece saat yaklaşık 01 e kadar +0 2 kadır par aklığındakı Saturn, Ikızler (Gemını) takım yıl lızının +1 2 ve +16 kadır ıle en parlak yıldızan olan sırası ıle Pollux ve Castor, ılkdordun vredekı Ay ıle bırlıkte yer alacak Her dort cı ım bu yakınlaşmanın başlangıunda guneyba tarafta ufuktan yaklaşık 69 derece yuksek ' ve bır ışık toplulugu şeklınde gorulecek Ay Jüpıter'ı örtecek. 22 Nısan akşam uneş battıktan hemen sonra saat 20 cıvarına Jupıter, dolunaya yakın evredekı Ay tara ndan ortulecek Her ıkı cısım ortulmenın aşlangıcında dogu tarafta ufuktan yaklaşık 1 derece yuksekte Başak takım yıldızında ırulecek Ay'ın arkasında kalacak olan Jupır 2 4 kadır parlaklıgında olacdgından ortul e olayı bıtımınde gezegen gokyuzunde ışıltyacak ve gece yarısı sonrası yaklaşık 02'ye ıdar Ay ıle olan bırlıktelıgı ızlenebılecek 22 san'da Jupıter ve 26 sında da Antares Ay ta fından ortulurken veya ortulmeden çıkar n Ay atmosferının olmayışından dolayı Jupı r'ın ve Antares ın ışıgındakı azalma da anı keskın olmalıdır Bu yonu ıle de ortulme dıkkate deger nadır doga olaylarıdır Ay, Antares'ı örtecek. 26 Nısan gece ya ında saat 24 de Akrep (Scorpıus) takım yıl r ının en parlak yıldızı Antares şışkınay evre kı Ay tarafından ortulecek Her ıkı cısım gu y tarafta ufuktan yaklaşık 20 derece yuk » ıte Akrep takım yıldızında gorulecek Ay'ın .asında kalacak olan Antares'ın parlakılığı 1 kadır olacağmdan ortulme olayı teles kopsuz çıplak gozle ve uzun surelı 2406 saatlerı arasında ızlenebılecek GEZEGENLER NEREDE? Durbun veya teleskopu olan okuyucular Uranüs u (parlaklıgı +5 9 kadır) Guneş'ten yenı uzaklaşıyor olmasından dolayı ayın yaklaşık ıkıncı haftasından ıtıbaren ay sonuna kadar sa bahları Guneş dogmadan hemen once kısa su relıgıne dogu tarafta Kova takım yıldızında (yıl boyunca bu takım yıldızda kalmak uzere) gore bılecekler Yukseklıgı gıderek artacak şekılde ufuktan en fazla 23 derece olacak Neptün'un de (parlaklıgı +7 9 kadır) ay boyunca Uranus'e benzer şekılde sabahları Gu neş dogmadan hemen once yaklaşık bırbuçuk saat surelıgıne guneydogu tarafta Oğlak takım yıldızında (yıl boyunca da bu takım yıldızda kalmak uzere) gorulebılır Neptun ufuktan en fazla 28 derece yuksekte olacak Nısan ayında çıplak gozle kolay gorulebılecek parlak gezegenlerın konumları aşagıda Merkur, bılındığı gıbı sadece ufka yakın olarak ya Guneş dogmadan once doğuda yada Guneş battıktan sonra batıda gorulebılır Mer kur ay boyunca Guneş'ten uzaklaşıyor olması na ragmen ılk bırbuçuk hafta Güneş'e yakın olacagından gorülemeyecek, dıger gunler sa bahları Guneş dogmadan hemen once sabahın erken saatlerınde çok kısa surelıgıne doguda sırasıyla Balıklar ve Balına (Cetus) takım yıldızlarında yaklaşık 1 ıle 0 3 kadır parlaklıgında ve gıderek parlaklıgı artacak şekılde gorulecek Gezegen ufuktan en fazla 8 derece yukselecek Durbun veya teleskopu olan okuyucular gezegenı yaklaşık sırasıyla hıldl ve ılk dordun evre lerınde gorebılecekler Merkur hem ufka yakın bulunacagından ve hem yukseklıgı gorulme sı nın kabul edılen 7 dereceye yakın olacagından gorulmesı kolay olmayacak Mars ay boyunca Guneş'ten uzaklaşıyor olacagından sabah saatlerınde (yılın yaklaşık ılk 10 ayı boyunca da sadece sabahları gokyü zunde gorulmek uzere) Guneş dogmadan önce (yaklaşık ıkı saat surelıgıne) guneydoğu tarafta sırasıyla Oglak ve Kova takım yıldızlarında gıderek artacak şekılde ufuktan en fazla 24 derece yuksekte gorulecek Şışkınay evrede bulunacak olan Mars'ın parlaklıgı yaklaşık +0.7 kadır olacak Jupıter, ay boyunca Guneş'ten gıderek uzaklaşacagından (3 Nısan'da Guneş'ten en uzak açıklıga ulaşır oyle kı tüm gece boyunca gorulebılır) akşamları Güneş babmından başlayarak gece ve sabah Guneş doguncaya kadar tüm gece boyunca yaklaşık dokuz saat surelıgıne Başak takım yıldızında 2 5 kadır parlaklıgı ıle guneydoğudan güneybatıya kadar 145 derece gıbı genış bır aralıkta gorulecek Gokyuzu nun Ay'dan sonra en parlak gok cısmı olan Venüs Nısan ayında görülemeyeceğınden Jupıter tum gece adeta Venus gıbı ışıldayacak Jupıter ufuktan en fazla 45 derece yuksekte olacak Satürn, Nısan ayı boyunca akşam saatlerınden ıtıbaren