Katalog

M/de yanması nasıl oluşur? Cep telefonlarının sağlık yönünden tehlikeleri C ep telefonlan ıle ügılı olarak korku dolu hıkâyeler anlatüıp durmasına ragmen gunumuzde tngılız halkmın neredeyse yansının bırer cep telefonu var Dunya çapında 500 mılyon kadar kışı cep telefonu kullanıyor Açık bır şekılde ınsanlar cep telefonunun faydalarının saglıklarına yonelmış herhangı bır rıske agır bastığına karar vermış durumdalar Ingütere devlet hazınesıne olan faydaları da onemlı olçudedır şoyle kı 22 müyar sterlın (13 75 mılyar dolar) yenı lısanslar ıçm teklıf edılen mıktardır Bu baglamda cep telefonlan konusunda Bagımsız Uzman Grubunun Raporunun (Report of the Independent Expert Group on Mobıle Phones) yayınlanması kı bu grup Saglık Departmanı tarafmdan organıze edıl mıştır bırtakım polıtık etkıler altmda kalmış olabılır cıddı mıktarda ısınmaya sebep olacagı yonunde endışelere neden olmuştur Ancak pek çok ulkede yapüan son çahşmalar sınır hucrelerrnın uyarüabüırlığınde kanbeyın barıyerının geçırgenlıgınde ve farelerın labırentlerı çozebüme kabüıyetlerınde değışıklıkler yapmak ıçın hızb erken gen ekspresyonu ve mıkronukleus formas yonuna kadar degışen canlı doku uzerınde termal olmayan etkılerın oldugunu one sur mektedır tşçıler ıçın mıkrodalgaya maruz kalma sınırlan Uluslararası lyonıze olmayan Radyasyon Koruma Komısyonu tarafmdan onerümektedrr ve Ulusal Radyolojık Koruma Heyetı tarafmdan yapılanla benzerdır An cak Komısyon genel halk ıçm konulan sını nn hasta ve çok kuçuklerde ek olarak koruartmıstır Bu çalışma şımdüerde yenıden ya pümaktadır Non termal etküer hakkmdakı en buyuk muamma bunlann teorrk bır daya nagının olmamasıdır Bıyolojık sıstemler mıkrodalga alanları üe karşüıklı olarak etkıleşebüır fakat henuz guçlu kanıtlar yoktur Şımdıye kadar cep telefonu kullanımı ve morbıdıte arasında bır üışkı olduguna daır epıdemıyolojik çalışmalardan elde edılmış açık bır kanıt yoktur İnsanlarda duş kınklıgma ugratan bulgular ozellüde dıkkatı toplamak ıçm gayret sarfetme esnasmda mrkrodalga radyasyona maruz kaldıgı sure ıçerısmde reaksıyon zamanında bır hızlanmayı ve kognıtıf sureçler zarfinda elektroen sefalografik degışıklıklerı ıçenr Ancak bu bulgulann saglıga bır etkısınm olup olmadıgı açık degüdır Bagımsız grup tarafmdan bahsedüen tek kanıtlanmış saglık tehlike sı cep telefonlarının araç surerken kullanılmasmdan kaynaklanmaktadır Bır kaza yapma rıskı yaş üe bırlrkte artar ve % 0 05'lık kan alkol sevıyesı üe olan rıske (fren yapma zamanı olçuldugunde) eşıttır Rısk telefon 'hands free (bır hoparlor vasıtasıyla) ola rak kullanüdıgmda da aynıdır bu demek oluyor kı nsk sohbet (te lefon konuşması) nedenıyle olan dıkkat dagınıklıgmdan kaynaklanmaktadır Araçlarda cep telefonlannm bulundu rulmasınm ınkâr edüemez faydaları vardır kardıyak arrestlerın ve cıddı travmalarrh hız lı bır şeküde haber verümesı üe pek çok hayat kurtarümdktadır Fakat bagımsız grubun büdırısı açüctır hands free cep telefonlan olsa büe bunlar araç surerken kuUanümamalıdırlar Cep telefonlan ınsanların çalışma ve üetışrm bıçımını degıştırmektedır Fakat ba gımsız grubun bu büdırısı üe hem telefon uretıcüennı hem de kullanıcüannı bız telefonlarm kullanımının su goturmez şeküde guvenlı olduguna daha çok ınanıncaya ka dar mücrodalgaya maruz