Katalog

Beyin şekli ve Soru Beynm boyutlan olçulebüırmP Yanıt Eğıfımsız bır goz ınsan beyınlerınm tumunu bırbınne benzetır Ancak bır beyın cerrahının gozlenyle bakarsanız ınsan be yınlerı boyut, şekü ve yapısal açıdan çok bu yuk farklılıklar gosterır Pekı bu farklüıklar davranışsal ve büışsel degışıklıklere yol açar mı? 18 ve 19 Yuzyü'larda Alman fızyolog PYanzJoseph Gall gıbı pek çok büım adamı bu sorunun yanıtının kesınlıkle 'Evet' oldugunu ılerı suruyorlardı Hatta Frenolojı' adını verdıklerı bır bılım dalı kanalıyla zeka ve kışıhğın kışının kafa şeklıne gore bıçımlendığını kanıtlamaya çalışıyorlardı Erenolojının en buyuk savunuculanndan bırı olan Sır Arthuı Conan Doyle Sherlock Holmes ve kotu adam Monarty üplemesın de, genış ahn ozellığını zeka ıle bırleştırıyordu Ancak daha üen tanhlerdekı büımsel araştırmalar bu tezı çuruttu Kaldı kı yuzyüın en buyuk dehalanndan bırı olan Eınsteın dıkkatı çekecek kadar genış bır alna sahıp degüdı 1960 h yülarda Amenkalı smırbılımcı Norman Geschvvmd beynın ' Planum temporale' denılen bolgesının buyukluğu ıle sozel yetenek arasında çok buyuk bır ılışkı olduğunu keşfettı Canlı beynı aynntüı olarak gorun ruleyen manyetık rezonans goruntuleme (MRI) teknıgı gıbı yenı teknolojüer yardımıy la bılım adamlan, beynın yapısı ıle büışsel fonksıyonlar arasmdakı üışkıyı kanıtlayabüıyorlar Ornegın uzamsal muhakeme ve sosyal ıçerıklı yetenekler bu şekılde olçulebüır Aynca MRI gıbı teknolojılerden yararlanmadan da beynın yapısı hakkında kaba bır füar şümış oldu Bu arada beynın, kaslar gıbı egzersız ve praok üe gelıstinlebılecegı de ılen suruluyor Leyla Ile Mecnun Aşağıdata toplama ışlemınde her harf bellı bır rakamın yerıne kullanılmıştır LEYLA LEYLA BANA GEL LEYLA MECMJN Soru 'MECNUN' sozcugunun sımgeledıgı sayı nedır' Duzenleyen Necah Buyukdura 755 sayıdakı "Sıgorta Poüçesı Dizısı" ısımlı bılmecenın yanıtı Ldstenın en altmdakı numara 842105263157894736 Bılmeceyı dogru büen okuyuculanmız Ismet Alınlıîzmır Kamran Atmaca Bursa Omeı SolukluIzmır Işık seli Soru Kuzey ve Guney Işıklan denılen aurora'lann [arkh renklerden oluşmasınm nedenı nedır? Yanıt Aurora lar guneşten gelen elektnk yuklu parçacıklann guneş fırtınalan ıle Dunya ya taşınması sonucu oluşr Bu elektnk yuklu parçacıklar Dunya nın atmosfenne gırer ve Kuzey ve Guney Kutbu'na dogru yol alır Bu parçacıklar yol boyunca atmosferdekı farklı atomlarla etkıleşım ıçıne gırer ve bunun sonucunda parlak bır gorunum kazanır Oksıjen ve nıtrojen gıbı atomlara dışardan bır darbe gelınce elektronlar hareketlılık kazarar Hareketlı atomlar farklı dalga boylannda radyasyon yayar Sonuçta aurora larda ızledıgımız farklı renkler ortaya çıkar Lşığm rengı darbe yıyen atomun cınsıne ve bu çarpışmanın