Katalog

Kant: Yetkin devletDünya yurttaşlığı Kant'ın 'Dünya Yurttaşlığı Amacıyla Cenel bir Tarih İdesi' adlı irdelemesi, toplam 9 ilkeyi içermektedir. Söz konusu 9 ilke, Aydmlanmanm 'devlet felsefesi'ne düşünsel bir katkısı olorak değerlendirilebilir. İlkelerde dile getirilen bazı görüşler, yazıldıkları tarih de göz önünde tutulduğunda, 'uius devlet' etrafında yürütülen tartışmaya ışık tutacak niteliktedir. Onur Bilge Kula (*) leşme çalışması bıtımsızdır Kant 5 Ilke nın devamında 'ınsanlıgı susleyen butun kultur ve sanatları, ınsanın ozgur ıstencıyle toplum dışılıgı nı toplumsallıkla uyumlulaştırma çabasının urunu' olarak degerlendırır İLKE 6: Bu sorun, (yanı toplum dışıhkla toplum ıçılığı uyumlulaştırma, 0 B Kula) hem en zorudur hem de ınsanlık turunce en geç çozulenıdır, çunku, ınsan genel olarak turdeşlennın ozgurluğunu gozetmeyerek, ozunu ayırmaya uğraşır Bu yuzden tek tek msanlann ıstencını kırdiak, genelgeçer bir ıstence bağlayacak bir egemen, ya da egemen bir erk olmahdır Bunun yanı sıra, bir egemene gerek duyan ınsan, hayvanlk durumundan henuz kurtulmamışuı Ozgurce behrlenen genel yasalar çerçevesmde soz konusu egemen erk gerçekleşmedığı surece, ozgurluğun kotuye kullanılma olasıhğı ortadan kalkmaz Egemenlık msanlarca yurutulduğu surece, herkesm ozgurluğunun en ıyı bıçımde gerçekleşmesı odevı tumuyle çozuîemez, ancak, odevm çozumune yaklaşüabıhr Bu ılke şoyle de yorumldnabılır Insan bıreylıgını aşırı one çıkarınca bencılleşır, başkalarının ozgurluğunu umarsamaz ya da zorlaştınr Bununla bırhkte bıreyleşme de kaçınılmaz bir sureçür ve hıçbır ınsandan bırey olmaktan vazgeçmesı ıstenemez Bu durumda yapılması gereken, herkesın ozgurluğunu guvenceleyebüecek bir egemen erk yaratmaktadır Insan, ancak bu nıtelıkte bir erke ozgur ıstencıyle bağlanabılır Ayrıca, bir egemene ya da egemen bir erke ozgur ıstençle olsa büe, bağlanmak, henuz tumuyle ınsanlaşamamak demektu Kant anlammda Aydınlanma, ınsanın kendı yol açtıgı ergınsızlıkten kurtulması demektır. Bu nedenle yetkin devlet, egemen erk ıle ozgur yurttaş ıkşkısını duzenlemek ve bu ılışkıden doğan gerüımlen gıdermek durumundadır Kant'ın bu ırdelemeyı 1700'lu yıllann sonunda, Fransız Devrımının gerçekleştıgı bir donemde yazdıgı goz onunde tutulduğunda bu duşuncelerın, kavramı Kant hıç kullanmasa büe, 'ulus devlet' kavramma denk duştugu savlanabüır ve 'ulus devlet' yapısının oluşmasma olası katküarı anlaşüabüır Bu üke çok cıddı bir uyan içermektedir O da ege men erkın mutlaka ve sureklı denetımıdır, çunku, Kant'm bir başka yapıtında soyledıgı gıbı, 'erk, çurutur1' Erkm yolaçügı olası çurumeyı onlemenın yolu, sureklı ve etkın denenmdır İLKE 7: Yetkm bir yurttaşlık durumu ya da yasasmın oluşturulması sorunu, yasal devlet üışkısı sorununa bağ(ım)hdır ve bu sonuncusu olmaksızm