Katalog

Bilgisayar yazılım Linux, Açık kaynak, Universiteler I I tir. Hareketin özu, bilimin gelişme tnodeline uyar: eserlerin paylaşımı. Nasıl bilimde yeni çalışmalar başkalannın insanlığın orzgur Yazılım felsefesine ve paylaşı tak kültür hazinesine bıraktıklan üzerine ma dayanan Linux, Bilişim dünya kurulursa, açık kaynak kod dünyasında da smın asi çocuğudur. İnternet orta yazılımlar, başkalan bunlara dayanarak gemmm bir ürunü olan Linux, bilişim sektö liştirebilsinler diye açık kaynakla yayınlarune canlıhk getirmiş, büyük fırmalart sars nır. Linux ve açık kaynak hareketleri, ülkemıştır. Yeni bir yazılım ğeliştirme felsefesi, lerin bilişim ve giderek kalkınma yarışlarınyeni iş yapma biçimleri ortaya çıkmış, tüm da, stratejik önemde bir politika aracı halidünyayı saran sosyopolitik bir oluşum orta ne geldi. Biz bu yazıda bunu ana hatlanyla incelemeye çalışacağız. ya çıkmıştır. (. Güvenlikten, supercomputing'e, okullardan, kobilere ülkeleri bilişimi yeniden TARİHSELGELİŞİMVE i düşünmeye zorlamaya başlamış, uluslarası FELSEFİ TEMELLERİ kuruluşlann desteğiyle, Linux ve Açık KayLinux, teknik anlamda bir işletim sisnak Yazılımlar ülkelerin bilgi toplumu ve temin kalbi olan çekirdeğin adı. Bu işletim kalkınma stratejilerin bir parçası haline geV sistemi de Linux adıyla anılıyor başından mekte. beri. Linux, bir Unix turevi. İşin kökleri, Lima ve etrafmdaki konular, sadece 1970'lere kadar uzansa da asıl katkı 84'de Bilgisayarcılara bırakabileceğiniz bir konu Richard M. Stallmanın başlattiğı CNU prodeğildir. Ekonomistlerin, siyaset bilimcilejesine dayanıyor. GNU projesi "GNU is not rin ve sosyologlannda ilgisini çekmeye baş Unix" sloganıyla, unix temelli ama onunla sınırlı kalmayan, kaynak kodunun paylaşılîamışhr. dığı herkesin kullanabileceği bir işletim sistemi projesidir. Linux teknik olarak işletim sistemin kalbi olan bir çekirdek adıdır, ama yaygın Bu proje başladığında daha PC emekkullanımda bir işletim sistemi, işletim sisteleme aşamasında idi. Böylece, GNU herkemi etrafında bir grup yazılıma verilen addır. sin kullanabileceği, sağlam, etkin ve ücretLinux, İnternetin ortaya çıkardığı bir haresiz/ucuz bir işletim sistemini hedeflemişti. ket, bir işletim sistemin ötesinde bir felsefeGNU projesi, temeli "Ozgür Yazılım Felsefeyi temsil eden bir teknik ve sosyal hareketsi" dediğimiz yeni bir yazılım üretme modeMustafeAkgul akgul@bilkentedu.tr 0 linini esas almaktadır. Ve "özgür Yazılnn Vakfi" ve "Programcılann Özgürlüğü Birliği" gibi sosyal oluşumlarla desteklenmiştir. Özgür yazılım fıkri özünde kullanıcının bir programı hiç bir kısıtlama olmadan kullanabilmesi, inceleyip değiştirmesi, değişimleri dağıtabilmesi, ve programı eşi dostuyla paylaşabilmesi hakkını kapsıyor. Burada kritik olan, programın kaynak kodunun programla birlikte dağıblabilmesidir. Linux'un GNU temelleri üzerinde yükselmesi, işletim