Katalog

Teknoloji ÇevreSaglık Jet uçaklarını kurtaran paraşütler Hafif uçaklarda kullanılan bir kurtarma yöntemi öylesine başarılı oldu ki, yöntemi geliştirenler şimdi bunıın farklı bir türünii kiiçük jet uçaklarmda uygulamayı tasarlıyor. ı.saıı aymda beş kışı daha Ballıstık Recovery Systems (Balıstık Kurtarma Sıstemleıı) tarafından gelıştırılen roketdesteklı kurtarrrm paraşutlerı sayesmde olumden dondu Pılot uçağın denetımını yıtırdığınde ya da motor durduğunda soz konusu sıstem bir paraşut yardımıyla uçağı salımerı yere ındırıyor Kısaca BRS olarak bılınen Mstem herhangı bir terslık durumunda 1 sanıye ıçınde paraşutun açılmasına olanak veren 25 santımetre uzunlugunda bir katı yakıt roketı ıçerıyor Uçagd ılıştırıldığı noktalarda aşırı bir ağırlık yapmamaM ıçın paraşut, pılot bağından aşağıya yavaşça kayıp pardşutun usulca açılmasını saglayan, kumaştan bir halkaya İs parçacıkları mutasyon yapıyor Dizel egsozunun uzun bir süredir kansere yol açabileceği zaten tahmin ediliyordu. Bu kanı şimdi hayvan deneyleriyle kanıtlandı. ılım addinldrı mınık ıs parçacık laıının ınsanda da kotu huvlu tumorlerL neduı oldcdğmı sdiııyorlar Alman Çevre DaıreM'nct vdpı lan bir araştırmaya gore Almanuı dd ıs pdrçacıkldrının solıınmdsıru bdglı ota rak yılda yakldşık olarak 19 000 kışı yaşammı yıtırmckte Ontarıo'ddkı McMaster Unıversıtesı araştırmacılan şımdı nııkroskobık boyuttakı parçacıkların dıger bir tehlıkesını dahd saptadılar Buna gore dızel motorldrının veya çelık fdbrıkaldrının fıltrt edılmemış ıs parçacıkları kalıtım bılgılerını de değıştırerek bozuklukların kuşaktdiı ku şdğa dktarılmasına yol açabılıyor James Quınn başkanlığında çalışan ekıp tarafından on hafta kadar bir çelık fabrıkasının ya kınına bırakılan fare lerden bir kısmı doğrudan dogruya egzozlu havayı dığer grup ıse ozel bir ib fıltresıyle temızle nen havayı solumuş Araştırmacıldr daha sonra fare yav B N ıııldrının geiı mutds yonlarını ıncelerken doğrudan dogruyla tgzozlu havayı soluyan fartlerdt ıkı nııslı gerı mutdsyonu saptamışlar Mutasvonlar erkek farenın spermlerıyle yavrulara gtçrnekte Deneyler, anne fdredekı kdlıtım bılgılerının her ıkı grupta da değışmedığmı gostermış Araştırmacılar Scıence dergibin de, kdlıtım malzemesındekı degışımle rııı bellı başlı hastalıklara gore sınıf landırılamayacağını soyleseler de bunun tehlıkelı olmadığı anlamına gelmedığı konusunda da uyarıyorlar Quınn'e gore ıs parçacıklarındakı rısk potansıyelının anlaşılnıası ıçın *daha bırçok araştırmanın yapılması gerekıyor Alman bılım adamları ıse dığer bir araştırrnayla ıs parçacıklarının kalp ve damarlar uzerındekı etkılerını araştırdılar Parçacıklar o kddar kuçuk kı savı ma sıstemı tardfından fark edılmıy( lar bıle ve kolayca akcığer kesLLiklt uzerıne yerleşebılıyorlar GSF Araşt ma Merkezı'nden Anette Peters'ın de ettığı .sonuçlara gore parçacıkl damarldrd sızarak kan yuvarlarını ı kınleştırıyor Boylece kanın pıhtılaşr olasılıgı da yukselmekte Parçacıkl ayrıca kalp atışını hızlandırarak hı relerdekı kalsıyum dolaşımını < bozuyorlar Bılım adamldrı lyon yogunl ğundakı değışımın kdlp çarpıntısıı hatta kalbın durmaMna bıle yol açal leceğını soyluyorlar ve bırkaç mels nızmayla yukselen ıs parçacıkları ka enfarktus rıskını de yukseltmekt Parçacıkları asıl tehlıkelı kılan yuz n nometreden kuçuk oluşları Çunt burun mukozası, /arlar ve makrofajl daha buyuk parçacıkları yakalayacc şekılde uzmanlaşmıştır Nilgün O. Dec Teknoloji Her koltuğa bir altyazı zaptedılıyor Sıstem Cırrus