Katalog

Hayvanlar Dünyası T: bayku gübre tutkusu T ünel kazan baykuşlar Athene cunicularia baykuş standartlarına göre bile tuhaf yaratıklardır. Uzun bacaklı ve küçük gövdeli bu kuşlar, yuvalarını toprağın altında açtıkları tünellerin içine yaparlar. Gün boyunca tünelin ağzında nöbet tutar gibi beklerler. Kimse bu kuşların ne beklediğini bilmez. Kaldı ki baykuşun tek tuhaflığı bu değildir; saksağanları aratmayacak şekilde önlerine ne gelirse toplayıp biriktirirler. Sözgelimi plastik parçalarından yarısı yenmiş bir kırkayağa, parlak renkli şeker kağıtlarından asfaltın üzerindeki ezilmiş kurbağalara dek çok çeşitli nesneyi yuvalarına taşırlar. Tuhaflıkları bununla da bitmez. Bu küçük kuşların bilim adamlarının ilgisini çeken en önemli özellikleri, memeli hayvanlann gübrelerini toplayıp, yuvalannın girişine yaymalarıdır. Pek çok bilim adamı bugüne dek Athene cunicularia'nın bu tuhafhklarının altında yatan nedenleri araştırdıysa da doyurucu bir sonuca ulaşamadı. ABD, Gainesville'deki Florida Üniversitesi'nden zoolog Doug Levey ve dğrencileri, yalnızca tek bir konunun üzerınde yoğunlaşmayı tercih ederek, kuşların niçin gübre peşine düştüklerini araştırdılar. Levey ve ornitoloji (kuş bilimi) bölümündeki öğrencileri vahşi doğada sürdürdükleri çalışmalarında şu sorunun yanıtını araştırdılar: "Gübrenin yuva ağzında ne işi vardı?" Levey ilk başta sığırların rastlantısal olarak dışkılannı yuvaların çevresine bırakmış olabileceklerini düşündü. Ancak Tünel kazan baykuşlar olarak bilinen küçük bir baykuş türü Athene cunicularia tünellerin içine yaptıkları yuvalarımn girişine büyük baş hayvanlann gübrelerini yayarlar. Bilim adamları kuşların bu alışkanlıklarının altında yatan nedeni (veya nedenleri) araştırdı. Ortaya çok ilginç sonuçlar çıktı. en yakın at ve ineğin birkaç yüz metre ötede yaşadığını tespit edince baykuşların gübreleri kendi olanaklarıyla topladıklarını ve yuvaların girişine yığdıklarını anladı. Kuşlar en yakın gübre yığınından taşıyabilecekleri kadar bir miktarı pençeleriyle kavrayıp, yuvalarının önüne kadar taşıyorlardı. Tünel kazan baykuşlar, Kanada'dan Şili'ye uzanan bölgede geniş çayırhk alanlarda yaşar. Bu hayvanlann gübre biriktirme alışkanlığına ilişkin ilk kayıtlar yıllar öncesine dayanır. "Geçmişte büyük bir olasılıkla bizon gübresi topluyorlardı" diye konuşan Levey, "Bugün sığır gübresine döndüler. Kaynağı ne olursa olsun baykuşların gübre merakları tutku derecesindedir ve ne koşulda olursa olsun kapılarının önünden gübre eksik olmaz; eksildiği zaman hemen yerine yenisini koyarlar. Bu da, alışkanlıklarının bir amaca yönelık olduğunu gösteriyor" diyor. baykuşun yumurtalarının veya yavrularının kokusunu maskelediğini ve böylece yavruları ve yumurtaları yılan ve rakuna karşı koruduğunu ileri sürüyor. Benzer davranış şekilleri başka hayvanlarda da görülüyor. Afrika'da bazı kuşların da kendilerinden daha büyük hayvanlann gübrelerinden yararlanarak yuvalarını güvenceye aldıkları biliniyor. ları korumak amacıyla konulmuş olabileceğini düşünerek, bu fıkri sınamaya karar verdiler. Bu amaçla 50 yapay tünel kazdılar ve her birinin içine bıldırcın yumurtası yerleştirip, yuvaların yarısının çevresine gübre yaydılar. Yılan ve rakun gibi yumurta peşindeki hayvanlann bu yumurtaları bulmaları çok zor olmadı. Kısaca gübre yumurtaları korumakta başarısızdı. Levey ve öğrencileri, bunun üzerine gübre ile böcek artıkları arasında bir ilişki olup oltnadığını sınamak istediler. Levey bu aşamada 10 adet tünelin 5'nin ağzına gübre yerleştirirken, diğer 5'inin çevresini gübreden tamamen temizlediler. 4 gün sonra bunun tam tersini yaparak önceden gübreli tünellerin ağzını iyice temizleyerek, bir önceki gübresiz tünelleri gübrelediler. ALIŞKANLIKLARININ AMACI Ne var ki kuşların bu alışkanlıklarının başka bir amacı daha olabileceğini düşünen Levey ve öğrencileri, kuşların açtığı tünellerin içinde ve etrafında baykuşun avladığı küçük kuşlardan, küçük kemirgenlerden ve böceklerden arta kalan gaga, tüy, kemik ve dış kabuk parçalarına rastladı. Bu artıklar incelendiği zaman tünel kazan baykuşların, başta "bok böceklen"nin de bulunduğu bol miktarda böcek yediği anlaşıldı. Levey bu keşiflerini şöyle açıklıyor: "2 ile 2'yi yan yana getirince gübre ile bok böceği arasında bir bağlantı bulunduğunu düşündük." Levey ile Scot Duncan ve Carrie Le SONUÇ Sonuç tartışma götürmeyecek kadar netti: Gübreli baykuşların, gübresiz baykuşlara göre tam 10 misli daha fazla böcek yediği tespit edildi. Bunun da anlamı şuydu: Kuşlar gübreyi yem olarak kullanıp böcekleri avlıyorlardı. Bu strateji ayrıca kuşların yuvalarının ağzında niçin beklediklerini de açıklıyordu. "Bir balıkçıya sorarsanız size balık avlamanın bir sabır işi olduğunu söyleyecektir. Sabırla bekleyeceksiniz ki balık yeme gelsin" diye konuşan Levey, "Bana kalırsa tünel kazan baykuşlar da bunu yapıyor" diyor. Kaynak: New Scientist, 22 Ocak 2005 AMAÇ KOKUYU MASKELEMEK Mİ? Peki gübre biriktirmelerinin amacı ne olabilir? Bazı gözlemciler, gübrenin vins adındaki iki ö'ğrencisi gübrenin yavru 933/2 5 Şubat 2005