Katalog

Hukuk Bilimi Çetin Aşçıoglu* Organ naklinde hukuksal sorunlar mek (hafifletmek) ıstemış olduğu duşuncesındeyım Organ gereksınımın ıkıncı kay nağı kadavradır (ceset) Yasa, oluden organ alınmasma uç ayrı durumda ızın ver mektedır: organ beklentısının yarattığı umutsuzluk çokuntusunun, hasta ve yakınlarını ya gu vensız ortamlara yd da yasal olmayan yollara ıttıgı de bılınmektedır Organ gereksınımın karşılanmasının • Kışının, sağlığında, organlannın en saglıklı yolu yaşamın yıtırılmesıyle gerı alınmasını yazılı bır belge ya da ıkı tanık de kalan cesettır Ceset uzerınde oncelıklı onunde ızın vermesı (organ bagışı ) ıstenhak, kışının saglıgında açıkladığı ıstencıcı (ırade) hukuken geçerlıdır dır Olunun yakınlarının da hakları oldu gu tartışmasızdır Ancak cesedın nesnel • Sağlığında organ alınması konu (maddı) degerı olmddıgından bır mulkıyet sunda ıstencını açıklamamış kışının oluhakkından soz edılemezse de, cesetle yamu anında yanında bulunan eşı, tocukla kınları arasındakı tınsel (manevı) değerlerı, ana ya da babası ya da kardeşlerınden rın oluşturdugu dışlanamaz bır bağ soz bırısının (bırlıkte ıseler ortdklaşa), bunlar konusudur Bu nedenle, onların, "oluye yoksa yanındd bulunan bır yakınının ona yıyla cesetten organ karşı beslealınabılır Tıp alanmda son elli yılda bilinen dıklen sevgı ve saygı duy• Kdza ya da gelişmeler, tüm yerleşik iyileştirme guları" hukudoğal afetler sonucu vucudunun uğ olanakların tükendiği durumlarda, ken kışılık hakkının koradığı ağır yıkım ( organ nakli (aktanmı) yöntemini ruması altınharap) nedenıyle dadır Bu neyaşamı sona ermış hukukun da onay vermesiyle denle yasa, olan bır kışının yainsanlığın yaranna sunmuştur. Ancak cesetten ornında yukarıda sayılan kışılerden kımse organ aktanmı sorunları, güncelliğini gan alımını, kışının sağlıyoksa, ongorulen ış uzun yıllar sürdürecektir. lem ve koşullara uyğında hukumak koşulu ıle oluden onay aranmaksızın ken geçerh bır ıstencı yoksa, yakınlarının organ alınabılır onayı koşuluna bağlamıştır Bu yasal duzenlemeler, ılke olarak, Dığer yandan; organ aktarımıyla hukukun genel ılkelerıne uygun olsa da, hastaların sağhklarına kavuşmasında "bıorgan gereksınımının karşılanmasında ye reysel boyutları da aşan bır toplumsal yatersız kaldığı da bır olgudur Ulkemızde rdr ve çıkarın bulunduğu da goz ardı edıl on bınlerce hasta ıyıleşme umuduyla or memelı Işte bu bağlamda "toplumsal yagan beklemektedır. Orneğın bobrek naklı rar" ıle "ceset uzerınde yakınlarının kışılık bekleyen hastaların sayısı otuz bını aştığı hakkı" karşılaşır Yasa, bu karşılaşmada soylenmektedır Bu hastalara yapılan tıbbı kışılık hakkına oncelık tanımıştır Ne var yardımlar (dıyalız ılaç vd) ve ış gucü kaykı, 'koşulları oluştuğunda toplumun çıbının topluma ve bıreylere yukunun bokarlarının, kışısel haklar karşısında gozyutları da kuçumsenmemelı Dığer yandan den çıkarılmaması' da genel bır hukuk ıl T ıp bılımının amacı 'ınsanın fızıkı ve ruhı (tınsel) yapısındakı bozuklukla rı duzeltmek, dcıldrını azaltmak ve omrunu uzatmak' oldugu gıbı, hukuk da "toplumsal yaşamda bıreylere ınsan olarak ınsanca yaşamdyı