Havacılık tarafından uretılen tum tek motorlu uçaklara yerleştırılıyor Bunun daha farklı bir turu de dort kışılık Cessna 172 uçaklarında kullanılıyor Soz konusu sıstemın daha buyuk ve daha hızlı uçak lara uygulanmaMiıdd bugune dek dıkkate alı nan başlıca engel paraşutun açıldığında yırtılma olasılığıydı Ancak BRS şımdılerde NASA'ya baglı Langley Araştırma Merkezı ıle ortaklaşa çahşarak, saatte 650 kılometre yol alabılen altısekız kışılık jet uçaklarına uygun bir sıstem gehştırmeyı tasarlıyor Bu çdlışmd sırasında ustesınden gelınmesı gereken asıl teknık guçluğun hız kesme sorunu oldugunu dıle getıren BRS yonetım kurulu başkanı Mark Thomas, asırı huın paraşutun ılıştırıldığı noktalarda kırılmalara yol dçabıleceğıne, jet uçaklarında fazla yuklenme nın onune geçılebılmesı ıçın paraşut açılma dan uçağın huını sadtte 330 kılometrenın altına duşurecek daha kuçuk bir paraşutten yararlanılacagına dıkkat çekıyor New Scıentıst, 24 Nn>an Küçük izleyici topluluklarına özel olarak geliştirilen film altyazılarının bu yılın sonlarında gösterime girmesi bekleniyor. S S ıstem salondakı tum ızleyıcıler ıçın ekranda bir altyazı oluşturabıldığı gıbı, mını ekranlarda kışıye ozel farklı dıl seçeneklerınde altyazılar da sunabılıyor Sıstemın ışıtme ozurlu, ya da altyazıları okumakta zorlanan ızleyıcıler ıçın de etkılı bir çozum olduğu belırtılıyor Cınema Subtıtlıng System (Smema Altyazı Sıstemı) adıyla bılınen sıstem Steven Spielberg'ın 'Jurassıc Park" fılmındekı tuyler urpertıcı ses duzenıne damgasını vuran Amerıkan kokenlı Dıgıtal Theatre Systems tarafından gelıştırılıyor Bu sıstemde altyazı metnı farklı dıllerde fılmın ses dısketıne kaydedılıyor Fılmın gosterımı sırasmda ayrı bir vıdeo projektoru yazıları ekranın altına yansıtıyor Vıdeo projektoru ekranın yalnızca ufak bir bolumunu kapladığından film projektorunden çok daha ucuza mal oluyor Sı.stem her koltuğa ıstenen dılde altyazı sunan Reverse Wındow (Ters Pencere) adlı bir ozellıge de sahıp Altyazılar salonun arkasındakı elektronık bir ekranda aynagoruntulu metın olarak sunuluyor Bu ekranın ustu boş oluyor ve ınsanların fılmı ızlemelerıne olanak tanıyor Sırlı olan alt kısmı ıse ayna gıbı ışlev goruyor ve altyazıları salonun arkasından yansıtıyor 898/2 5Hazıran2004 anayı bolgelerınde parçacıkların olu^turduğu hava kırlılığının etkılerı konusunda fareler u/erınde yapılan bir çalışmaya gore parçacık kırlılığı gerıye donuşu olmayan genetık mu tasyonlara yol açıyor Kanada McMaster UnıversıteM'nde ıkı yıl once benzer bir araştırmayı yuruten James Quınn, endustrıyel kırlılığe ınaruz kalan sıçanlarda ğeneük değışıklıkler tespıt etmıştı Bılım adamldrı değışıklıklerın ozellıkle mutasyon geçırmeye eğımlı"çop DNA"ları bolgesınde bulundugunu gormuşlerdı Bu da kırlılıgın genomun dığer kısımlarında da mutasyonlara yol açtıgını gosterıyordu ancak kanıtlamıyordu Bu mutasyonlar kanserden çoLuklardakı kdlıtsdl hastalıklara dek çok çe $ıtlı bozukluklara yol açabılıyor Ekıp ıkı yıl sonra aynı deneyı tekrarlarken, kontrol sıçanlarının fıltre edılmış parçauklardan arınmış lıava solumalarını saglddı llk deneyde el de edılen sonuçlara ko^ut olarak sanavı bolgelermdeıı gelen tdrelerın yavrularınd aktardıkları mu tasyonların ıkıve katlandığı goruldu Ancak filtre edılmış havayı soluyan fareler, yavrularına kırsal bolgelerdekı farelerle aynı mıktarda gen mutdsyonu aktardılar Sonuç olarak par çacıkların yol açtığı hava kırlılığının mutasyoıid yol açtığı anlaşıldı Hava kirliliği DNA'ları bozuyor