Katalog

Gökyüzü 6 Martta AyMars buluşması 11'inde çok ince HîlalMerkür buluşması 19'unda AySatürnPolluxCastor ışık topluluğu görünümünde 20 Mart gece siiresi gündüze eşit 27'sinde AyJüpiterSpica buluşması 2831 arasında Venü's ve Merkür Güneş'in yakınında Hasan H. Esenoğlu(*) üneş, gökyüzünde günlük yaklaşık 1 derecelik bilinen hareketiyle ilerleyerek 16 Şubat 11 Mart 2005 tarihleri arasında 25 gün boyunca Kova (Aquarius) takım yıldızında ve 12 Mart 18 Nisan 2005 tarihleri arasında 38 gün boyunca da Balıklar (Pısces) takım yıldızında kalıyor. Ayın ortasında 15 Mart'ta Güneş'in yükselerek en tepeye çıktığı öğlen saat 12:13 olup bulunduğu burç Balıklar takım yıldızıdır. Ancak gün aydınlığında yıldızlar ve dolayısıyla Balıklar burcu görülemez. Güneş baümından hemen sonra takip eden akşam saatlerinde doğuda yükselerek ilk gözlenen burç Aslan (Leo) olup, ancak bu şekilde öğle saatinde Güneş'in hangi burçta olduğunu anlayabiliyoruz. Yer'in dönmesinden dolayı ilerleyerek gece yansmda saat 24'de Güneş'in gün ortasında yer aldığı Balıklar takım yıldızındaki yerinde (meridyenimizde) bu sefer artık Aslan burcunu görürüz. Yaşantımızda nedense çok kullanıldığı halde asıl zamanları olan gündüzleri asla göremediğimiz burçlann parlak yıldızlarını belki tam Güneş tutulmalarında görmek yine de olasıdır. Ayrıca, okuyucular, içinde bulunduğumuz kış şartlarından da yararlanarak uzun baca dumanı altında gün ışığında yıldızlan görmeyi denemeyi sürdürebilirler... manda presesyon hareketini de beraberinde taşır, tıpkı tam küre olmayan bir topaçta dönmenin sonlanmaya başladığında gözlemlediğimiz kafa sallaması hareketinde olduğu gibi. Uzaktan izleme olanağı olmaksızın ve önemlisi içinde bulunduğumuz halde ölçümlenmesi başanlabilmiş bu sahnımın dünyamıza ait olanının adıdır presesyon. Yılda yaklaşık 50 yay saniyesi gibi çok küçük değerdeki bu presesyondan dolayı Mart ayında Güneş'in bulunacağı Kova burcunun uzaydaki kapladığı alanın bir uçtan diğer uca olan Yer'den görünümündeki kayma miktarı yaklaşık 1650 yılı ve Balıklar burcunun kayma miktan da yaklaşık 2430 yılı bulabilmektedir... G İLKBAHAR GÛNDÖNÜMÜ 20 Mart saat 14:33 gece ve gündüz sürelerinin yaklaşık eşitlendiği (fark sadece 8 dakika) İlkbahar Gündönümüdür, bu tarihten itibaren geceler kısalmaya ve gündüzler uzamaya devam edecek. 20 Mart'ı izleyen günlerde gün ışığından daha fazla yararlanılabilinir. Bir yıldız olarak Güneş'in gezegenler gibi disk görünümu kolaylığından günlük yüzey görünümünü, bazılarının büyüklüğü dünyamızın 'jelki 510 katına ulaşabilen ilginç yapılardaki leke gruplarını ki bunlardan dev boyutta olanlarına son zamanlarda Güneş'in gittikçe en sakin olacağı bir yılda bile rastlayabiliyoruz.. Güneş olaylanna ilişkin resimliaynnnlı süreli ve güncel bilgilere http://www.koeri.boun.edu.tr/astronomy/solaractıvity.html, http://www.sunspotcycle.com ve http://science.msfc.nasa.gov/ssl/pad/solar/default.htm adreslerinden ulaşılabilir. Günün astronomi resmınin yer aldığı"http://antwrp.gsfc.nasa.gov/apod/astropix.html" site ziyareti ile meraklı okuyucular güne başlangıç yapabilirler... Ay: Mart ayı boyunca Ay'ın evreleri resimde gösterilmiştir. 2005 yılının üçüncü ayına ait takvim gibi de kullanılabılecek olan bu takvime göre Ay, son dördün evresine 3'ünde saat 19:30'da ulaşır ve gece yarısından sonra sabah saatlerine kadar gorulür. Yeniay evresine 10'unda saat ll:10'da girer, Ay yaklaşık Güneş ile birlikte sabah 06:38'de doğup akşam 18:16'da batüğından artık gece görülmez. İlk dördün evresine ıse 17'sinde saat 21:19'da ulaşır ve gece yarısı sonrasına kadar görülür. Son dördün GOKATLAS Mart *" ayının gök atlasını içeren ve 15 Mart akşamı saat 22:00 itibarıyla görülebilecek gezegenler (resimde sürekli yarım daire çizgi ile gösterilmiş olan Güneş hattının üzerine veya yakınına bakınız) ve takım yıldızlar şekilde verilmiştir. Bu Gök atlası yardımıyla gökyüzü seyredilirken atlas gökyüzüne bakar şekilde doğru yönlerde yukarıya kaldırılarak bakıldığında gece gökyüzündeki görüniim ile tamamen örtüşür. Gök atlasında yer alan. doğupbatmayan