Katalog

leyeceğım şudur yı bır tarafa bırakırsak çok ba ^m^mmMm^m E er b sıt ve normal bır boyutta bır "SkolaStİk flOSOf ^ ™3™>™ modem bılimi organa yaklaşınz Budagostecıddıye alırsak, skolastık filonyor kı bız ınsanlar evrenın zoflann ve teologlann ortaya ancak bır parçasıyız ve olagakoydugu her şeyı en ıyı bılen nustu olan bır yaraugız. ve her şeyın uzerınde hâkımıBız ınsanlar bu kendısıra yeu olan bır Tannya ınanmak devamü yenıleyerek gebsen çok zordur Orneğın Tannnın evrende tesadufen mı ortaya unıversal teonye sahıp ve buçıkök, yoksa bıze ıhuyaç mı tun fizık yasalannı ve butun ta9 vardı Bu konunun ortaya kobıı kuvvetlen tanıdığını kabul yuluşu duzgun degıl Buolayın etsek bıle, boyle bır Tann, 15 tesaduf ve gereklıhkten başka mılyar yaşındakı bır evrende bır de uçuncu boyutu var, bır mılyar sene sonra ınsan de•artlann uygun olması, yaKOVfOfDlflO nılen bır varlıgın olusacagını oncec en nı ursatlar Evren yukanda da ınnnrnnle hlJOÜn ^ soyleyebılır mıydı? 1 anlatmaya çalısngımız gıbı, o " Bence hayır Çunku yaratlan kadar fırsatldr yaratıyor kı, ÇOK ZOf. ve gelısen drasındakı uzun bır dunyamızın oluşumu gıbı ba mmmmmma^^mı^mm^mmm maratonda ve bırçok faktorun rol oynadıgı bır evren ortamında, Tannnın şanlar ıçın tesaduf mu yoksa gerekhlık mı deoluşumu her noktasını kontrol edıp etkılememek hıç de kolay degıldır Bız de Dunyanın sme ımkân olmadıgı gıbı, buna ıhuyaç da bır parçası oldugumuza gore Dunyanın olu yoktur Bu Tannnın sınırlandınlması anlamına şumu dolayısıyla bız ınsanların varhgı ıçm urda gelmez, bılakıs bıze Evrenı yaratmış, ona satlann bır sonucudur demek daha akılcı emın bır dınamık yapı vermış ve evrenı kenolur dısının yaratıcılık ruhuna tamamen uygun evBir örnek verelim: Da basıt molekul nmsel gehşmelere karşı tamamen serbest bıuzayda dolaşsalar ve tesadufen bır araya gelrakmış bır Tannnın varlıgını mujdeler Eğer seler ortam sıcaklıgı ve basıncı kımyasal re ınsanlar bugunku büımın ortaya koydugu soaksıyona uygun değılse, molekullerden uzaynuçlan kabul edıyorlarsa kı etmelıler, ınananda mılyarlarcası vardır lar da Nevvton'un ıddıa etngı gıbı bır saat gıbı Bu molekuller en sonunda koşullann hıç durmadan ve degışmeden ışleyen bır evuygun oldugu bır yerde bır araya gelıp kımren yaratmıs despot bır Tann kavramından yasal reaksıyona gınyorlar ve daha kompleks uzaklasmak zorundalar molekuller oluşturuyorlar Sonuçta bu molekullerden yenı En ıyı bır yakyenı varlıklar laşım Tannyı oluşuyor Nebır ebeveyn den ınsan en gıbı gormektır yuksek mevkıKutsal kıtaplar de bulunuyor9 da bu duşun Çunku bız cac e 1e r 1 e hıl ve gerekh doludur Hatta bılgıden yokbu kıtaplar Tansunuz da on nyı kızan, yardan Çunku en gılayan, evrenı yuksek mevkı ıdare eden ve ye kımı yerleşkoruyan ınsantıreceğimızı cıl bır varlık bılmedıgımızgıbı gorurler. den Elımızde Ilâhıyatçılar ınsan beynının Tanrıdan bıtçok karmaşık mez tukenmez ve keşfedılmesureklı bır sı çok zor olan yaratıcı olarak bır yapıya sasoz ederler Bu hıp oldugunu çok guzel ve bılmekten başolumlu bır yakka da bır donelaşımdır Tan mızyok nyı bır Zümrütten akisler A. M. C. Şengör ve din bilginlerinin savundukları, herşeyi en iyi bllen ve tasarlayan, Büyük Kanyon Tucson şehrindeki Arizona Ünivenitesi 30 Ağustos gunu beni iki konferans vermem ıçın davet etmifti. Oya, Asım ve Cevdet'le biriikte bu fırsatı kullanarak yol ustunde Buyuk Kanyon'a uğrayıp bugune kadar gorme şansını elde edemediğım bu doğa harikasını hep