Katalog

Gökyüzü 4 Şubat'ta Ay, Antares'i örtecek 5'inde AyMars buluşması 2O'sinde AySatürnPolluxCastor bir arada 27'sinde AyJüpiterSpica buluşması Hasan H. Esenoğlu(*) üneş, gökyüzünde günlük yaklaşık 1 derecelik bilinen hareketiyle ilerleyerek 20 Ocak15 Şubat 2005 tarihleri arasında 27 gün boyunca Oğlak (Capricornus) takım yıldızında ve 16 Şubat11 Mart 2005 tarihleri arasında 25 gün boyunca da Kova (Aquarius) takımyıldızında kalıyor. Ayın ortasında 15 Şubat'ta Güneş'in yükselerek en tepeye çıktığı saat 12:18 olup bulunduğu burç Oğlak takımyıldızıdır. Ancak gün aydınlığında yıldızlar ve dolayısıyla Oğlak burcu görülemez. Güneş batımından hemen sonra takip eden akşam saatlerinde doğuda yükselerek ilk gözlenen burç Yengeç (Cancer) olup ancak bu şekilde öğle saatinde Güneş'in hangi burçta olduğunu anlayabiliyoruz. Yer'in dönmesinden dolayı ilerleyerek gece yarısında saat 24'te Güneş'in gün ortasında yer aldığı Oğlak takımyıldızındaki yerinde (meridyenimizde) bu sefer artık Aslan (Leo) burcunu görürüz. Yaşantımızda nedense çok kullanıldığı halde asıl zamanları olan gündüzleri asla göremediğimiz burçların parlak yıldızlarını belki tam Güneş tutulmalarında görmek yine de olasıdır... Ayrıca, bir öneri üzerine belki okuyucular, içinde bulunduğumuz kış şartlarından da yararlanarak uzun baca dumanı altında gün ışığında yıldızları görmeyi denemeyi sürdürebilirler... zın ve önemlisi içinde bulunduğumuz halde ölçümlenmesi başarılabilmiş bu salınımın dünyamıza ait olanının adıdır presesyon. Yılda yaklaşık 50 yay saniyesi gibi çok küçük değerdeki bu presesyondan dolayı şubat ayında Güneş'in bulunacağı Oğlak burcunun uzaydaki kapladığı alanın bir uçtan diğer uca olan Yer'den gö'rünümündeki kayma miktarı yaklaşık 2050 yılı ve Kova burcunun kayma miktarı da yaklaşık 1650 yılı bulabilmektedir. Bir yıldız olarak Güneş'in gezegenler gibi disk görünümü kolaylığından günlük yüzey görünümünü, bazılarının büyüklüğü dünyamızın belki 510 katına ulaşabilen ilginç yapılardaki leke gruplarını ki bunlardan dev boyutta olanlarına son zamanlarda Güneş'in gittikçe en sakin olacağı bir yılda bile rastlayabilıyoruz, leke sayılarını ve ayrıca Güneş'ten yıldız maddesi atımı, parlama türü olaylar, manyetik fırtınalar, kutup ışıması (aurora) gibi Yer'i doğrudan etkileyebilecek diğer Güneş olaylarına ilişkin resimliayrıntılı süreli ve güncel bilgilere http://www.koeri.boun.edu.tr/astronomy/solaractivity.html, http://www.sunspotcycle.com ve http://science.msfc.nasa.gov/ssl/pad/solar/defaulLhtm adreslerinden ulaşılabilir. Güneş ışığının gözü etkileyemeyecek kadar zayıf şiddette olduğu sabahları Güneş doğma veya akşamları batma zamanlannda çıplak gözle kısa süreliğine de olsa Güneş yüzeyindeki dev lekeleri görebilme olasılığı hep vardır... Günün astronomi resminin yer aldığı "http://antwrp.gsfc.nasa.gov/apod/astropbchtml" site ziyareti ile meraklı okuyucular güne başlangıç yapabilirler G TARİH KAYMASI Alışık olunan Oğlak burcunun 23 Aralık20 Ocak (hangi yıla ait olduğu yazılmaksızın ve nasıl oluyorsa hiç değişmeden kalabilen!) tarihleri yerine güncel tarihleri olan 20 Ocak15 Şubat 2005 ve Kova burcunun 21 Ocak19 Şubat tarihleri yerine de güncel tarihleri olan 16 Şubat11 Mart 2005 yazılması okuyucuların dikkatini çekmiş olmalı. Bunun nedeni tahmin edilebileceği gibi presesyon olayıdır... Presesyon, yıldızların konum ölçümlerinde referans alınan Güneş hattı üzerindeki ilkbahar (gama) noktasının sabit olmamasından kaynaklanır. Tam küre olmayan veya küresellikten uzaklaşan her gök cisminin dönüşü aynı zamanda presesyon hareketini de beraberinde taşır tıpkı tam küre olmayan bir topaçta dönmenin sonlanmaya başladığında gözlemlediğimiz kafa sallaması hareketinde olduğu gibi. Uzaktan izleme olanağı olmaksı Şubat ayının gök atlasını içeren ve 15 Şubat akşam saat 22:00 itibarıyla görülebilecek gezegenler (resimde sürekli yarım daire çizgi ile gösterilmiş olan Güneş hattının iizerine veya yakınına bakımz) ve takım yıldızlar şekilde verilmiştir. Bu Gök atlası yardımıyla gökyiizii seyredilirken atlas gökyiiziine