Katalog

Cönülden Bilime Yeni uçuş rotası: Kuzey Kutbu Bugüne dek hemen hemen hiç kullanılmayan kuzey kutbu, Kanadalılar ve Ruslar tarafmdan hava trafiğine açılacak.. unyanın en soguk bolgeleruıde kullanılmak uzere bır zamanlar guney Kore'ye kutup uzerınden uçan Lufthansa havayolları ıçın hazırlanan acü ıhüyaç paketı "PolKıt" artık rumuyle onemını yıtırdı Soguk savaşın ardmdan Sovyetler bırlıgı daha oncelerı kapalı tuttugu AvrupaUzakdogu hava sahasıru da açınca zaten bu rotaya ıhtıyaç kalmamıştı Kanada ve Rus havayolları uzmanları şımdı kuzey kutbunu tekrar hava trafiğine açmak ıstıyorlar Yapüan hesaplara gore yenı tıcarı kutup rotalanru oluşturacak altyapı ıçın 37 mılyon dolar yeterlı Boylece kuzey Amerıka ve Uzakdogu arasındab uçuş me safelerı onemlı olçude kısalacak "Kuzey kutbu, hava trafigındekı en uç sınırdır" dıyor Kanada Hava Kontrol Daıresı'nden (Nav Canada) Sidney Koslovre Koslovve, kuzey kutbu rotasıyla kuzey Amerika ve Uzakdogu arasındakı uçuş mesafelerının dort saat kadar kısalacağını duşunuyor Projede kutup uzerınden saatte 25 uçuş planı var Kanadalüann hesaplanna gore onumuzdekı 45 yıl ıçm, yılda 8000 kutup uçuşuna gereksınım duyulabdır Yenı hava trafigının yururluge geçırüebılmesı içın ozellıkle de Rusya'da bazı gebşmelerın yaşanması gerekıyor Rus pılotlan hava trafigını yonetecek kadar yeterlı Ingılızce bügısıne sahıp değıl Rusya dahılındekı haberleşme sıstemı de yeterınce guvenlı olmadığı gıbı kuzey Amerıka ve Rus pılotlan arasında da gerekh ıletışım kurulamamakta Rusya'da bu tur eksıklerın tamamlanması ıçın gerekh 33 mılyon dolar Nav Canada tarafmdan karşüanacak Kanada kendı ıhtıyaçlannı karşılamak ıçın de 4 mılyon dolar ayırdı Bu gıderlerın yenı kutup uçuşlanyla kapatılacağı duşunulmekte Air France, Lufthansa ve Swissair gıbı orta Avrupa hava yolları kutup rotasından yararlanamayacaklar Çunku Avrupa'dan Uzakdogu'ya olan en kısa Ahmet Inam Anlayan aklın sınırlarında Anlayan akıldan umudum var. Çünkü o, yapısı gereği, denetleyen ve teorik akıldan farklı anlıyor. Denetleyen akıl, bir yanıyla, araçları kullanarak hedefe ulasmak ıçın anlıyor. Yarar için, çıkar için, sonuca varmak, denetlemek için anlıyor. Denetleyen aklımla bir dostuma, "seni anlıyorum" dediğimde, bir "hesaba gore" anlama kaygım işbaşındadır "Onu, o olduğu ıçın" değil, onun kendi hayatımda tuttuğu yer açısından anlama soz konusudur. Kullanmak için, somürmek amaayla, ikimizi de asan "değerler" için denetleyici anlamadan söz edebiliriz. Teorik anlama, bir kuram çerçevesinde anlamadır. Bir kuram alıstırmak ya da oluşturulmus kuram açısından, bir "kuramsal uzaklıkla" anlamadır Yine bir dostuma "seni anlıyorum" dediğimde, teorik anlama açısından, onu bir sosyolo/i, bir sosyalpsikoloji, bir kendilik (self) psikolojisiyle ya da bir psikiyatri kuramıyla anlamam soz konusudur. Bir matematikçinin olusturmaya çalıştığı bir kuramda, kurmaya çalıştığı bır modelde ya da başarmaya çabaladığı bir kanıtlamadaki zorlukları anlaması da bir kuramsal (teorik) anlamadır. Burada, teorik anlamıyla, denetleyici anlama arasında her zaman, kolayca ayırım yapamama zorluğundan söz etmeliyim. Para kazanmak, un sağlamak, politik, toplumsal, ruhsal "yatınmları" gerçekleştirmek amaayla teorik anlamak, denetleyici anlamayla ortuşuyor. Teorik kaygılarım ardında denetleyici kaygıların yatmadığını, ilkece, soyleme olanağımız yok gıbı gorunuyor. Yine de, belirgin örneklerle teorik ve denetleyici aklın sınırları içindeki anlamalar