bırlikte gormeğe karar verdık. Pasadena'dan Caltech'in temın ettığı bır arazi arabasıyla Las Vegas uzerinden Kanyon'un Cuney Kenanna gittik. Buyuk Kanyon (dunyada bilinen adıyla Crand Canyon) Colorado nehrinin, Arizona, Nevada, Utah ve New Mexico eyâletlerinın buluştuğu yerde olufmuş bır yukselimi temsil eden ve geçen yuzyılda coğrafyacı Usteğmen George Montague Wheeler'in Colorado Plâtosu adını verdiği bir yukselim içine açmış olduğu derin bır vadı. Colorado Plâtosunun ortalama yuksekliği 2000 metre civannda. Cuney Kenardaki (=South Rım) turıstık tesislenn bulunduğu Crand Canyon Vıllage (=Buyuk Kanyon Koyu) ıle Kuzey Kenardaki (=North Rim) otelin bulunduğu yerde plato yuzeyı 2500 metreye yukseliyor. Kanyon (Ispanyolca dar ve denn vadı) burada iki ust kenar arasında 16 kılometrelık bır açıklığa sahıp. Derinliğı ise 1,5 km. Bu muhteşem yarık nehır duzeyınde yaslı Prekambrıyen (1,7 mılyar yıl!) kayaçlanndan (Vıshnu Grubu) kenarda plato yuzeyını oluşturan Permiyen yaşlı (±245290 milyon yıl) Kaıbab kıreçtaşına kadar oluşmuş kayaçlann muhteşem bır manzarasını sunuyor Kanyon'un leolofisını ılk kez dunyaya tanıtan /eolog john Newberry'nın Buyuk Uyumsuzluk (=Great Unconformıty) adını verdığı bır aşınma yuzeyı, kıvnmlanmış ve faylanmış Prekambrıyen yaşlı kayaçlan (yani ±530 milyon yıldan yaşlı olanlar) tamamen yatay duran Kambrıyen ve sonrası kayaçlardan ayınyor. Buyuk Uyumsuzluğun uzerine ilk gelen kayaçlar pla\ ortamında çokelmış Tapeats Kumtaşı. Bunun uzerine Brıght Angel (=Parlak Melek) kiltaşı ve Muav kıreçtaşı gelıyor. Sonra gene bır aşınma donemi geliyor. Ama bu aşınma donemınde Kanyon'un kayaçlan deforme olmamışlar. Ceç Devon devrınde (±410 milyon yıl) Temple Butte (=Tapınak Tepe) dolomıtlen çokelmış. Sonra gene bir aşınma ve Kanyon kenarlannda oluşturduğu kırmızı yarlardan adını alan, erken Karbon devrıne (yaklaşık 340320 milyon yıl aralığı) aıt Redwall (=Kırmızı Duvar) Kireçtaşı bolgenın gene sığ denizel bir ortama donduğunun işaretı. Redwall'ın ustune 1973 yılmda ilk kez farkedilmiş olan Surprise Canyon (=Surpnz Kanyonu) formasyonu geliyor. Gene bir sığlaşma va aşınma donemi belirten Surpnz Kanyon Formasyonundan sonra gelen kalın Supai Grubu kayaçlan ortamın giderek sığlaştığını ve karasallaştığını gosteriyorlar. Supai'nın uzerine gelen Hermit Kiltaşı bir bataklık çökelı. Onun ustune bır çöl ortamını temsil eden Coconıno Kumtaşı geliyor. Toroweap Kiltaşı ve Kaıbab Kireçtaşı ile deniz bolgeyi tekrar istıla ediyor. Buyuk Uyumsuzluk ile Kaıbab Kireçtaşı arasındaki tum tabakalar tabak gibi dumduz. Bır pastanın katlanna benziyoriar. Değişik kayaçlann aşınmaya değişik direnç gostermelerı nedenıyle tabakalar uzerınde basamaklar oluşmuş. Tum vadi dev basamaklarla kenardan nehıre inıyor. En dık duvariar Kırmızı Duvar Kireçtaşında. En tatlı eğımler ise Pariak Melek Killerinde. Bu basamaklar uzerınde aşınma ınsana bir katedralin veya saraytn mımari unsuriannı hatıriatan şekiller oymuş. Geçen yuzyılın seksenlı yıllarında Büyük Kanyon'un jeolojisini inceleyen dâhîjeolog Yuzbaşı Dutton, bunlan tasvir ederken, sıradan /eolojik tenmlerden vazgeçmiş, "saray", "tapınak", "kumbet" vb. mımari terımler kullanmış. Otomobille kenanna yüz metre kadar bir mesafe kalana kadar Buyuk Kanyon'un varlığı farkedilmiyor. Daha sonra, yaklaşmağa devam edildikçe insanın dilinin tutulmasına neden olan boyutlarda bır guzellık kademe kademe ortaya çıkıyor. Hele sabah güneş doğarken