bakar şekilde doğru yönlerde yukarıya kaldınlarak bakıldığında gece gökyüzündeki görünüm ile tamamen örtüşiir. Gök atlasında yer alan. doğupbatmayan özelliğinden olsa gerek yaygın olarak tanınan Biiyiikayı takım yıldızının (Ursa Majör) uzun süreyle izlenmesi. dünyanm dönmesi gereği dairesel nasıl yer değiştirdiği kolaylıkla larkedilecek... Gök atlası ayrıca. bir uluktan bir ulka uzanan Samanyolu muz kolları allında geçirilecek bol yıldızlı ve içinde bulunduğumuz mevsimin bol takım yıldızlı kış gecelerinde gökcisimlerini tanımada ve kolay bulmada yardımcı olacaktır. Kış mevsiminin bu son ayında gökyüzünde görülebilecek takım yıldızlar da şöyle: Avcı (Orion). Köpekler. Hyades. Ülker (Pleiadesj. İkizler, Yengeç. Arabacı (Auriga) ve Zürata (Camelopardalis). Kış takım yıldızlanndan kalın ile belirtilen ikizler ve Yengeç özel isimleri ile burç olup. burçların isimlendirilmeleri 4 bin yıl öncesine dayanır. okuyucular kış takım yıldızlarının bin yıllar öncesinin hikayelerini çeşitli kaynaklardan öğrenebilir. geçmişte kalan şekilsel canlandırmaların günümüz koşullarında da görülüp görülemeyeceği denemelerini yapabilirler. Bu yolla hangilerinin halen belirginliğini sürdürdüğünün tespiti heyecan verici olmalı. Ay. Güneş. gezegenler doğugüneybatı hattı boyunca bulunduklarından. bu yöne bakan yerleşim yerleri ve araziler "doğal gözlemevleri"dir; gökyüzü manzaralı değerliğindedirler ki buralardan gök cisimlerini izlemek daha kolay olacak. Aylık Gök atlasını yakından takip edenler gökyüzünün görünümünün sürekli değiştiğini tarkedeceklerdir... Yer'in batıdandoğuya dönmesiyle. gerçekte yer değiştirmeyen adeta uzayda çivili duran Güneş in gün boyunca gündüzün aydınlığı altında göreceli doğudanbatıya doğru izlediği yolu bizler gece boyunca da akşamın karanlığı altında Ay ve gezegenleri izleyerek günü tamamlamaktayız... Bu bilgilendirme de Gök atlasının kullanımını daha da etkinleştirecektir... AY Şubat ayı boyunca Ay'ın evreleri resimde gösterilmiştir. 2005 yılının ikinci ayına ait takvimi gibi de kullanılabilecek olan bu takvime göre Ay, son dördün evresine 2'sinde ulaşır ve gece yarısından sonra sabah saatlerine kadar görülür. Yeniay evresine 9'unda girer, Ay yaklaşık Güneş'le birlikte sabah 07:09'da doğup akşam 16:48'de battığından artık gece görülmez. tlk dördun evresine ise 16'sında ulaşır ve gece yarısı sonrasına kadar görülür. Tam dolunay evresine de 24'ünde girer. Ay akşam 17:02'de doğup sabah ta 07:09'da battığından tüm gece görülür. Ay boyunca doğuya ve batıya yön değiştirerek Ay'ın bu temel dört evresine geçişlerde şekillenen hilal evresinin ülkemizin yer aldığı kuzey enlemlerinde gökyüzünde tıpkı Türk bayrağındaki konumu gibi görmeye alıştığımız ufka yaklaşık dik görünümü, güney enlemlerine inildikçe Hilal'in bu sefer kuzeye ve güneye yön değiştirerek önemlisi ufka yaklaşık yatay görünümü yurtdışında güney enlemlerde yaşayan okuyucuların dikkatini çekecektir... Belki ülkelerin bayraklarında/amblemlerinde yer alan hilalin konumundaki farklılıklar, o ülkelerin semalarında göriildüğü şekli ile özdeşlenmesinden kaynaklanıyor olabilir. Ay'ın yeniay ve dolunay evrelerine tam ulaşma saatleri ile Yer'e en yakın ve en uzak konumda bulunduğu tarihlerdeki mesafeleri de resimde belirtildi. Ayrıca, en büyük uzaklık farkı dolunay evresine rastlanıldığındaki görünümleri arasındaki fark yaklaşık 4 yay saniyesine kadar çıkabilmektedir ki bu durum ölçekli olarak da resimde verildi. Özellikle yeniay zamanı, adli tıp çalışmalarındaki kriminal olay günü be lirlemelerinde aranan Ay yaşı hesabında ya rarlı olmakta. Ayrıca, Ay'ın yaklaşık 2226 Şubal tarihleri arasında 5 gün süreyle dolunay ve dolunaya yakın evrelerde kaldığı söylenebi lir; dolunay bu tarihlerde yaklaşık 12.7 ka dir parlaklığı ile tüm gece boyunca herza mankinden daha fazlası Ay ışığı ile Yer'i ay dınlatmakta. Yer'de karşılıklı olarak az di olsa Ay'ı aydınlatmakta öyleki karanlıkt; kalan kısımlarının görülmesini sağlayacal kadar. Türkülerde de anılan "... Ay'ın ondör dü..." gibi halk sözlerimizdeki adı geçet 933/6 5 Şubat 2005