Katalog

İklimbilim 1 Yüzey • Derinlik • Dip • Tuzluluk oranı <%3,6 • Tuzluluk oranı <%3,4 • Yoğun, tuzlu su dibe çöker OkyantlS TaşiyiCl Kuşaği: Okyanus akıntıları sıcaklığı dağıtır. Bu akıntılann sıcaklıklar düşerken, Alaska'da hızla tırmanışa geçecektir aşırı miktarlarda sıcaklığı kutuplara taşır. Bunun en bilinen örneği, Batı Avrupa'ya ılıman bir iklim kazandıran Gulf Stream'dir. Bu kuşak Kuzey Atlantik'te oluşan buzulun taşınması ve geride kalan tuzlu, yoğun suyun okyanus dibine çökmesiyle işlevini yerine getirir. Ancak okyanus buzul oluşturamayacak denli ısınır, ya da yoğun tuzlu Grönland'daki buzullann erimesiyle oluşan büyük miktarlarda tatlı suyun etkisiyle hafıflerse işlevini göremez. Okyanustaki bu çevrim, termohalin dönüşümün devrede olması ya da olmamasına bağlı olarak iki farklı biçimde ortaya çıkar. Bu dönüşüm birkaç gün içinde devreden çıkabilir. Okyanusbilimcilerin birçoğu bu yüzyıl içinde böylesi bir devreden çıkmanın söz konusu olamayacağını öne sürmekle birlikte, Exeter konferansına katılan birkaç araştırmacı bunun çok iyimser bir tavır olduğunu gösteren kanıtlar ortaya koydular. Illinois Üniversitesi'nden Michael Schlesinger erimekte olan Grönland buzulunun çarpanlarına ayrılması durumunda bu dönüşümün "büyük bir olasılıkla sıcaklıklarda meydana gelecek 2 2,5 derecelik bir artış sonucunda devreden çıkacağı" ğibi bir sonuca ulaşılacağını belirtiyor. Bir başka araştırma da, 3 derecelik bir artışta bu olasılığın bire üç olduğunu ortaya koyuyor. Kanıtlar: Kuzey Atlantik'teki tuz oranı, muhtemelen Grönland'daki Zacharia buz akıntısı ve ırmaklardan kuzey kutbuna akan su oranında 1965'ten bu yana görülen çarpıcı yükselişe bağlı olarak, son yıllarda giderek azaldı. Ne denli olası? Tam olarak bilinmiyor, ama son yıllarda yapılan araştırmalar oldukça kaygı verici. Ne zaman? Önümüzdeki 200 yıl içinde. Daha önce yaşandı mı? Evet. Büyük bir olasılıkla 12,000 yıl önce. Etkileri: Avrupa hızla soğuyabilir ve küresel ısmmanın etkilerini bile gölgede bırakabilir. Bu arada Alaska gibi öteki bölgeler daha da hızlı ısınabilir. Asya'daki musonlar işe yaramayabilir. Geriye dönuşu var mı? Sürecin devreye girmesinden önceki koşullara dönülmesi bunun önüne geçilmesini sağlayamaz. GRÖNLAND'DAKİ BUZULLAR ERİY0R Grönland'daki 2 kilometre kalınlığındaki buzulun erimesi tüm dünyada deniz düzeylerinin 7 metre yükselmesine neden olabilir. Buzul kar birikimini gölgede bırakacak bir hızla erimeye başlar başlamaz, erime daha da hızlanacakür. Bunun nedeni buzul yüzeyinin yüksekliği azaldıkça, üzerindeki havanın da daha çok ısınacak olmasıdır. Iklim modellerine dayalı incelemeler sonucunda varılan ortak görüş bu "uç noktanın" yaklaşık 2,7 derecelik bir ısınma sonucunda oluşacağı yönünde. Erime sürecinin tamamlanması, bir olasılıkla, 1000 ile 3000 yıl arasmda bir süreyi gerektirecek. Ne var ki, bu süreç devinime geçtiğinde küresel sıcaklıklardaki bir düşüş bile bunun önüne geçemeyecek. Kısa erimde de, eriyen buzullann Metan güçlü bir sera gazı olduğundan, bu durum küresel ısmmanın tehlikeli sayılabilecek ve felaketlere yol açabilecek bir hıza ulaşmasına neden olabilir. Bu bağlamda asıl sorun metan gazının ne