Katalog

Yerbilimleri Toplu tükenişten yanardağ püskürmeleri sorumlu 250 milyon yıl önce dünya tarihinin en büyiik toplu tükenişi sırasında türlerin neredeyse yüzde 907 yok olmuştu. İki araştırma ekibi şimdi bu felaketten yanardağların sorumlu olduğunu buldu. ermiyen (Tebeşir) döneminden Trias'a geçişte dünya tarihinde eşsiz bir felaket yaşanmıştı. Jeolojik açıdan çok kısa bir süre sayılabilecek beş ila sekız milyon yıl içinde denizdekı canlıların yüzde 9O'ı, karadaki türa hayvan ve canlı türlerinin yüzde 75'ı yok olmuştur. Bu felaketle ılgili çok sayıda tahmın bulunmakta. Science dergısinde yayımlanan iki yeni araştırma şimdi bu tahminlere benzer bir sonuç verdi. 250 milyon yıl önceki ölümlerden bugünkü Sibirya'da yaşanan yanardağ püskürmeleri sorumluydu. Ancak bilim adamları toplu tür tükenişini farklı şekillerde açıklıyorlar. Washington Üniversitesi'nden Peter Ward yönetiminde çalışan ekip, güney Afrika'daki Karoo havzasındaki kaya formasyonlarını araştırmış. Bu bölgede geçtiğimiz yıllarda Perm'den Trias'a geçiş dönemine tarihlenen en çok omurgalı hayvan kalıntısı bulunmuştur. P ÇİNDEKİ KAROO HAVZASI Karoo havzası 250 milyon yıl önce de günümüzde olduğu ^ilıi (Cin'de o dö nemde su altında bulunan çeşitli bölgelerin aksine) sağlam bir karaydı. Her iki bölgede de Perm dönemine ait kalıntılar bulunmuştur. VVard ve ekibi kimyasal ve biyolojık deneyler kadar, Afrıka ve Çin'deki katmanlar içindeki kayaçların manyetik alanları da incelemiş. Karadaki ve sudakı hayvan ve bitkiler aynı zamanda ve büyük bir olasılıkla da aynı nedenlerden dolayı yok olmuşlar diyor Peter Warda. Yani aşırı sıcaklar ve yetersiz oksijen yüzünden. Araştırmacılar Karoo havzasındaki 300m kalınlığındaki tortul tabakalarındaki 126 sürüngen ve kurbağa fosilinı inceleyince iki aşamalı bir ölüm süreciyle karşı karşıya kalmışlar. Türler, Perm döneminin sonunda on milyon yıl boyunca yavaş ama önemli ölçüde tükenmiş. Daha sona ise Trias'a geçişte beş milyon yıllık bir süre içinde yok oluş süreci önemli ölçüde hızlanmış. İşte Ward, bu ölümlerden Sibirya'daki dev bir yanardağı püskürmesiyle meydana gelen şiddetli bir sera etkisinin sorumlu olduğunu düşünüyor. Isınma, yavaş yok oluşa neden olmuştu ama gitgide azalan türler yüzünden de dünyanın ekosistemi, patlamaya dolayısıyla da büyük bir hızla daha çok türiin yok olmasına neden olan noktaya ulaşmışbr. 4 OKSİJEN AZALMASI YVard'ın ekibi ayrıca, atmosferdeki oksijenin belli bir oranda azaldığını saptamış. VVard yüzde 16'lık bir oksijen oranından söz ediyor, günümdeki oksijen oranı yüzde 21'dir. Oksijen oranındaki azalmayı, Perm sonunda deniz seviyesinin düşmesiyle açıklıyor bilim adamı. Zürich Federal Teknik YüksekokuTrilobitler Permiyen döneminin sonunda tükenmişlerdir. lu'ndan YVolfgang ıJıİ Schatz, oksijen teorisine inanmıyor. En büyük canlılar bile soludukları tüm oksijeni kullanmıyorlardı. Ve o zamanlar yüksek oksijen ihtiyacına gerek duyan sıcakkanh canlılar yaşamıyordu. Bu yüzden de oksijen teorisi bana biraz iddialı geldi, diyor Schatz. Oysa yine Science dergisinde yayımlanan ikinci bir araştırmaya göre de türlerin tükenişi oksijen yetersizliğine bağlı. Ancak bugün Avustralya ve Çin'de kuru kara toprakları olan, o dönemin denız diplerine ait tortul örneklerini araştıran Perth Teknoloji Üniversitesi'nden Kliti Grice, oksijen yetersizliğini başka bir nedene bağlıyor. Uzun süreden bu yana 250 milyon yıl önce okyanuslarda anoksik koşulların varlığı tahmin ediliyordu. Deniz akıntılarında, iklim değişimine bağlı olarak meydana gelen değişimler yüzünden sularda yeterli miktarda oksijen bulunmuyordu. Grice, iklim değişimini VVard gibi Sibirya'daki volkanlara bağlamakta. Araştırmacılar ayrıca tortullarda, oksijen yetersizliğinin kükürt bileşimleriyle beslenen deniz bakterileri için uygun yaşam koşullarını sunduğunu gösteren izler de buldular. Bu bakteriler zehirli kükürt bileşimlerini suya ve atmosfere bırakmışlar ve diğer hayvan türleriniiı birçoğu da bu yüzden tükenmişti. Nilgun Özbaşaran Dede 934/11t2Şubâf 2005