Katalog

leri ı " şına çıkarak ortalama 80 kilometre derinlikte birikim yaparlar" diye konuşan Phipp Morgan, "Ve kaynayan lavadan çıkan ısı karbon bakımından zengin kayaları eritir; daha fazla gaz birikmesine yol açar" diyor. vartz ve kraterleri yaratır. Verneshot kanalının çökmesi sırasında erimiş lavlar dışarı fışkırırken, bazıları mikroküreler halinde 1Lava, krator'dan yükselir BÜTÜN PATLAMALARIN ANASI KRATON'DA YARILMA Bu arada erimiş lava yanlardan kendıne bir kaçış yolu bulur ve yakmındaki litosferin en ince kısmında birikir. Zamanla bunun bir kısmı kıtasal plato bazaltı şeklinde yüzeye çıkar. Ancak aşağılarda, erimiş lava kraton'un içinde "kuluçkaya yatıp" gaz birikimine devam etmektedir. Bunun patlaması için gerekli olan nihai aşama, kraton'un birbirinden ayrıl ması ve yarık olıışturmasıdır. Bu tür bir kıtasal yarılma, dunyanın denizlerini yaratan ve yok t'deıı VVılson ddngüsunun bir parçası olarak, kabaca her 100 milyon yılda bir meydana gelir. Bugün bu olay doğu Afrika'da Rift Vadisi boyunca oluşmaktadır. En önemlısi, bu yarılma hareketinin en sorı üç kütlesel yok oluşta devam ettiğine ilişkirı kanıtlar mevcuttur. Bu yarılma hareketi kraton'un içinde birikmiş olan basıncın dışarı çıkmasını sağlar. Böylece felaketlere yol açabilecek boyutta gaz patlaması meydana gelir. Phipps Morgan kabuktaki ince yarıktan dışarı çıkarak yüzeyde patlama meydana getiren gazların, atmosferi zehirleyerek dünyada çevresel felaketlere yol açtığına inanıyor. Ayrıca patlama da çevreye büyük zarar verir. Phipps Morgan bu patlamanın 11 büyüklüğünde bir depreme eşdeğer etki yaratacağını hesaplıyor. Bu da 1960 yılında Şili'yi vuran 9 büyüklüğündeki depremden 100 misli daha kuvvetlidir. Ancak bu olayın neden olduğu felaketler bununla smırlı kalmaz. Patlamadan hemen sonra gazı taşıyan kanaldaki basınç aniden diişer ve çökme meydana getirir. "Bu çokme hıpersonik bir hızla yukarı doğru hareket eder ve kanalın ağzından yukarı doğru kayaları fırlatır" dıye konuşan Phipps Morgan, "Serbest kalan enerji 120 milyar ton TNT'ye veya 7 milyon Hiroşima'ya eşittir" diyor. Eğer bu patlama aniden oluşursa "süperstratosferik" bir yüksekliğe 20 gigaton kaya fırlatır. korunur. Verneshot mekanizması Chıcxulub'taki kraterin nasıl oluştuğunu da açıklıyor. Modellemeyi gerçekleştiren bılim adamları krateri yaratan darbenın güneydoğu yönünden, yaklaşık 20 derecelik bir açıyla geldiğini ileri sürüyor. Bu varsayım meteorit öngörüsünü de ortadan kaldırmamakla birlikte, Deccan Traps'inden fırlatılan kaya varsayımını da desteklıyor. Karton zenginl maflma 2Gazlar birikir Erlffln bazaltlar î Kfıllo i11 W km. VERNESHOT VARSAYIMININ KANITLARI Peki Verneshot varsayımını Mağma, destekleyen kanıtlar ne kadar inandılitosferin en ince rıcı? Bu kanıtlanması çok zor bir varkısmında sayım, "Çurıku bir Verneshot ile mehavuzlanır teorit çarpmasını birbirinden ayırt etmek çok zordur" diye konuşan 3 Verneshot Phipps Morgan, "Gaz çıkışı kanalınm izlerini bulmak zorundayız" diyor. Phipps Morgan'a göre böyle bir kanal varsa bile, büyük bir olasılıkla bazaltın fışkırttığı kayaların alünda kilometrelerce derinlikte gomüludür. Yine bunları sismik görüntüler ve yerçekimi araştırmalarıyla gün ışığına çıkartmak olası. Phipps Morgan bu konuda şöyle konuşuyor:"80 kilometre derinlik ile yüzey arasında yürütülen sismik araştırmalar, lıtosferde, bazaltik erimiş malzeme ile dolu, doğal hali bozulmuş bir bölgeyi ortaya çıkartabilir. Ayrıca, farklı yoğunluklarlıkır aüyor" diye konuşan llollınan, "Bu daki bazaltik kayalarla ilintili dairesel yergerçek bir probleme yaratıcı bir yaklaşımçekimi anomalisine de rastlayabiliriz." dır" diyor. Paris'teki Diderot ÜniversiteSibirya'dakı Büyük Tunguska krasi'nden Vıncent Courtillot. "Earth and terinde araştırmalar yapan bilim adamları Planetary Science Letters"ın edıtörlerınPermian kütlesel tükenişi ile ilgili kıtasal den "Kanımca