kadarının yayılacağı ve bu yayılmanın ne kadar hızlı olacağıdır. Toronto Üniversitesi'nden Danny Harvey yakın bir gelecekteki olası yayılmanın küresel ısınmada yalnızca % 1025 arasında bir artış yaratacağına inanırken, Chicago Üniversitesi'nden David Archer 3 derecelik bir artışın birkaç bin yıl sonra metanın %85'inin yaytlmasına neden olacağını öne sürüyor. Kanıtlar Kuzey kutbundaki birikintilerden yayılan metan gazındaki mevsimsel değişimler sıcaklıktaki değişimlere bir tepki oluşturulduğunu ortaya koyuyor. A.B.D'nin doğusundaki Blake Ridge bölgesinde yapılan incelemeler de hızlı yayılımların olası olduğunu gösteriyor. Ne denli olası? Oldukça yüksek bir olasılık. Ne zaman? Önceden kestirilmesi devreden çıkması durumunda, Batı Avrupa'da olanaksız. Daha önce yaşandı mı? Evet. Metan yayılımları geçmişte yaşanan buzul çağlaoluşturduğu tatlı sulann Kuzey Atlanrının sona ermesine katkıda bulunmuş tik'e akın etmesi okyanus taşıyıcı kuşağıolabilir. Yaklaşık 55 milyon yıl önce bünın durdurulmasında etkili olabilir. yük bir metan gazı yayılımı yaşanmış olaKanıtlar Zacharia buzul akıntısı bilir. olarak bilinen 700 kilometre uzunluğunEtkileri: Tehlikeli boyutlarda küredaki büyük bir buz ırmağı kuzeydoğu sel ısınma. Archer söz konusu ısmmanın Grönland'dan dışarıya akıyor. Ancak bu önümüzdeki yarım milyon yıl boyunca yeakışın giderek artıp artmadığı tam olarak ni bir buzul çağının yaşanmasını engellebilinmiyor. yecek güçte olabileceğine inanıyor. Ne denli olası? Oldukça yüksek bir Geriye dönüşü var mı? Hayır. olasılık. Ne zaman? Bu yüzyılın sonlannda OKYUNUSLARDA ASİT devinime geçmiş olabilir. DÜZEYİ GİDEREK Daha önce yaşandı mı? Evet Etkileri: Günümüzde nüfusun en TIRMANIYOR yoğun olduğu bölgeler su altında kalabilir. İnsan eliyle havaya karışan karbonGeriye dönüşü olabilir mi? Buzul dioksidin üçte birinden fazlası okyanuslaçağının bu yönü geriye döndürülemez. ra karışarak karbonik asit oluşturdu. ORTALIK METAN KAYNIYOR Derin okyanusların diplerinde ve don altındaki topraklarda bulunan ve organik maddelerin çürümesi sonucunda milyonlarca yıllık bir süreç sonunda oluşan metan miktarının yaklaşık 5000 tonu bulduğu belirtiliyor. Okyanus diplerindeki metan, değişimi yüksek basınç ve düşük sıcaklıklara bağlı olan, gaz hidrat biçiminde bulunuyor. Don altındaki toprakların erimesi ve okyanuslardaki ısmmanın dipleri de etkilemesi bu metanın bir bölümünün yayılmasına neden olabilir. Plymouth Deniz Laboratuvarı uzmanlarından Carol Turley'e göre, herhangi bir önlem alınmaması durumunda, okyanuslardaki pH düzeyi 2100 yılına dek 0,4 birim, 2250 yılına dek de 0,77 birimlik bir düşüş gösterebilir. Asitlenme sonucunda, okyanuslardaki kalsiyum karbonatla beslenen mercan ve kabuklu hayvanlar başta olmak üzere, çok geniş bir canlılar kitlesi zarar görebilir. Denizlerdeki ekosistemleri, okyanus karbon çevrimini ve fıtoplanktonları olumsuz etkileyen nitratlaşma süreci sonucunda iklimde beklenmedik değişimlere de tanık olunabilir. Kanıtlar Okyanuslardaki pH düze Grönland'daki Buzullar Eriyor: Grönland'daki buzlar erimeye başladığında, C02 düzeyleri düşüriilse bile, bu süreç devam ed ft*n 0 600 O» «00 MÛ 938/14 12 Mart 2005