sağlamayı" amaç edınmıştır Bu nedenle tıp ve hukukun ortak oznesı ınsandır Bılımsel verılere dayanarak ılk or gan (bobrek) aktanmı geçen yuz yılın ıkıncı yarısının başlarında gerçekleşmıştır Bundan sonra, bır çok ulkede, bu alanda hukuksal duzenlemelere gerek duyulmuş tur Çunku organın elde edılmesı ve kışıye aktanmı ınsan kışılığını oluşturan ve hu kukça korunan maddı (yaşam sağlık) ve tınsel (onur, saygı, ozgurluk vd) değerlerını yakından ılgılendırmektedır Ulkemızde, organ ve doku aktarımı konusundakı hukuksal sorunlar, 29 5 1979 yılında çıkarılan 2238 sayılı yasayla buyuk olçude gıderılmıştır Ancak organ gereksınımının yeterınce karşılana maması, hukuksal alanda yenı duzenlemelerın yapılmasını gundeme getırecek nıtelıktedır Organ gereksınımı, yasal boyutlar da, canlı ınsan ve oluden olmak uzere ıkı alandan karşılanmaktadır Canlı ınsandan organ alınmasındd onemlı hukuksal sorun bulunmamaktadır Onsekız yaşını doldur muş, eylemı ve sonuçlarını ayırt etme gucu (mumeyyız) olan kışıler organ vencısı olabılıHer Ancak eylemlı duruma geçebıl mek ıçın "verıcının anlayabıleceğı bıçımde ve aynntıda organının alınmasının yaratabıleceğı tehlıke ıle bunun tınsel, aılevı ve toplumsal sonuçları hakkında aydınlatıl mış yazıh onayının alınması' gerekır. Tersı sorumluluğu gerektırır UÇ DURUM ONAY ALINMADAN YAPILABİLİR kesıdır Yasa koyucunun, bu ılkeyı benımseyerek, cesetten organ alımını kolaylaştı rıcı yasal degışıklığı yapabıleceğı duşunce sındeyım Bu bağlamda "kaza ve doğal afetler nedenıyle (ağır harabıyet koşulu kaldırılarak) vucudunun uğradığı gorunur darbe lerle yaşamı sona eren kışıden' ya da "otopsı yapılan cesetten adlı kovuşturma açısından sakınca bulunmayan durumlarda' yakınlarının onayı aranmadan organ alınmasına olanak tanıyan bır duzenleme yapılması hukuka aykırı olmaz. TOPLUMU BİLİNÇLENDİRMEK Ancak toplumdakı haklı ya da hak sız kuşkuları onlemek ıçın tum organların değıl ancak en çok gereksınım duyulan bır organın orneğın bobreğın alınmasına ızın verılmesı uzerınde durulmalı Nıtekım yasa, cesetten kornea alınmasında ızın ko şulunu aramamaktadır Dığer yandan bu yolla elde edılen organların adıl (doğru) dağıtılmasında aksaklıklar ya da toplumda bır kuşku soz konusu ıse bunların da gıderılmesı gerekır. Organ bağışı ve yararları konusunda toplumu bılınçlendırmede herkese gorev duşmektedır Ancak Devlet'ın "ınsanın saglıklı yaşama hakkına" sosyal devlet duyarlılığı ıçınde yapacağı eylemsel gırışım ve ozendırmelerın etkısı de onemlıdır Yaşamı sona eren kışıden, alınacak organın, yaşayan bır bedende gorevını sürdurerek kışıye sağlık kazandırmasının bır ınsanlık borcu olduğu duşuncesını ço ğunluğun paylaştığını duşunuyorum Kal dı kı, oluden alınan organların hastaların gereksınımını karşılamasının otesınde tıp bılımın ınsanlığa hızmet yolunda gelışmesıne katkısı da unutulmamah. * Yargıtay Onursal Uyesı cetına@maıl koc net AĞIR CEZALAR Ayrıca yasa , 'verıcının yaşamını sona erdırecek ya da tehlıkeye sokacak or gan ve dokuların alınmasını", "hukuken geçerh rıza olmaksızın kışıden organ alı mını" ve "organ satımı, alımı ve aracılığını " da