yukseklıgme baglı olarak degışır Eğer elektnk yuklu parçacık ıle atomun çarpışması Dunya'nın yuzeyıne yakın bır noktada gerçekleşmış ıse molekuller renk yaymadan once hareketlılığını yıtınr Eğer çarpışmd yuksekte olmuş ıse çeşıtlı renkler ortaya çıkar Mavı renkler ıyonosfenn 100 kılometre yukarısında mtrojenın hareketlılık kazanmasıyla ortaya çıkar Yeşıl san renkler 90 ıle 150 kılometre yukseklıkte bulunan oksıjenın harekete geçmesıyle oluşur Kırrmzı renklenn oluşumu oksıjenın 150 küometre yukseklıkte veya hıdrojerun 120 kılometre yukseklıkte elektnk yuklu parçacıklar ıle çarpışmasına baglıdır Eğer oksıjen ve nıtrojen aynı anda var ıse mavı hrmızı ve yeşıl renklerden olu şan son derece ılgınç bır goruntu ortaya çıkar Atmosferde azınlıkta bulunan neon, helyum hıdrojen ve argon gıbı gazlar goze gorunur ışık çıkarürlar Ancak bunlar nıtrojen ve oksıjenden daha az yoğunlukta bulunduklan ıçın nadıren gorunurler Ya da aurora'nm ıçınde firça darbesı şeklınde gorunur Aurora lar bırden fazla gaz npı ıçerdıgı ıçın aynı anda bırkaç renk ortaya çıkar Gunbatımı veya gundogumuna yakm donemlerde aurora doğrudan guneş ışıgının ıçınde kalır Dolayısıyla mor bır renge donuşur Bu arada renklenn parlak bır şekılde gorulmesı ıçın havanın parlak olması gerekır Bulutlu ve kapalı gunlerde aurora beyaz veya renksızdır Aurora larda en fazla gorulen renk oksıjenın var olduğu ortamlarda ortaya çıkan yeşıldır uyuru TÜBA Bilim, Hizmet ve Teşvik Ödülleri Turkıye Büımler Akademısı tarafından, sosyal bılımlerde Turkıye Cumhurıyetı uyruklu bılım ınsanlannın ustun ratehklı çakşma ve hızmetlennı değerlendrrmek kamuoyuna duyurmak ve teşvik etmek amacıyla 1995 yılında başlattıgı 'Turkıye Bılım ler Akademısı Sosyal Bılımlerde Büım, Hizmet ve Teşvik Odullerı' nın bu yüİa sahıplen bellı oldu TUBA Akademı Konseyı, 2001 yüı Büım Odulunun ODTU Fen Edebıyat Fakultesı Tarıh Bolumu ogretım uyesı Prof Dr Isenbıke Togan'a Hizmet Odullennın ıse Ankara Unıversıtesı Ileüşım Fakultesı ogretım uyesı merhum Prof Dr Ahmet Taner Kışlah Istanbul Unıversıtesı Edebıyat Fakultesı Prehıstorya Anabüım Dalı ogrenm uyesı Prof Dr Mehmet Celal Ozdogan ve Ankara Unıversıtesı Dıl Tanh ve Cografya Fakultesı emekh ogreüm uyesı merhum Prof Dr Suat Sınanoglu na Teşvik Odulu'nun ıse Koç Uruversıtesı Psıkolojı Bolumu ogretım uyesı Dr Zeynep Aycan a verılmesını kararlaştirdı Prof Dr Isenbıke Togan 'Başta Çınce olmak uzere değışık dıllerdekı kaynaklara dayanarak Ortaasya Turk Tanhıne ve Bozkır Kulturune ılışkın büımsel araştırma ve yayırüan üe bu konuda büınenlere buyuk olçude büımsel ve evrensel olçutlerde katbda bulunması' nedenıyle Bılım Odulu'ne Prof Dr Ahmet Taner Kışlalı Yayınladıgı kıtaplar ve makalelerı üe sıyaset büımı alanına katkı