çozumlenemez Başka devletlere karşı ozgurluk ıçensmde olan bir devlet olmaksızm, bıreylenn ozgurluk ıhşkısını duzenleyen bir kamu duzenı kurmak olanaksızdır llkel ınsanflar), topluluk(lar), hyıcı ozgurluklennı bırahp, yasal bir çerçevede guvenhğı ve sukunetı aramazlar Bu nedenle butun savaşlar, devletler arasmda yenı uışkuer yaratma denemesıdır, yıhm ya da en azmdan parçalanma yoluyla yenı yapüar oluşturma denemsıdır Ne var h, bu yenı yapüar ne tek başlanna ne de yan yana varlıklannı surduremezler Bu nıtehklennden dolayı soz konusu yapüar, ıçende yurttaşlar yasası, dışanda devletler arası anlaşmalar la gorece anlamda yurttaşa uygun kamu duzenı kurana ve ışletene değm sureklı yenı ve benzen devnmler geçınnekzomnda kahrlar Kant, 7 Dke'nın devamında Avrupalüarı kastederek şunlan yazar Bızler sanat ve bıhmler sayesmde buyuk olçude kulturlenchk, uygarlaşuk Kendımızı ahlaklüaşmış sayabılmek ıçın, yapmamız gereken daha çok şey var Zıra, ahlak(salhk) ıdesı kulturu de ıçenr.buna karşıhk, bu ıdenın kullanımı, uygarlaşmayı oluşturur Devletler, butun guçlennı hbırlı ve kaba güce dayalı genışleme ereğı doğnütusunda kullandıklan ve yurttaşlannm duşunsel oz eğıtım çabalannı arahksız olarak engelledüden ve onlardan bu konuda her turlu desteğı esırgedüden surece, soz konusu uygarlaşma gerçeideşemez Bubağlamda uygariaşma, ıçsel bir ahlaklüaşma uğraşının bir sonucu olarak gonılur dım S oz konusu 9 ılke kapsamında Kant tarafindan düe getırılen goruşlerı, ozlerını koruyarak ve yalınlaşurarak Turkçeye aktarmaya ve yorumlamaya ozen goster9 üke ve açılımları konusunda Kant şunlan yazar İLKE 1: Yaratıklann doğal yetüen zaman ıçınde tumuyle ve amaca yoneük olarak gelışır Bu saptama, butunsellık (ya da butunculuk), amaçlılık ve gekşımsellık (ya da gelışımcüık) g±ıı bıhmsel bakunından çozumleme aracı olarak kullanılan kavramlan içermektedir Butun ınsanlar doga tara&ndan gelıstirüebüır yetüerle dondtümıştır Boylece ozyetkınleşım doga tarafindan ınsana bırakümıştır Insan bu gorevı başarmakla yukumludur İLKE 2: însanın akhnı kullanmasma ıhşhn doğal yetılen tek tekbıreyde değü tunı ıçensmde tumuyle gelışır Akü, ınsanın butun gucunu amaçh ve deneümlı hülanma yeteneğıdır, aklm tasanmlarmın 'sının' yoktur Burada oncelıkle bırhktelık, topluluk, toplumsallık one çıkarümakta, ınsanın bir başına aklını kullanmak bir yana, aklının 'varlıgından' büe habersız olacagı dıle getırümektedır Ükeran ıkıncı bolumunde 'denetıme' vurgu yapılmaktadır Denetım ıç ve dıs denetım, ya da oz ve yabancı denetım dıye dyrımlastınldığında, ozellıkle oz denetım bağlamında 'ıstenç' kavramma gonderme yapıldıgı açıktır Bu çerçevede ıstencın gelısmışlık duzeyı ıle aklın tasanmlarmın sınırlüıgı ve sınırsızlıgı ya da sonsuz bıçımde çeşıtlenmesı bırbırıne koşuttur İLKE 3: Doğa, msanı