Katalog

Deprem Araştırmaları 8 Ekim 2005 Muzafferabad (Pakistan) depremi Günümüzden 80 milyon yıl önce Asya'ya 6.500 km kadar yaklaşan Hint yanmadası, 50 milyon yıl kadar önce Asya Kıtası'na çarpmaya başladı. Yarımadanın sıkıştırması ile Himalaya dağları da yükselmeye başladı. Bugün yapılan GPS ölçümleri Hint Yarımadası'nın hala senede 4 cm'lik bir ortaOkan Tuysuz (*) lama hızla kuzeydoğuya doğru hareket ederek Himalaya'ları sıkıştırdığını gösteriyor. Bu sıkışma sonucunda da Hint Yanmadası ile Himalayalar arasındaki sınır başta olmak üzere bölgede çok sayıda sıkışma kökenli deprem meydana geliyor. 8 Ekim 2005 tarihinde yerel saatle 08.50 de (Türkiye saati ile 06:50 de) Pakistan'ın başkenti İslamabad'ın 95 km, Muzafferabad kentinin ise 10.7 km kuzeydoğusunda 7.6 büyüklüğünde bir deprem meydana geldi. Pakistan'ın yanı sıra Hindistan ve Afganistan'da da duyulan ve hasara neden olan depremin 30.000 civannda kişinin ölüme, 50.000 civarında kişinin de yaralanmasına yol açtığı belirtiliyor. Deprem ve onun neden olduğu heyelanlar ve kaya düşmeleri sonucu yollar kapandığı için ulaşım güçlükleri olan bölgede ölü ve yaralı sayısının artmasından endişe ediliyor. Merkez üssünün koordinatları 34°.40'N, ve 73°.56'E olarak verilen depremin (Şekil 1) odak derinliği ise 10 km (http://earthquake.usgs.gov). Yaklaşık olarak bir dakika süren yer sarsıntısının en güçlü olarak hissedildiği ve hasarın en yüksek olduğu kesimin Muzafferabad çevresi ve Keşmir vadisinin batı yakasında Pir Panjal dağları olduğu, bu yöredeki köylerin tümüyle tahrip olarak haritadan silindiği, depremin tetiklediği heyelanların ve kaya düşmelerinin de hasarın artmasmda önemli etkileri olduğu; İslamabad, Gujrat, Gurjanvvala ve Lahor gibi deprem merkez üssüne uzak kentlerde ise hasarın daha çok yüksek katlı yapılarda görüldüğü bildiriliyor. Ana şokun ardından gelişen çok sayıda artçı şok da hala yıkımlara yol açıyor. DEPREM BÖLGESİNÎN JEOLOJİK KONUMU Muzafferabad depreminin oluştuğu bölge Himalaya'ların eteğinde, Hint ve Şekil 1 8 Ekim 2005 Muzafferabad depreminin NEIC ve HARVARD tarafmdan hazırlanan odak mekanizması çözümleri. Odak mekanizması çözümleri depremin sıkışma kökenli, bir diğer deyişle bindirme fipi bir fay tarafmdan üretilmiş olduğunu işaret etmektedir. (http://earthquake. usgs. gov) Avrasya levhalarını yanyana getiren bir sütur zonu üzerinde bulunuyor. Bilindiği gibi Dünya'nın en dış katmanı olan Litosfer birbirine göre hareket eden çeşitli boyutlardaki parçalara aynlmaktadır. Levha adı verilen bu Litosfer parçalan daha altta bulunan Astenosfer katmanı üzerinde senede santimetre mertebesinde hareket etmekte, böylece birbirlerinden uzaklaşmakta, yaklasmakta ya da yanal olarak kaymaktadır. Çok yavaş olduğu için insan gözü ile farkedilmesi mümkün olmayan bu hareketler, günümüzde uydular ile bağlantılı olarak çalışan GPS (Coğrafi Pozisyon Sistemi) cıhazlan yardımıyla ile milimetrik hassasiyette ö'lçülebilmektedir. Levhalar uzaklaşan levha sınırlarında üretilmekte, yaklaşan levha sınırlarında ise astenosfere batarak özümsenmektedir. Ağır olduğu.için astenosfere dalıp batabilen okyanusal litosfere oranla çok daha hafif olan kıtasal Htosfer astenosfere batamamakta, levhalann yakınlaşması sonucunda iki kıta karşı karşıya geldiklerinde sütur zonu boyunca çarpışmakta ve dağ sıralannı oluşturmaktadırlar (Şekil 2). Şekil 2 Hint Yanmadası ile Avrasya arasında meydana gelen kıtasal çarpışma ve Himalayaların oluşması Himalaya Dağları Kıtasal kabUFı Litosfer Astenosfer \ KITA ÇARPIŞMASI ÖRNEKLERİ Kıtaların çarpışması konusunda bilinen en iyi ornekler AlpHimalaya dağ kuşağından verilebilir. Bu dağ kuşağı, aradaki Tetis Okyanusu'nun dalıp batarak kapanması ve güneydeki Gondvvana Kıtası'ndan kopan kıta parçalarının kuzeydeki Lavrasya Kıtasfna çarpması sonucunda oluşmuştur. Örneğin Anado Litosfer Astenosfer 969/10 15 Ekim 2005