geceyarısı sonrasına kadar yaklaşık beş saat surelıgıne ama ay boyunca Guneş'e yaklaşacagından gıderek azalacak şekılde guneyden güneybatıya batıya yaklaşık 60 derece aralıkta Ikızler takım yıldızında ufuktan en fazla 69 derece yuksekte ve 0 1 kadır parlaklığında gorulecek Cassını uydusunun bu halkalı gezegen Satürn'u ve en buyuk ayı Tıtan'ın ılk kez en yakınından çekılmış ayrıntılı resımlen ve bılgılendırmeler "http //saturn jpl nasa gov/ın dexxfm" ınternet adresınde yenılenerek yer almaya devam edıyor san arası gorulebılır En yuksek sayıya ıse 22 Nısan'da ulaşır saatte 18 veya daha fazla gok taşı gorulebılır Bılındığı gıbı yagmurlar dışın da tüm gece boyunca ancak 67 kadar goktaşı gorulebılmekte Lyndler goktaşı yagmuru 2003 yılında en bol olarak gozlenmıştı ıkı yıl aradan sonra bu yıl daha az bır yagış beklene bılır Bu goktaşı yagmurunu ızlemek ısteyen okuyucular, ozellıkle 22 Nısan da gece yarısı na dogru kuzeydogu tarafta ufka yakın bır yukseklıktekı Çalgı takım yıldızı bolgesıne ba kabılırler Çalgı takım yıldızı tum gece boyunca yukselerek gökyuzunde kalacagından, bu goktaşı yagmuru sabah Guneş doguncaya ka dar ızlenebılır Çalgı takım yıldızı bu sayfadakı gok atlasında belırtıldı Ayrıntılı bılgı ıçm Uluslararası Goktaşı Kuruluşu'nun "http//www ımo net' adresıne bakılabılır Bu yazıda kaynakça olarak kısmen 'The Astronomıcal Almanac 2005'den yararlanıldı Açık ve ışık kırlılıgınden uzak bır gokyuzu dılegıyle * Astronom Dr htanbul Unıversıtesı Fen Fakultesı Astronomı ve Uzay Bılımlerı Bolümu (Izmlı) ve Assıst Prof, Kmg Saud Unıversıty College of Scıence Department of Physıcs and Astronomy (esenoglu&ıstanbul edu tr) GÖKTAŞIYAĞMURU Çalgı (Lyra) takım yıldızı cıvarından yağan Lyndler ısımlı goktaşı yağmuru 1625 Nı AYLARDA GÜN SAYISI NEDEN DEĞİŞİYOR? Haftanın 7 gun olması hıç değışmezken çoğu ayların neden sıralı 31 ve 30 gun (Ağustos harıç) Şubat'ın 28 ve 29 gun ve yılın da 365 ve 366 gun olarak değışıyor? Aslında zaman, tanımlanması en zor olan kavramlardan bırı Tekrarlanan olaylar, ozellıkle gecegunduz, yazkış, yenıaydolunay gıbı dönemlı olaylar zaman kavramını doğurmuştur Butun olaylardan bağımsız olarak akıp gıden ve bu nedenle bır boyutlu olarak tasarlanan zamanı olçmek kolay değıldır "Bır gun" denılınce akla, guneşın ardardına ıkı dorjuşu arasındakı zaman aralığı gelır "Bır ay" denılınce, yenıaydan yenıaya geçen zaman anlaşılır Görulduğu gıbı zaman ölçumu de temelde donemlı gok olaylarına dayanmaktadır Olay ne kadar duzgun değışırse, zaman olçümu de o kadar duyarlı yapılabılır Zaman ölçumunde hangı dönemsel olay kullanılırsa zaman da ona gore adlandırılır Örneğın, uzerınde yaşadığımız Yer'ın eksenı etrafındakı donuşu zaman olçumu ıçın uygun bır olaydır Donme duzgun ve tekrarlama sabıt sayılabılecek nıtelıktedır Gun kavramı doğal bır zaman bölumudur Ancak yılın 7'şer gunluk haftalara gunun 24 saale bolunmesı yapaydır Donencel yıl (bır başka ısmı de tropıkal yıl olup 365 2422 gundur ve blçumtln başlangıç 941/13 2 Nisan 2005 noktası olarak 21 Marta karşılık gelen ılkbahar noktası alınır) kavuşum ayı süresının (29 5306 gun olup bır yenıaydan dığer yanıaya olçulur) tam katı değıldır 12 kavuşum ayı 354 36706 gunde gerçekleşır Bu sure donencel yıldan yaklaşık 11 gun eksıktır Öte yandan ne donencel yıl ne de kavuşum ayı lam olarak (kalansız) gunlere bolunebılır 0nun ıçın takvımın Ay'ın evrelerıyle ve mevsımlerle duzenlı uyum ıçınde olabılmesı ıçın belırlı aralıklarla duzeltme uygulanmalıdır Her dört yılda bır Şubat ayına bır gun eklenmesı gıbı konunun devamını okuyucular "Astronomı ve Uzay Bılımlerı" ısımlı Orta Oğretım Kurumları ıçın hazırlanmış ders kıtabından ızleyebılırler (yazarları Z Aslan, C Aydın, 0 Demırcan, H Kırbıyık, E Derman, Tekışık yayıncılık, Ankara, 1996) Meraklı okuyucular ıçın ayrıca, takvım ve zaman konusuna gıren gunun saatını, tarıhını ve Guneş'ın o tarıhte hangı burçta bulunduğunu da gosteren Guneş Saatı yapımını ve ışleyışını 18 Mart Unıversıtesı Astrofızık Araştırma Merkezı ve Ulupınar Gozlemevı'nın http //physıcs comu edu tr/caam/duyurular/gunesğsaatı php ınternet sıtesınden ızleyebılırlerde Nısan 2005