arasında ayırım yapabileceğimiz durumlar vardır. Boylesı bır ayırımı, anlayan aklın anlamasıyla teorik aklın anlaması arasında da yapabiliriz. Yine o dostuma, anlayan aklımla "seni anlıyorum" dediğimde, "seni sen olduğun için anlıyorum" demek istiyorumdur. Alısılagelmiş bir deyimle bir "empathy" anlamasıdır bu, yurekten, kalbî anlamadır. Kimi zaman, Batı Kultür Tarihi içinde anlama, insan ilgili "bilimlerin" "yöntemi" olarak görülmüştür. "Uzaklığın" olmadığı bir anlamadır bu. Doğayı anlama, teorik akılla sağlanabiliyor ama, insan, "teorik uzaklıkla" değil, anlama "yakınlığı" ile anlaşılabılir, savları söz konusudur. Anlayan akıl, bana sorarsanız, hem "doğa"yı, hem insanı kavrayabilir. Doğanın salt kuramla anlasılma5i, doğanın anlayabileceğimiz her seyinin anlaşılması demek değildir. Insanın da, doğanın da teorik akılla, bir anlamıyla bilimle kavranacak, anlaşılacak ozellikleri vardır. Anlayan akılın anlaması, teorik anlamayı dıştalayan bir anlama değildir. Teorileri içine gomulmuş bir fizikçi, teorik anlamasını "anlayan anlamayla", butunlemiyorsa, bana gore, bu anlamada bir eksiklik var demektir. Anlayan anlama, teorik çerçevelere sıkışmış, uzmanca darlıklardan bizi kurtaracak, ufkumuzu açacak anlamadır. Bir hekimin hastasını "insan olarak" gorup anlaması da bir anlayan anlama olabilir. Bu kısa yazı çerçevesinde ımâ etmeye çabaladığım anlayan aklı, anlayan aklın anlamasını da anlamak, yine, bir biçimde, "anlayan anlama" olmayacak mıdır? Insanları anlamayan psıkologlar gormediniz mı? Ben felsefeden anlamayan felsefecilerle yaşıyorum. Belkı, ben de oyleyim. Yureğimiz işbaşında değılse, bılgimızle butunleşememışsek, bilgımizı yaşayamıyorsak, "anlamı uzmanı"gibi bir dıplomamız bile olsa, üzerimizden akıp giden bilgimizle "anlama kıtlığı" yasıyoruzdur. Eğitimimiz anlayan aklı, büyuk olçude anlayamıyor. "Istendik davranış"ları gösterene "hah, anladın!" diyor, sınıflarını geçiriyoruz. Başka bir yolumuz da yok gibi gorülüyor. Sorulan sorulara yanıt vermiş, verdiğimız odevlerı, zamanında, doğru olarak yapmış, çalıstırılması gereken âletlerı çalıştırmış, deneylen gerçeklestirmiş, ameliyatları başarmışlar. Uzman olmuslar Gozlerine baktığım zaman sunu goruyorum: Beni insan olarak anlayamamalarının ozurunu, ayıbını, uzmanlıklarının ardına sığınarak kapamaya çalışıyorlar. Onümuzdeki yüzyıl, bakalım, anlayan akıl(a)neler yapacak. 722/9 D /.!.»•.. / U J U mesafe ancak Rusya uzerınden gerçekleştırılebılıyor Yenı kutup rotasını kullanacak olanlar Iskandınav havayolları SAS üe bırlıkte ozellıkle da Kanada, Amerıka ve Uzakdogu'dakı havayollan olacak Los Angeles ve Yenı Delhı arasındakı uçuş mesafesı 2000 km, New York ve Sıngapur arasındakı ıse 3000 km bırden kısalacak (bkz Grafik) Gerçı yenı rota onemlı olçude yakıt tasarrufu saglayacak ama analızcıler başka yararlar da beklıyor Global Avation Associates firmasından Georg Hamlin, kutup uçuşlan sayesınde Pasıfik rotasının da rahatlayacagını soyledı Kutup uçuşlan ıçın uygun gorulen uçak üplerı Aırbus 340 ve Boemg 747400 Her ıkı uzun mesafe jeü de 4 motorlu Bu tıpler çıft motorlu jetler gıbı hava ıkmal sahalarına ıkı saatlık mesafelerde uçmak zorunda kalmadıklanndan daha guvenlı sayılmakta Nilgün Ozbaşaran Dede Kaynak Sp, 42/2000 Sıngapur Kutup uzerinden uçuş Şimdikİ rota Kntup rotası New York Singapur 18 300 km 15 325km Da aktarmalı 23 saat direkt uçuş 19 saat Los Angeles Yeni Delhi 14 835 km 12 865km Tek aktarmalı 19 saat direkt uçuş 16 saat