hayvansı varhğının mekanık duzenlenışının otesme gıden her şeyı ozunden çıkarabüeceğı yetılerle donatmışür, msan oz yetkuüığvv ve mutluluğunu akhyla başanr. Doğa, msana aklı dolayısıyla da ahl uzenne kurulan ıstencın ozgurluğu yetısını verdığınden kendısını gereksızleşünr Bu ılkenın ılk saptaması gelışmenın kaynagı ıle ılgılıdır, geüsmenın kaynagı, belırleyıcı ogesı 'oz'dur Ozun yeterlüıgı ve yetkınlıgının kaynagı ıse aküdır Insan, hayvansı varlıgına denk duşen dogal durumundan aklıyla kurtulur ve oz yetkuüıgım oluşturur Ilkenın ıkıncı saptamasına gore, akıl ve ıstencm ozgurluğu yetısı dogayı gereksızleşürır, ancak bunun gerçekleşebümesı ıçın, ınsanın gızıl guç olarak sahıp oldugu 'ozgurluk yeosını' kullanma ıstencını gostermesı gerekır İLKE 4: Doğanın oz yetılenm gelıştırmek amacıyla kuüandığı araç ıle toplumun kullandığı araç karşıtlık oluşturur, çunku, bu karşıtlık sonunda toplumun kuralh duzenınm nedenı olur Karşıtlık, ınsanın topluma kanşma eğılımı ıle onu toplumdan ayırma konusundakı dırençten kaynaklanır. Insan, ınsanlıgını gercekleşürmek ıçın, toplumsallaşmaya egüım722/4 lidır Bunun yanı sıra, ınsan herşeyı oz ıstegıne, ıstencıne gore duzenlemek ıster ve bu nedenle ozunu yalnızlaştırmayâ yonelımlıdır Insanın bıreyleşme çabası dogal olarak yalnızlaşma bıçımde ortaya çıkar Buna karşın ınsanın var olan kultur bırıkımını edınmesı, onu toplumun bir ogesıne donuşturur Yukandakı 'ılke'ye gore, dogatoplum, doğallıktoplumsallık çatışır, karşıtlıktan ıse kurallılık doğar Soz konusu yalnızlaşma ve toplumsallaşma karşıtlıgından dırenış dogar, bu dırenış Kant'ın deyışıyle, ınsanın tembelhgı aşmasını sağlayan butun gucunu ortaya çıkanr Boylece ınsan ozunu, toplumu ve kulturu sureklı yetkmleşürır, aydınlanmayı surekhleştınr Bu durum, ınsana ozgu oldugundan, evrenseldır İLKE S: Doğanın ınsan turunu çozmeye zorladığı en buyuksorun, genel olarak hukuku ışleten yurttaşlar toplumuna ulaşmadır tnsanlar, bınnın ozgurluğunun oburuyle bırhkte var olduğu ozgur bir toplumda yetılenm gerçekleştırebıhr Dışsal yasalar altında en ust duzeyde karşı konulmaz erk ıle bağlantıh bir ozgurluğun bulunduğu bir toplum, doğanın ınsan tunıne verdığı en ust odevdır Burada sozu edılen ozgurluk, hukuksal açıdan yetkm bir yurttaşhk durumu, ya da anayasasıdır Kant burada açık bir bıçımde hukuk, hak ve ozgurluklerı belırlenmış ve guvencelenmış yurttaşlar toplumunun onkoşulu olarak tanımlamakta, çogulculugu ongormekte, ozgurluklen belırlenmış yurttaşlar toplulugu, soz konusu çogulculugun ortamını oluşturmaktadır 'En ust erk', kı bu guncel anlaümla hukuk devletıdır, ozgurluğu ıse, ınsansal yenlenn gehşmesı ıçın gereklı bir çerçeve, olarak degerlendırümektedır Hukuksal açıdan yurttaşlık durumu ya da anayasası sureklı uzennde çalısüarak, yeüanleşjınlmelıdır Bu yetkın