yasaklamıştır 1 Nısan 2005'de yurur luğe gırecek Turk Ceza Yasası'nın 91 maddesı "geçerh onay olmadan kışıden or gan alınmasına', "organ satışı ve alımına" ılışkın çeşıtlı eylemlere agır cezalar ongormuştur Orneğın organ alan, satan, satılmasına aracılık eden kımse beş yıldan dokuz yıla kadar hapıs cezasıyla cezalandırılacaktır Ancak 92 madde "organ satan kışının ıçınde bulunduğu sosyal ve ekonomık koşullar goz onunde bulundurularak verılecek cezd da ındırım yapıldcağı gıbı ceza vermekten de v a z g e ç 11 e b 111 r" buyruguyla, organ satışını dolaylı olarak hoş gorme, onaylama kapısını da aralık bırak mıştır Yasa koyucunun, bu buyruğuyla, "tazıya tut, tavşana kaç' benzerı bır du şunceyle organ gereksınımın karşılanma sındakı zorluğu bıraz olsun yegnıleştır Türk Yerbilimleri Dergisi Bilimsel TÜBİTAK tarafından Ingilizce olarak yayınlanan Türk Yerbilimleri Dergisi (Turkish Journal of Earth Sciences) 2005 başından itibaren Bilimsel Atıf Indeksi'nin (SCI, Scientific Citation lndex) kapsamına girecek. T urkish Journal of Earth Sciences (TJES), daha once SCI'e gıren Turkısh Journal of Pedıatrıcs, Turkish Journal of Chemıstry ve Turkish Journal of Veterınary & Anımal Scıences'den sonra Turkıye'de yayınlanıp SCI tarafından taranan dorduncu dergı oluyor. Bılımsel bır dergının SCI tarafından taranması dergıye bır hayat opucuğu olu yor Bınlerce bılımsel dergsının çıktığı gunumuz bılım dunyasında, SCI tarafından taranmayan bır dergının uluslararası alanda dıkkate alınma ve okunma olasılığı son derece duşuk SCI'e kapsamına gırmek ısteyecek dığer dergılere ornek olması amacı ıle, Turkish Journal of Earth Sciences dergısının başarı nedenlerı şoyle açıklanabılır TJES yayın hayatına 1992 senesınde rahmetlı Okan Tekelı'nın edıtorluğünde ıyı bır başlangıç yaptı Dergı zamanında çıkıyordu, makaleler guzel bır kağıda basılıyor, Şekıller ve Çızelgeler okunaklı ve iyi çızılmış oluyordu Turkıye'de bır çok dergıde gozlenen saman kağıda basılmış, murekkebı dağılmış, okunaksız ve ufak şekıllere sahıp makaleler TJES'de gorulmuyordu TJES'e gelen manusknlerın hepsı cıddı bır hakem suzgecınden geçıyor, ve mınımum bır standart tutturuluyordu Buna karşın dergı sadece yurtıçıne donuk kalıtelı bır perı yodik konumundaydı. 2000 senesındt yurtdışı ılışkılerı guçlu olan, ve daha oncı uluslararası kıtap edıtorluğu yapmış olar Erdın Bozkurt edıtorluğu devır aldı, ve ıll ış olarak uluslararası alanda tanınmış üretken ulusal ve uluslararası yerbıhmcı lerden oluşan bır edıtorler kurulu oluştuı du. Bürokratık ara bırımlerı atlayıp, yj zarlar ve hakemlerle bırebır ılışkı kurdı gelen manuskrılerı gerek ıçerık gerek b çim açısından sıkı bır ıncelemeye tabı tu tu Dergının şekıl ve ıçerık açısından te hakımı oldu Okunaksız şekıllerı, ya geı yollayıp tekrar çızdırdı, veya kendı çızd TUBITAK dergılerınde ılk kez meslekte bır yabancı (Steven K Mıttvvede) Ingılızc Edıtor olarak gorev yapmağa başladı. I; Turkçe bılen Steve Mıttvvede, en buyuk s< runlardan bırı olan kotu Ingilizce ıle yaz mış metınlerın doğru/guzel bır Ingılızt duzenlemesı yaptı ve yapıyor Bu çalışm 933/18 5 Şubat 2005