Katalog

Dil AraştırmalarıHayvanlar Köpek RİCO, dilimizi şempanzeden daha iyi öğreniyor Rico adındaki köpek, yeni kelimeleri çocukların öğrenme ilkesine göre aklında tutuyor. Bilim adamlan şimdi akıllı köpekle yapılacak araştırmalarla insanoğlunun ne şekilde ve ne zamandan itibaren konuşmaya başladığını öğrenmeye çalışacaklar. Almanya'daki bir yarışma programmda ü'nlenen Rico'nun sahibi, köpeğinin 75 objenin adını bildiğini iddia etmişti. Köpek televizyon şovunda gerçekten de istenilen objelerin tümünü bulup getirdi. Rico'nun kısa bir süre önce Science dergisinde açıklanan bu sözciik öğrenme yetisiyle şimdi evrim biyolojisindeki bir bilmecenin çözülmesi bekleniyor: Insanoğlu konuşmayı nasıl ve ne zaman öğrendi? ^elevizyona çıktığında uzun bir süredir merak ettiğim sorulara yanıt bulacağımı hemen anlamıştım" diyor Leipzig MaxPlanck Evrimsel Antropoloji Enstitüsü'nden Julia Fischer. Biyolog, maymımların hangi sesleri birbirinden ayırt ettiklerini bulmak için Macaca sylvanus maymunu ve şebeklerin bağırışlarını analiz etmiş. Eğer Rico tüm bu sözcükleri gerçekten anlıyorsa o halde dil evrimi araştırmaları için en azından maymunlar kadar iyi bir araştırma objesi olmalı, diye düşiindüm diyor biyolog. Fischer ve çalışma arkadaşları Juliane Kaminski ve Josep Call, siyah beyaz tüylü köpeğin bez oyuncakları, isimlerirıe göre getirdiğini izledikten sonra, ilginç bir soııuçla karşı karşıya kalmışlar: 9 ya Akıllı köpek Rico'yla çalışan biyolog Fischer: Dilin evrimi artık köpeklerle mi araştırılacak? ran Amerikalı psikolog Susan Carey, mesela çocuklara mavi ve yeşil haplar gösterdikten sonra mavi olanı değil, kromiyum tableti getirnıelerini istemiş. Çocukları maviyi bilmelerine rağmen kromiyumu daha önce hiç duymadıkları için yeşil tableti seçerek, kromiyumun bir renk olması gerektiğini belleklerine not etmişler. Araştırmacı Fischer aynı şeyi yetenekli köpekle denemek için deney odasındaki dokuz oyuncak arasına Rico'nun daha önce hiç görmediği bir objeyi bırakmış. nıyor. Üstelik Rico yeni sözciikleri dört hafta sonra bile unutmamış. Böylesine zor bir görevi araştırmacılar şimdiye dek sadece primatların yerine ğetirebileceğine düşünmüşlerdi. İnsana olan yakınlıkları nedeniyle insansı maymunlar dilin gelişimiyle ilgili araştırmalarda en ideal denek olarak kabul edilmekte. Sonuçta dil yetisi sadece dolaylı yollardan çözülebilmekte. Atalarımızın ilkel bağırışları tamamen yok olduğu için bilim adamlan dilin evrimini hayvanlarla çözmeye çalışıyorlar. Hayvanlar arasındaki iletişim yetisi ne kadar ayrınlılı bir şekilde incelenirse, soyut bir dilin, insan beyninde ve konuşma aparatında ne tür yapı değişiklikleriyle geliştiği öğrenilebilecek. Yeni sözcük öğrenme konusunda en beceriklileri Kanzi adındaki Bonobo maymunu. Georgia'daki Dil Araştırma Merkezi'nde yaşayan cüce şempanze bugüne dek öğrenmiş olduğu 250 sözcüğü özel bir klavye üzerinde seçebiliyor da. Hatta eğitimcisi Sue Savage Rumbaugh'a göre bir gün önce yaşadıklarını 4 şındaki Rico televizyonda gösterdiklerinden çok daha fazlasını biliyor! 250 SÖZCÜK BİLİYOR Rico'nun keliıne hazmesı artık 250 sözcuğe yükseldi ve öğrenme yetisinin sonıı yok gibi. Biyolog Kaminski araşlırma projesi süresince hayvanın çok daha çabuk öğrenmeye başladığını fark etmiş. Köpek her objenin bir ismi olduğu gerçeğini kavramıştı. Yeni sözciikleri öğrenme stratejisi, kelime hazinesinin zenginliğinden çok daha şaşırtıcı. Rico yeni kelimeleri sadece insanların yararlandıkları bir ilkeye göre öğrenmekte. Gelişim psikologları, küçiik çocuklarda bilinmeyen objeye dayanan hızlı sınıflandırma yetisini "fast mapping" olarak adlandırır. Bu ilkeyi çocuk yuvalarında araştı BAŞARILAN ZOR GÖREV Akıllı köpek on denemeden sekizinde daha önce hiç görmediği bir objeyi bulup getirdi, diyen araştırmacı, hayvanın bilmediği kelimeyi yabancı objeyle ilişkilendirdiğini ve aklında tutabildiğine ina bile anlatabiliyor. MAYMUNLARI Ancak Rumbaugh bu başarı için 20 yıl uğraştıysa da Rico'daki "fast mapping" becerisine maymun Araştırmacı Pepperberg ve papağanı Alex. Bonobo maymunu Kanzi. Loriot çizgi filmindeki "konuşan köpek". 903/610 Temmuz 2004