Katalog

Yitik Anılar Bır araşürmaya gore, m«hwhner hastahgının etkden sanüdıgından çok daha once ortaya çüayor ' „" Doktorlar, sınır sıstemmde kuru bozukluldara neden olan plak ve\ gumlenn hastanın tüm beynıne yayüıp belleklennı ve sonunda yaşarnlaruuW tııdıklen, Alzheımer hastahgının son aşamalannı yakından taruyorlar bu korkunç suıeç bır bıçımde duıdurabüse ne oluıdu? Bıhm adamlan ı ımer hastahgının ahşını bır noktada durdurup, daha fazla zarar vermesıne < gel olabılselerdı durum farkh olur muydu? Bır olasüıkla beymde a d d ı bır ha~ sar meydana gelraesıne fiısat kalmadan, hastahgın olabüdıgınce erken bır aşamada saŞatalmasına çalışıürdı VVaahıngton Uraveısıtesı Tıp Faküftesı'nden araştırmacalar bır sure once bu amaca yonelık onemlı sayılabılecek bır adıma ımza attüar Bu adım, Alzheımer hastahgının olumsuz etkılennı kokunden yok edecek yenı bır sagalüm yonterm degüdı "Archrves of Neurology" deıgısının Mart sayısında yayınlanan raporda, surekh yınelen h s a donemlı bellek yıUmlenyle kendısmı belh eden ve ü ı m h biliyMİ bozoklnk (MCI) adıyla büınen durumun, gerçekte Alzheımer hastahgının ilk evraıi oldugu yonunde çarpıa bulgular sunuhıyor Söz konusu bulgulann kanıtlanması durumunda ılaç şırketlen, enınde sonunda Alzheımer hastalıgının sagaltüması ve onune geçümesı yonunde yenı hedefler behrleyecekler Ancak daha kısa erımde, bu bulgular her turlu ma h ve yasal sorunlann ortaya çıkmasma neden olabüır Soz gehmı, sıgorta şırketlen üımh büışsel bozukluk durumunu bıreyı uzun donemh sağhk haıcamalannın karşılanması açısından olumsuz bır ozelhk olaıak değerlendırmeye başlayabıhrler Bıreylenn umarsız bır hastahga yakalandıklan duşuncesıne kapılarak yaşayacaklan duygusal travma da ışın cabası Araşürmacılar üımh bıhssel bozukluk derken, tam olarak neden soz edıyorlar' Araştırmaya onderhk edenlerden bm olan Dr John Moms üımh büışsel bozukluk kavramı alünda ele ahnabüecek çesıth durumlar olduguna dıkkat çekıyor MCI aşuı müctarda ılaç kullanımının yarattıgı yan etküeıden, kafanm darbe yemeaınden, ya da depresyonun yol açügı yorgunluktan kaynaklanabüır Gelgelehm Morns ve otekı büım adamlan genelhkle yakın dost ve akrabalar tarafindan fark edüen ve sık ak yınelenen, kua dönmnli b*U«k yitimleri uze nne odaklanıyorlar flınüı bılışsel bozuklukla ügüı bu khnık goruş, bellekte bır ıla yü ıçınde meydana gelen ve ruhbüımsel testlerle karatlanabılen bebıgın degışımlerle ügüı Ulusal Yaslanma Ensntusu Demans Bolumu Başkanı mm « J W ı o. Mf«tt Bvekholte, "Insanlar bunu farkh aşamalaıda m^JzKm. 1 3 yaşamaya baalarlar Herkes anahtarlannı nereye koydugunu urtutabüır, ama anahtann ne ışe yaradıgını unutuısanız, o zaman ortada bır sorun var demekhr," dıyor Ihmh büışsel bozukluk tınısınm beynın manyeük ntreşımlıtaramadangeçirilerek onaylanabüecegı yonunde lcımı kanıtlar da var Genelhkle, Alzheımer oncesı M Q oldugu anlaşüan durumlaıda, manyeük tıtreşımlı tarama sonucunda elde edüen goruntuler beynın kusa donemlı beUekle üıntüı olan hçKjkampus bohımunun normalden daha kuçuk oldugunu ortaya koyuyor Moms ve meslektasları 10 yü once araştırmaya başladüdannda, kuşkusuz ellennde onlan yonlendırecek bu kadar bügı yoktu Bu nedenle, yaşlan 45 üe 103 arasında degışen 404 kadın