özelliğinden olsa gerek yaygın olarak tanınan Büyükayı takım yıldızının (Ursa Majör) uzun süreyle izlenmesi. dünyanm dönmesi gereği dairesel nasıl yer değiştirdiği kolaylıkla farkedilecek. Gök atlası ayrıca. bir utuktan bir ulka uzanan Samanyolu'muz kolları altında geçirilecek bol yıldızlı ve içinde bulunduğumuz mevsimin bol takım yıldızlı baharın başlangıcı gecelerde gökcisimlerini tanımada ve kolay bulmada yardımcı olacaktır. İlkbahar mevsiminin (MartNisanMayıs) bu ilk ayında gökyüzünde görülebilecek takım yıldızlar da şöyle: Büyük Ayı. Küçük Ayı. Ejderha (Dracoj. Çoban (Bootes). Kuzey tacı (Corona Borealisj. Başak. Aslan. Ikizler. Yengec (Cancer). ve ilk dördün evrelerinin daha iyi tanınması için resimde doğu (D) ve batı (B) yönleri de belirtildi. Tam dolunay evresine de 25'inde saat 22:58'de girer; yeniayın tersine dolunay Güneş'in batımına hemen yakın akşam 18:02'de doğup yine Güneş'in doğumuna hemen yakın sabah 07:09'da battığından tüm gece görülür. Ay boyunca doğuya ve batıya yön değiştirerek Ay'ın bu temel dört evresine geçişlerde şekillenen hilal evresinin ülkemizin yer aldığı kuzey enlemlerinde gökyüzünde tıpkı Türk bayrağındaki konumu gibi görmeye alıştığımız ufka yaklaşık dik görünümu, güney enlemlerine inildikçe Hilal'in bu sefer kuzeye ve güneye yön değiştirerek, ufka yaklaşık yatay görünümu alması, yurt dışında güney enlemlerde yaşayan okuyuculann dikkatini çekecektir. Ülkelerin bayraklarında vb yer alan hilalin konumundaki farklılıklar o ülkelerin semalannda görüldüğü şekli ile özdeşlenmesinden kaynaklanıyor olabilirde. Ay yaşı da resimde belirtildi. Ayrıca, Ay'ın yaklaşık 2327 Mart tarihleri arasında 5 gün süreyle dolunay ve dolunaya yakın evrelerde kaldığı söylenebilir; dolunay bu tarihlerde yaklaşık 12.7 kadir parlakhğı ile tüm gece boyunca herzamankinden daha fazlası Ay ışığı ile Yer'i aydınlatmakta. Yer de az da olsa Ay'ı aydmlaür, öyleki karanlıkta kalan kısımlannın görülmesini sağlayacak kadar. Dünyamızın ışık kirliliğinin bir ölçüsü, Yer'in Ay'ı aydınlattığı kısımların dikkatli ışık ölçümlerinden belirlenebiliyor. Türkülerde de anılan "... Ay'ın ondördü..." gibi halk sözlerimizdeki adı geçen "dolunay"dır ki resimde yeniaydan itibaren 14'e kadar sayılırsa dolunayın veya dolunaya en yakın evrenin olduğu da görülebilir. Takipli teleskop veya dürbünü olan okuyuculann Ay'ı gözü kamaştırmadan rahat gözlemleyebileceği tarih aralıkları: 47 ve 1316 Mart. İçinde bulunduğumuz kış mevsıminde gözlemlenebilecek ilginç bir başka gök BURÇLARDA TARÎH KAYMASI Alışık olunan Kova burcunun 21 Ocak 19 Şubat tarihleri yerine, güncel tarihleri olan 16 Şubat 11 Mart 2005 ve Balıklar burcunun 20 Şubat 20 Mart tarihleri yerine de güncel tarihleri olan 12 Mart 18 Nisan 2005 yazılması okuyuculann dikkatini çekmiş olmalı. Bunun nedeni tahmin edilebileceği gibi presesyon olayıdır. Presesyon, yıldızların konum ölçümlerinde referans alınan Güneş hattı üzerindeki ilkbahar (gama) noktasının sabit olmamasından kaynaklanır. Güneş gök küresi üzerindeki bu gama veya diğer ismi ile ilkbahar noktasında 20 Mart saat 14:33'de bulunacağından meraklı okuycular tam bu anda Güneş'e dikkatle korunarak bakarak bu noktanın gökyüzündeki yerini Yer koordinatlarındaki bir karşılığı olarak görebilirler de. Tam küre olmayan veya küresellikten uzaklaşan her gök cisminin dönüşü aynı za Ay'ın yeniay ve dolunay evrelerine tam ulaşma saatleri ile Yer'e en yakın ve en uzak konumda bulunduğu tarihlerdeki mesafeleri de resimde belirtildi. Ayrıca, en büyük uzaklık farkı dolunay evresine rastlanıldığındaki görünümleri arasındaki fark yaklaşık 4 yay saniyesine kadar çıkabilmektedir ki bu durum ölçekli olarak da resimde verildi. olayı da Ay holosu'dur. Soğuk bulutlardakı buz kristallerin gelen Ay ışığını eğip yansıt ması ile oluşan Ay etrafındaki halkalar çıp lak gözle görülebilir belirginlik olmakta Çeşitli ülkelerden gözlenmiş fotoğrafları da içeren Ay halosu ve benzeri diğer atmosfer olayları için ayrıntılı bilgilert "http://www.sundog.clara.co.uk/halo/ha losim.htm" adresinden ulaşılabilir. 936/6 26 Şubat 2005