sisteminin GNU/Linux olarak tanımlanmasını gündeme getirmiştir. Linux ile ilgili ürünler genellikle ücretsiz ya da CD fiyatına alınabilir; ama bu ayıredici özellik değildir. Linux ailesi dışında, yazılım kaynak kodunun dağıtildığı, ücretsiz olarak dağıblan pek çok yazılım yıllardır Bilişim dünyasında söz konusu: BSD ailesi, XII, TeX, Spice, Sendmail v.s. TeX ailesi matematiksel bilimlerde makale yazmanın ve kitap üretmenin yaygın şeklidir, ve çok geniş bir yansılama ve kullanıcı gruplan ağı vardır. Linux'un belirleyici özelliği ücretsiz oluşu değil, açık kaynak kodlu oluşudur ve açık kaynak kod üzerinde koyduğu haklar ve sınırlamalardır. Bu doğal olarak yazılımları İnternet'den alabilmeyi ve derleyerek kurmayı mümkün kılmaktadır. Kaldı ki, Linux ve açık kaynak ürünlerinin mütevazi fiyatlarla ve yer yer çeşitli desteklerle satıldı ğını görmekteyiz. LÎNUX USULÛ YAZILIM ÛRETÎMİ Linux işletim sistemi olarak canlı ve sürekli gelişen bir Unix türevidir. Linus Torvalds 1991 yılında, derslerde okutulan Minix işletim sistemini temel alarak bir çekirdek yazdı. Ve bunu internet yoluyla, insanların kullanımına ve geri beslemesine açtı. Daha önce var olan GNU ve diğer açık kaynak kodlu yazılımlarla paketienmiş bir işletim sistemi ortaya çıktı. Ve gönüllü, meraklı ekipler çeşitli dağıumlar çıkartmaya başladr. slackvvare, debian gibi. Bunların yanında Linux dünyasınım temel ilkelerine ve felsefesine uyan ama ticari bir girişim sonucunda oluşan dağıtimlar da ortaya çıktı: redhat, suse, mandrake gibi. Linux dünyası, internet ortamı üzerine kurularak, yeni bir yazılım üretim metodolojisi ortaya çıkardı. Bu metodoloji, bir proje liderinin öncülüğünde yüzlerce, yer yer binlerce kisinin katıldığı imeceye benzer bir üretim tarzı. Linux çekirdeği böyle gelişiyor. Linux ve açık kaynak yazıhmlan geliştirenler bazıların düşündüğü gibi, "amatör 35 kişi" değil, dünyanın her tarafındaki bilişim profesyonelleridir. Arbk temel açık kaynak projeleri tam zamanlı çalışan bilişim profesyonellerince geliştiriliyor. GNU, KDE, Gnome, Mozilla, Openoffice gibi pek ması bile gerekmektedir. • Öğretim üye sayılarında bile farklı kaynaklardan değişik rakamlar elde edilebilmektedir. • Bütün kurumlar aynı temelde ele mühendislik fakültesinin tamamı aynı açıdan ele alınmıştır. Bu rapora göre öğretim üyesi başına SCI yayın sayısına göre 2001 yılı için ilk 15'e giren fakültelerin sıralaması Çizelge 3'te yer almaktadır. Bu çizelgenin gösterdiğine göre Çizelge 2. Incelenen üniversitelerde beş mühendislik alanındaki yaymlann karşılaştınlması küçük üniversitelerimizde(yıllara göre yayın sayısı, öğretim üyesi sayısı ve oran) ki az sayıda öğretim üyesi2004 2003 2002 2001 nin belli bir performansı yakalamaları halinde kuYS ÖS YS/ÖS YS ÖS YS/ÖS ÖS YS/ÖS BÖLÜM ÖS YS/ÖS YS YS rumsal başanyı üst sırala24 24 24 0.96 24 0.92 19 0.79 23 22 0.92 22 Kimya Müh. alındığında çok farklı sonuçlarla karşılaşılabilir. Ömeğin, Mühendislik Dekanları Konseyi'nin Mayıs 2003'te yayımlanan "Mühendislik Fakülteleri Altyapı ve Diğer Sorunlar Raporu"nda, Türkiye'deki 65 ttj FizikMüh. ElektronikMuh. 