ve erkek denege bır takım ruhbüım ve bellek testlen uyguladüar Deneklenn yaklaşık 230 tanesınde, şımdı MCI olarak degerlendınlebüecek durumun farkh duzeylerde yaşandıgına tarak olundu Araştınna surea ıçınde yaşamlannı yıüren 42 kışının beyınlen, Alzheımer konusunda kesın kanıtlar elde etmesı amaayla, otopsı yapmak uzere bagışlandı Otopsı sonucunda, daha once MCI behrtüen gosteren 25 denekten 21 tanesının Alzheımer hastası oldugu ortaya çıkb Bu sayı araştırmacüann umduklanndan bır hayh fazlaydı Yine de, soz konusu araştınna tum üımh büışsel bozukluklann Alzheımer hastahgının ük evresı sayüabüecegını kanıtlamıyor Çunku denekler, gehşıguzel seçümek yenne, araşürmaya gonullu olarak katüan kışüerden oluşmdktaydı Aüe uyelennden bın, ya da yakın bınlen bu kışüerın zekâ dunımlannda bır degışüdüc sezdıklerınden, deneyın sonuçlan çarpıtümış olabüııdı Ustune ustiuk, sıradan bır unutkanhkla t±>bı açıdan onem taşıyan bır unutkanhk arasındakı sınınn behrlenmesı de kolay degü Bu arada ıhmh büışsel bozukluğa getırebüecegı çozumler açısından, en az beş sağalum yontemı dunyanın çeşıth yerlennde ıncelenıyor Aday sagal tım yontemlen arasında E vıtamını, cox2 ınbbıtorlen adıyla anüan antenflamatuvar üaçlar ve Arıcept adh Alzheımer ılacı bulunuyor Konu kesın bır acüdıga kavuşturuluncaya dek'uzmanlar, bır olasüıkla, oldukça dückath davranacaklar ve hastalara gereksız yere Alzheımer damgası vurup onlan tedırgın etmekten kacınacaklaıdır Ihmh büışsel bozukluk gerçekten d e Alzheımer hastahgının ük evresını oluşturuyorsa ve bu surecı yavaş latmanın bır yolu varsa hastalar belkı de Alzheımer'ın tum surecını yaşamak zorunda kahnadan, daha ratehkh bır yaşam surdurebüırler (RU) Kaynak: Ttme, 2 Nısan 2001 757/19 (Edıl Agzı'nda) denız larlenmesıne sebebıyet vermemesı ıse sevmdıncıdır Öneriler Şekıl 1 'dekı hantada trekkmg esnasında ızlenmesı gereken parkurda (guzergâhta) metamorfik kayaçlar yeşü renk, sedımanter kayaçlar turuncu renk ve aluvyonlar ıse mor renklerle belırülmışnr Metamorfik kayaçlann mostra verdıgı dere kenan patıka yollarda dıkkatlı olunmaüdır Trekkıng sırasında terletmeyen ve hareketlerı kısıtlamayan gıysüer gıyılmelı, yuruyuş ayakkabısı olarak kumaşlı, soluk alabılen, bır numara buyuk ayakkabılar tercıh edılmehdır Su matarası, şapka, çop torbası, yıyecek ve malzeme taşımak ıçın sırt çantası yanınıza almanız gereken en onemlı malzemelerdır Ayrıca, yer yer akarsu ıçerısınden geçüecegınden ıslanmak ıstemeyenler yanlanna dız boyu bır çızme almalıdırlar Trekkınge katılacak dogaseverlenn arazıde kaybolma dıye bır korkulan olmamahdır Çunku, hantada belırlenen guzergahı takıp etmelerı halınde yaklaşık 4 5 saat gıbı bır surede Karadenız sahılınde (Edıl Ağzı nda) olabüecekler Mavı ve yeşıl dogayla ıç ıçe, saglıkh ve eglen ceh bır trekkıng düegıyle (*)Yrd Doç Dr / U Muhendıshk Fakultesı Jeolop Muhendıshğı Bolumu 34850 Avcılar I Istanbul Emaü zanf@lstanbul edu tr Kaynaklar Schoeller, H. 1962 Les eaux soutoı reunes Masson et cıe Parıs Vül 1 642p Şahinci, A. 1991 DoÇdl sukıın jookımyaii Refonn Matbddsı Beyler b r mır ı4Gs Tüıkiye Çevre Mevznatı 1392 rurtaye Çevre Vakfı yayını Cıll 1 ? Kavaklıdere Ankara 980s Foto 3: Memlşağa dereslnin Karadenlze döküldüğü Edll ağzı