veya akşam gunbatımmda Kanyon'un kenanna gelirseniz oluşan renk cumbuşu insanın nefesini kesecek ihtişamda Doğal guzellikle jeolo/ık anlamın bırbirlerini yucelttıklerı bu doğa anıtı pek hoşumuza gıttı Tabak gibı dumduz tabakalar neden 2500 metre yvkseklikte dururlar? (Bir de buna aşınıp gitmiş 1,5 kilometrelik bir Ikinci ve Uçuncu Zaman tabakalannı katın!). Cevabın Plâto altındaki yoğun litosfer (taşkure) parçasının ± 6545 milyon yıl once meydana gelen Laramid dağ oluşumu donemınde sokulup gitmesinde yatıyor olabileceğıni Arizona Eyaleti jeoloji Servisinde çalışan eski dostum Dr. lon Spencer'den oğrendim Bu suretle Plâtoyu taşıyan 40 kilometre kalmlığındaki kabuk parçası haüfleyerek yukselmiş. Zaten burası lıtosferin astenosfer (=hamurkure) uzerınde yuzmesini iföde eden ve Dutton tarafından geçen yuzyılda ortaya atılan ızostazı kavramının anayurdu değıl mı? Tunstik tesislenn kalitesi ise guncel Amenkan kulturunu yansıtan turden. Geçen yuzyılın ıyı yetışmış, genış kulturlu, yuksek zevk sahıbi doğa bılımalennden pek bır ız yok bu sıradan, Avrupa temızlık anlayışından pek uzak tesıslerde. Amerıkalıların Avrupa turizminin kalite duzeyini yakalamalan için kapatmalan gereken pek geniş bir mesafe var. Bu mesafe de kapanacağına her geçen gun bıraz daha açılıyor Ama Buyuk Kanyon oracıkta dururken, tunzm kalitesi insanın aklına mı gelır? Tum ziyaret noktalannı tek tek dolaşarak Kanyonun coğrafı ve leolo/ık guzellıklennı ıçimize sındırdık. 1869'da ılk kez Buyuk Kanyonü bir uçtan bır uca keşfeden ve tum dunyaya tanıtan buyuk coğrafyacı ve jeolog Binbaşı john Wesley Powell ve dokuz arkadaşı adına Kanyonun Cuney Kenanna dikilmiş olan (ve ne yazık kı etrafında tek bır zıyaretçı bulamadığtmız) Povvell anıtına gittik, bu kahramanlann hâtıralannı yâd ettık. Bir suru zırva "sosyal teon" nedenıyle giderek bilim duşmanlığının yaygınlaştığı Amenka'da Powell ve benzerlennın anılannın, uygariık karşıtı guçlerie mucadelede son derece etkılı bir silâh olacağını duşunerek Buyuk Kanyon'dan Flagstaffde meşhur omurgalı paleontologu Edwın Colbert'ın emeklilik yıllannda çalıştığı Kuzey Arizona Muzesine gitmek uzere aynldık. Bılım, ev rendekı hayatın evrımıru ortaya çıkardıkça, ın şanlar bunun arkasınddkı nıyet ve gayenın ne olabılecegıne kafayı takıyor Işte bu nıyet ve gaye de kaçınılmaz olarak akla Tanrı kavramını sokuyor, bu da bılım adamlannı korkutuyor Bu korku çok gereksız Bugun gorup tespıt ettıgımız evrenı kavrayıp anlamak ıçın Tannya hıç de ıhtıyacımız yoktur Herşeyi bilen Tanrı yok! Ben samımı olarak Tannnın şahsen seçhgı bızler vasıtasıyla kendısını belh ettigı go ruşundeyım Eğer Tann bızlere kendısı hakkında bır şeyler soylemek ısterse, bunu yarattıklanyla gosterır Bunun ıçın bır bılım adamı ve ınanan bır ınsan olarak, ınandığım Tknn hakkında bdıme dayanarak ınsanlara soy ebeveyn olarak, bıtmez tukenmez bır yaraücı olarak gormek Tann evrenle devamh bır çalışma ıçınde Evren de aynen bır çocuk gıbı emın ellerde surekb bır gelışme ve canlılık ıçınde Yeüşnrüen bu çocugun baskısız ve ozgur bır varlık olarak kalması denenıyor ve onun hayat ıçın kendı dındmıklennı bulması ıstenıyor Tıpkı ebeveynlerın çocuklannın gekşıp yetışkınler arasma katılmalannı ve kendı yaşamlan hakkındakı kararlan alma yolunda onlara olanâk saglamak zorunda olduklan gıbı, Tanrı da evrenle aynı ılışkıler ıçınde bulunuyor Nurettin Korkmaz Kaynak: Was Wusste Gott? . Der Spiegel...nr. 52/25.12.2000. 757/5