Katalog

Gökbilim Tarihi Matematikçfğl vehükümd Ahmet Çelikkol luğ Bey (13941449), Asya Fatihi Büyük Timur'un torunuydu; 1405'te Timur'un olumuyle Tımur İmparatorluğunun başına geçerı babası Şahruh. başkentini bugünkü Afganıstan'ın başkenti Herat'a nakledince, Semerkant ve çevresi Maveraünnehır bölgesının ydnetımını oğlu Taragay'a bıraktı. Taragay, çapına uygun bıçımde Uluğ Bey olarak tarihe geçti. Semerkant'ı bilim, sanat ve kültur merkezi yaptı. Hafızdı, şiir yazdı, daha önemlısı sanatçı ve edebiyatçılara, bılimcilere korumacılık yaptı. Matematik ve astronomı çalışmalarına öncülük etti. Çağında, Timur İmparatorluğu'nu bılitn ve kültürde zirveye taşıdı. Semerkant'ta çağının en büyük astronomı gozlemevını kurdu. Astronomik hesapları ıçın trıgonometri ve siferik geometri alanında kayda değer çalışmalar yaptı. Bırinci sınıf gökbilımcıydı; sinus ve teğet tabloları, zamanında sayısal matematik başarılarının en önde gelenlerındendı. Bır yılı 365.2570370 gün olarak hesaplamıştı. Teleskop olmadığı için yaklaşık 36 m. yarıçapında. optik ayrılabilirliği 180 derece olan mermerden yapılmış sextant kullandı. M.Ö. 2. yuzyılda Hipparchus ve M.S. 2. yuzyılda Pitolomy tarafından hazırlanan yıldız kataloğıından sonra, zamanının en iyi yıldız kataloğunu hazırladı. Bu katalog; iki yüzyıl gündemde kaldı; 1665 ve 1843 yıllarında İngiltere'de baskıları yapıldı Özensiz tarihçiler, ayrıntıyı bosvererek Tımur ve Timurlu Devleti'nı 'tatar' olarak değerlendırır. Oysa ansiklopedik bilgıler bıle Timur'un Türkleşmiş veya Türkık Barlas Boyu mensubu olduğunu yazar. Türkçe konuşmuşlardır ve egemenlik kanıtı olarak basılan paraların uzerındeki yazı Türkçedir. Çağdaşı Alı Şir Nevai U Uluğ Bey Gözlemevi'nin bugünkügurüniimü. 1908da arkeolojikkazılarla günışığına kavuşturuldu. Semerkant'ta birtepe t rine kurulmuş büyük bir kompleksten oluşuyordu. Yanına küçük bir müze Inşa edildi. 11 metre derinliğindeki kalıntılar. kt ma amacıyla Özbek mimarisi tarzında bir yapıyla örtüldü. Uluğ Bey çağının en büyük gözlemevini kurdu. (14411501) Turkçe şiirler yazmıştır ve bızim edebiyat kitaplarında yer almaktadır. Timur ronesansının buyuk yaratıcısı, babası Şahruh'un 1447'de olumuyle Timur İmparatorluğu'nun başına geçtı; ıkı yıl sonra. öz oğlu Abdüllatif ın de katılımıyla boynu vurularak oldüruldü. Tarih kıtapları, bilımı dinin önüne geçırdığı ıçin öldurulduğünün rivayet edildiğinı yazar. Oldııruluşunün ardından çağının en büyük gözlemevı tahrıp edildi; kalıntıları 1908'de arkeologlarca tekrar gunibiğına çıkarıldı. Olümünden yıllar sonra, Hindıstan Timur îm ratorluğunun kurucusu, torunu Babür tarafından ıtı rı ıade edılerek Tımur hanedanının toplııca gomuldt anıt mezara nakledildı. Arkeologlarca, 1941 yılında ı zarı incelendiğınde boyun ve sırtındakı kılıt, darbel açıkça goruluyordu. Elbıselerıyle gomulnıuş olma: dan, şehıt olarak toprağa verıldığı anlaşıldı. Uluğ H meslektaşı Gıardano Bruno gibi bılım şehıdı ıdı. Gokbılıme katkıları nedenıyle aydakı krater den birıne onun adı verıldı. www.celikkol. Tımur Anıtmezan. 1400lu yıllann başında inşa edildi, Orta Asya mimarisi başyapıtı, Tac Mahal mimarisinin önciisü. Gözlemevinln en önemli kalıntısı. Metrelerce uzunlukia, yerin metrelerce altında, üzeri kapatılarak korumaya alınan, mermer sextant'ın dev kadranı. Ayın, gezegenlerin yörüngeleri, burada hesaplandı. Satürn, Jüpiler, Mars ve Venüs'ün yörünge hesapları ile bugünün ölçümlerl arasında sadece 25 saniyellk fark vardır. Anıtmezarın ana salonu. Siyah taş Tlmur'a ait, sağ yan torunu Uluğ Bey. Kubbenln altında ölümün adeta kut dığını hissediyorsunuz. 888/24 27 Mart 2004