saglayıp saygınlık kazandırması bırçok gencın bu alanda büımcı olarak yetışmesıne katkıda bulunması, men sup oldugu büım dalmm kurumsallaşmasına çalışması" nedenıyle Hizmet Odulu ne Prof Dr Mehmet Celal Ozdogan "Guneydogu Anadolu Karma Tarıh Oncesı proesıyle dunyadakı ük tanm toplurnlannın Mezopotamya nın dışında Anadolu da da var oldugunu ortaya koyan mesajı gelıştırmış oldugu yenı büımsel modellerı ve Neolıtık ve onu ızleyen Kalkolıtık çaglar bakımından Arkeolojı büımıne evrensel duzeyde kat küan" nedenıyle Hizmet Odulu'ne, Prof Dr Suat Sınanoglu "Turkıye Hasık Çag Araşürmalan Kurumunun kurucusu olması, Hasık Düler dıye büınen Grekçe ve Latınce ogretımı yapan kursulerın kurulmasında ve bu alanda uzmanların yeaştrnlmesınde yuklendığı hızmetler ve ozellıkle de Humanızma kavramının ve kulrurunun tanıtıhp yaygınlaştırümasmdakı katküan nedenıyle Hizmet Odulu ne Dr Zeynep Aycan 'SosyoKulturel ortamın, kurumun kulturune ve orgutsel uygulamalara olan etkısıne yonehk ozgun yaklaşımı, kuramsal ve gorgul çalışmalan üe evrensel ve yerel büıme onemlı katküan" nedenıyle Teşvik Odulu ne layık gorulduler 2001 yüı ıçınde Büım Odulu net 2 mılyar 250 mılyon TL, bır plaket ve odul beratindan, Hizmet Odulu net 1 mılyar 250 mılyon TL, bır plaket ve odul beratından Teşvık Odulu ıse net 750 mılyon TL, bır plaket ve odul beraundan oluşmaktadır elde tünU. mumkun Bunun ıçın beynın spe sıfik bolgelerıne yonelık büımsel testierden vararlanıhyor Ornegın Pennsylvanıa Unıversıtesı'nden PThomas Schoenemann, genış alınlı kadınlan, dar almh kadınlarla karşüaş nrdı Bu karşüaştırmada deneklere eskıden oğrenmış olduklan bılgılerle ügüı bır test uy guladı Sonuçlan değerlendıren Schoenemann, genış alınlı kadınlann testlerde daha başanlı oldugunu gordu Bu sonuçlar, beyınlerının on kısmı hasar gormuş kışüere uygulanan testierden alınan sonuçlar ıle uyumluydu Dolayısıyla prefrontal korteksın, karmaşık çevresel venlerden anlamlı bılgı elde etme konusunda onemlı bır rol ustlendıgı anla TÜBA desteği TUBA'nın 37 yaşını doldurmamıs, doktora/ sagük bılımlerınde uzmarüık derecesıne sahıp Turhye'de çalışan veya Turkıye'de çalışma karannı vermış genç büım ınsarüanru kaps ayan ' Ustun Başanlı Genç Büım Insanlannı Odıülendırme Programı1 na başvurular, adaylann kendüen tarafından yapüabüecegı cjıbı ügüı Unıversıteler, Kurumlar (en fazla uç aday onerebüırler) üe Turkıye Büımler Akademısı Aslı ve Şeref Uyelerı'nce aday gosterümek suretı üe de yapüabıhr 2001 yüı II donem başvurulan 3 Eylul28 Eylul 2001 tanhlen arasında kabul edüeceknr Bu donemde odullendınlecek büım ınsanı sayısı 20 üe sınırlı olacaktır Konu üe ügüı aynntüı bügı Akademı Başkanlıgından veya TUBA WEB sayfasından (www tuba gov tr) temın edüebüır 757/23