22 16 2 10 8 26 6 23 59 18 rr.38 0.25 0.38 r 24 16 1.5 21 2 10 16 1.31 0.25 0.38 23 18 7 25 1.3 0 11 8 26 0 04.42 0.2 1.39 8 26 4 15 0.5 0.6 0.2 0.9 L î? Jeoloji Muh. Jeofızik Müh. 1 21 19 19 24 0.2 0.91 0.32 1.05 0.75 1 32 17 12 17 6 23 59 18 32 1 34 26 20 6 23 59 18 22 0.2 1.5 0.44 1.11 0.75 1 20 26 6 23 59 18 22 34 36 12 ! 15 Kimya Müh. ElektronikMüh. 0.3 0.67 0.53 0.44 Çizelge 3 Mühendislik Dekanları Konseyi raporuna göre öğretim üyesi başına yayın sıralaması E Jeoloji Müh. Kimya Müh. FizikMüh. ElektronikMuh. 18 15 1 0 0.03 o 32 34 36 12 15 25 22 24 0 8 1 1 37 ı 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 0 2 2 3 25 39 37 13 31 14 0 0.05 0.16 0 0 0 1 25 34 36 12 15 25 20 37 17 26 17 19 0 0 0 0.07 34 36 0 0.22 0 1 0 Jeoloji Müh. Jeofızik Müh. 12 15 25 0.083 0.07 0 0.07 HACETTEPE BtLKENT L°A 1 1.77 1 27 27 32 10 18 18 21 Elektronik Muh. Kimya Müh. FizikMüh. ElektronikMuh. 1 2.13 1.5 1.9 0.9 0.06 0.62 1.06 26 22 37 17 26 18 19 1.1 47 25 4 9 21 14 37 17 26 17 19 1 0.35 0.7 0.23 0.35 ui 2 22 37 17 26 35 0.86 I 1 16 Jeoloji Muh. Kimya Müh. ElektronikMuh. 0.5 1.82 0.7 1.06 1.24 0.73 18 19 17 19 0.74 1 1.1 Harran Bilkent Ankara Boğaziçi Sabancı Hacettepe Işık İstanbul Marmara Koç Anadolu ODTÜ Yeditepe Atılım İnönü ra çıkarma olasılığı vardır ve bu olasılık hiç gözardı edilmemelidir. Dolayısıyla haklı temellere dayanmadıkça, hiçbir ku rumun değerlendirme dışı bırakılmamas gerekir. Sonuçta denebilir ki; tek elden v< belli (aynı) sistematikle yapılmadığı takdir de farklı taramalardan farklı sonuçlanı çıkması doğaldır. En sağlıklı değerlendiı me için bu tür yıllık sonuçların 5 yıl süre> le izlendikten sonra topluca ele alınmaî veya ortalamalarına bakılması çok dah. uygun olacaktır. Dolayısıyla; işin en doğrusu nesm olmayan nitelemelerden kaçınılarak böyl kıyaslamaların bütün üniversitelerimi için yapılmasıdır. Ancak bunun gerektin ceği zaman ve emek ile yıllara göre devan lılık beklentisi dikkate alındığında, bel bir merkezden ve belli bir sistematikle ge çekleştirilmesinin daha uygun olacağı o tadadır. Bunun için TÜBİTAK ve TÜB belki de en uygun kurumlardır. Prof. Dr. Nusret An Ankara Üniv. Rektö, Prof. Dr. Rıdvan Berb Ankara Üniv. Müh. Fak. Deka Teşekkür: Bu çalışmada internet taraması ıı önemli zaman harcayan Dr. Bülent Akay ve Dr. Su Ertunç'a teşekkür ederiz. 11] Orhon, D & Saygın, H. "Beş Üniversiteı Karşılaştınlması: Fen ve Mühendislik Yayınları 20ı Cumhuriyet Bilim ve Teknik, 857, 12, 23 Ağus 2003. (21 Orhon, D & Saygın, H. "Bilkent, Boğaz Hacettepe, İTÛ ve ODTÛ: Beş Üniversitenın Karşı tırılması", Cumhuriyet Bilim ve Teknik, 934, 6, Şubat 2005. 938/18 12 Mart 2005