Katalog

Niçin en az 21 duyumuz va Eskiden her şey çok basitii. Beş duyumuz vardı ve bunlar beynimizin içinde renkli bir du'ı ratmaya yetiyordu. Ancak son görüntüleme teknikleri beynin içinde olup biteni daha iyi aı mıza yol açtıkça, duyusal algılama konusıında bildiklerimizin de yetersiz olduğu, gerçeği madığı anlaşıldı, Öncelikle 5'ten fazla duyumuz olduğunu kabul etmemiz gerekiyor. Bilim ları şimdilik 21 duyu üzerinde karar kıldılar. Ancak bunların arasındaki sınırın çok da net \ ğı kesin. Belki "görmek" için gözlerimize ihtiyacımız yoktur; gözlerimizin yerini başka duy yor olabilir. New Scientist Dergisi'nden Bruce Durie'nin duyular üzerine yaptığı son bilim, çalışmayı özetliyoruz. Algıya açılan kapılar Dünyayı tat, koku, ses, görme ve dokunma duyuları yardımı ile mi algılıyoruz? Okullarda 5 duyumuz olduğu öğretiledursun bu fikir Aristo'nun mirasıdır bilim, duyuların sayısı konusunda okullardaki müfredat kadar kesin konuşmaya yanaşmıyor. ir elinizle bir buz parçasını, diğer elinizle de sobada ısıttığınız maşayı tutmayı deneyin ve hissettiklerinizi 5 duyunuz ile açıklamaya çalışın. Bu deneyde 5 duyudan daha fazla duyarlılıklarınız olduğunu fark edeceksiniz. Peki, kaç duyunuz olduğunu biliyor musunuz? Bu sorunun yanıtı duyu sistemlerimizi nasıl sımfladığımıza bağlı olarak değişir. Sözgelimi, duyularımızı uyancının doğasına göre sınıflayabiliriz. Bu bağlamda, 5 değil 3 tip duyu vardır. Bunlar kimyasal (tat, koku veya kan şekeri gibi içsel algılar), mekanik (dokunma ve duyma) ve ışıktır (görme). Bazı hayvanlarda ayrıca elektroalgılama veya manyetik duyu da vardır. Bütün bu duyusal gruplar, farklı duyusal sistemleri gerektirir. Dilin üzerinde eriyen ve koku yaratan herhangi bir nesne, iç kulaktaki ince kıl hücrelerinin mekanik hareketinden veya retinaya çarpan fotondan farklıdır. B karşıhgı" duyu olarak ele alınab tek bir duyu (ışık) olarak değer lirken, iki (ışık ve renk) veya dö mızı, yeşil ve mavi) duyu olarak bilir. Bazı hayvanlarda yalnızc tepki veren retinal hücreler varı sanlar bunu farklı bir hücre ola bilir. Nörologlar ağrıyı, nerede ı na bağlı olarak, deri, gövde ve> larla ilintili olarak sınıflarlar. A nıflama, bunların farklı duyusz olduğunu göstermez. FARKLI DUYU ÇEŞİTLEI Pek çok insan sıcaklığı, I kunmayı, eklem pozisyonunu, ' ketini, dengeyi, idrar kesesinir nu, midedeki açlığı veya vücudı ğunu hissettiklerini kabul eder arada vücutta farkında olmadı£ kontrol sistemleri de vardır (Be. riliğin içinde bulunduğu serebn smın pH düzeyini hissetmek gi Sözgelimi işitme duyusu lım. Bu tek bir duyu mu yok: her bir koklea tüy hücresi iç duyu mudur? Bu abartı gibi g yüksekfrekans işitme yeteneğ frekans netliği arasındaki ilişk tek bir duyu olmadığını göster dan çok ilginçtir. Dolayısıyla bu rı ayrı ele alınması daha doğn organlarımızm yapıları hakkınc çok şey öğrenirsek, duyu sayısı görünür. Ne kadar karmaşık görün sün duyular tek başına çok öı dir. Duyulardan bahsettiğimiz 2 da duyguları veya algıları kast takdirde amip veya bitki düzeyi olurduk. Doğadaki yaşam şeki çoğu bir veya iki duyu ile id, Bunlar tipik olarak ışık ve d Bir bitki güneşin hareketini 1 2 yür veya böcek avlayan Venüs nı, basit olarak bir uyarıcıya n r rak tepki veriyor olabilir. İnsanların basit organizm kı Oysa bizler, ışığı ve gölgey nesneleri, alanları, insanları > pozisyonlarını algılarız. Sesleri cak konuşmaları ve müziği al Fakat bu sistemleri kendi içinde alt gruplara bölmek de mümkündür. Böylece bir "duyu"yu, spesifik sinyallere tepki veren ve beynin özel bir bölgesine bilgi gönderen özel hücre tiplerinden oluşan bir sistem olarak tanımlamak da mümkündür. Sözgelimi, tat tek bir duyu olarak değil, 5 tatlı, tuzlu, ekşi, acı ve "umamiglutamatın Japonca ' '934/1212 Şuba< 2005