bu çok zekice kotarılmış plato bazaltlarının izine rastladılar. Bu bir varsayım. Ve bu tezi yayınladığıma kraterde bir çarpmanın izleri seçiliyordu. memnunum. Ancak bu olayın fıziksel ola0 halde burası bir Verneshot fırlatma karak olası olup olmadığından emin değinalının ağzı olabılır miydı? lim" diye konuşuyor. Şaşırtıcı olan, bu kraterin aynı zaBu arada en şert eleştirıler dınozormanda 1908 Tungusta olayının da geçtiği ları bir meteoritin öldürdüğüne inanan jemahal olmasıydı. Tunguska olayında ologlardan geliyor. Amsterdam'daki Free 2000 kilometre karelik bir alanda ormanUniversity'den Jan Smith çarpmaların ve lar gizemlı bir patlama sonucu ortadan kıtasal plato bazaltlarının zamanlamasıkalkmıştı. Olaya tanık olanlar gökyüzünnın kesin olmadığını, dolayısıyla gerçekte de bir ateş topu gördüklerini söyleyince, aynı anda olup olmadıkları konusunde bilim adamları bunu bir meteorit olarak net bir şey söylemenin mümkürı olmadıyorumladılar. Şimdi Phipps Morgan buna ğını söylüyor. Ve sonuçta Verneshot olayfarklı bir açıklama daha getiriyor. Bu olalarına ilişkin en ufak bir izin bulunmadıya bir mikroVerneshot yol açmış olabilir. ğına inanıyor. "Eğer Buyuk Tunguska krateri bir VerVerneshot varsayımının doğru olneshot fırlatma sahası ise, orjinal kanalın ması durumunda yeni bir oluşumun nereortadan tümüyle kalkmaması büyuk bir de "kuluçkaya yattığı" konusunda gözüolasılıktır ve daha küçük gaz kaçırma müzü dört açmalıyız. Phipps Morgan bir olaylarında da kullanılmıştır." sonrakı olayın Sıbirya kratonu çevresinde olacağını ileri sürerek şöyle konuşuBİLİM DÜNYASININ TEPKİSİ yor:"Kuzey Avrasya'da yarılma eğılımı Bugune dek Verneshot varsayımı başlamış durumda. Burası yeraltındakı bilim dünyasıııda farklı tepkilere yol açtı. lavların dışarıya çıkması için ideal bir orDestekleyenlerin başında, Harvard Ünitam oluşturuyor." versitesi'nden Paul Hoffman geliyor. Reyhan Oksay "Bence bu varsayım ortaya çok ciddi bir New Scientist, 8 Mayıs 2004 Böylece Geomar ekibi bu tartışmayı tersyüz etmeye karar verdiler. Belki ke kıtasal plato bazaltları, meteorit çapmalarına özgü olduğu sanılan çukuru açmış olabilirdi. Kıtasal plato bazaltları, Dünya'nın derinliklerinden kaynayan lava akıntılarının kıtasal litosferi zorlamasıyla ortaya çıkar. Yaklaşık 240 kilometre kalınlığındaki lıtosfer (taşkiire) yukarıya çıkmaya çalışaıı lava akıntılarının önünde çok büyük bir engel oluşturur. Lava akıntısı yukarıya çıkmayı başardığı anda uzun süreli ve ölümcül volkanik patlanıalar meydana gelir. Ne kadar şiddetli olursa olsun, jeologlar bu volkanik patlamaların meteorit çarpmasımn izlerini nasıl yarattığını açıklamayı başaramadı. Ancak Phipps Morgan bugüne dek gözardı edilmiş bir kıtasal plato bazalt türünün, bir çarpmanın tüm izlerini yaratabileceğini düşünüyor. Phipps Morgan, kaynayan lava akıntısının kraton'un altından çıkması durumunda böyle bir izi yaratabileceğini ileri siirüyor. Bu eski kıta yığını 2.5 milyar yıl önce oluşmuş olduğundan tektonik hareketlerden etkilenrnemiştir. Sonuç olarak olağaüstü sert, sağlam ve derindir. Bazen Yeryüzü yüzeyinin 300 kilometre derinliklerine kadar iner. Phipps Morgan kaynayan lava akıntısının kraton'un kalın litosferini delip çıkamayacağını düşünmekle birlikte, ıçerde çok güçlü patlayıcı gaz birikimine yol acağını ileri siirüyor. "Karbondioksit ve sülfür dioksit, yükselen magmanın dı ¥ 1 JULES VERNE'ÎN UZAY TABANCASI Bu mekanızma Phipps Morgan a Jules Veme'in "Ay'a Yolculuk" kıtabındaki uzay araçlarını uzaya fırlatan devasa tabancasını anımsatıyor. Phipps Morgan'ın bu mekanizmaya Verneshot admı vermesınin altında bu benzetme yatıyor. Bu açıklamanın güzelliği, kütlesel tükenişlerle bağlantılı çarpma izlerinin nasıl oluştuğunu ınandırıcı bir şekilde açıklayabilmesi. Derin manto volkanızınası, iridyumu yüzeye çıkartırken, patlama ve çarpmalar darbelere maruz kalmış ku 897/1329 Mayıs 2004