kalmayı smırlama larma teşvık edıcı onlemler almayı onerme len yerındedır Mıchael Maıer senıor lecturer Dıvısıon ofNeuroscıence and Psychologıca! Medıcme Imperıal College School of Medıcıne London W6 8RP(Mıchael Maıer@ıc ac uk) Cohn Blakemore professor Laboratory of Physıology Unıveısıty ofOx ford Oxford 0X1 3PT (blakemore@physıol ox ford ac uk) Mıka Koıvısto researcher Centre for Cognıtıve Neuıoscıence UnıversıtyofTurku 20014 Turku Fınland (mıka koıvısto@utu fi) Kaynak DMU Turhye Sayı 11 Arahk 2000 nlannda göritlen fi/n dttfttf ve eıfif S'egöre): tak Kalın bağınak 1+31.4 + 16.7 Panknas Yemek bonuu uık Robert Kodt tnstltütü) ayabüıyor Bu yuzden de doktorlar tararümemekte Agrı kesıcı ılaçlar da çozum orlar hastalara daha pratık onerüer su yanması olan hastalar yatagın baş kısmı ha kuçuk porsıyonlar tercıh ederler ve ıden de tumuyle vazgeçerlerse saghklarler Hastalar ozellıkle de yaglı gıddlar ışın tatlı ve aşırı ekşı besırüeıden kaçınSelecta tıp dergısının açıklamasma go aıt ozel bır dıyet programı bulunmamak edüemeyen mıde rahatsızlanna tek bır ı da cerrahı gırışım Amehyat sırasmda nun alt buzgenı mıde zanndan bır ka Isneklıgını yıtırmış ventü ' boylece daha kte Johannes Miholic e (Vıyana) gore ınde hastaların ' o951 tamamen ıyüeş Nılgun Ozbaşaran Dede (Kaynak Sp 30/2000) Cep telefonlan radyo frekans dalgala nnı (900 1800 MHz hk mıkrodalga aralıgın dakı frekanslar) kullanıcınrn kafasına çok ya kın olarak kullanılan bır anten vasıtasıyla gonderen ve alan duşuk guçlu radyo cıhazlarıdır Aynı ışı gorecek şekılde son zamanlarda dıjıtal sıstemler gelıştırümıştır Endışe edılen nokta mıkrodalgaların kanserı ve cep telefonlarının kullanımı üe bırlıkte olan uyku bozuklugu hafiza problemlen başagnlan ve baş donmesı gıbı semptomları başlatabüecegı veya hızlandırabüecegıdır Kanbeyın barıyerının geçırgerüıgınde elektroenscfalografik aktıvıtedc ve kan basıncında değışıklıkler de bıldırümektedır Bu bulgu lardan çogunun geçerlüıgı kesın degüdır çunku bunlar pek çok hareket ıçın fizyolojık mekanızmaldrdır Gene de boyle endışelerı goz ardı etmektense rapor cep telefonla rının kullanımına tedbırlı bır şekılde yaklaş mak ve daha ılerı araştırmalann yapümasını haklı gostermek ıçın yeterlı mıktarda kısa hıkâyelerden oluşan kanıtlar oldugunu soyluyor Ingütere yonergeleı ı Ulusal Radyolojık Koruma Heyetı (Natıonal Radıologıcal Pro tectıon Board) tarafmdan oluşturulmaktadır ve mıkrodalga radyasyon sonucu oluşan ye gâne rıskın termal etkılerden dolayı ortaya çıktıgı yanı mıkrodalga radyasyonun başlatabüecegı dokulardakı ısrnma oldugu varsa yımma dayanmaktadır Toplam yaydıgı guç yaklaşık 1 W olan gunumuzun cep telefonla n onemsız olçude lokal ısı arüşına (beymde kı ısıda yaklaşık olarak 0 1 derecelık bır ar tışa eşıt) neden olmaktadır dıye tahmın edılmektedır kı bu da muhtemelen herhangı bır zardrh etkı oluşturmaz Her ne kadar mıkrodalgaya maruz kalma mıktan ıçın tavsıye edılen sınırlar Amerıka Bırleşık Devletlen ve Batı Avrupada bırbırıne yakın olsa da global bır goruş bırlıgı yoktur Sınırlar bazı ulkelerde daha katıdır ozellıkle Rusyada once yapılmış bır araştırma (her ne kadar yetersız şekılde dokumante edılmış olsa da) mıkrodalga radyasyonun zayıf olsa bıle can lı sıstemlerde nsk oluşturabdecek kadar nımunda hastalann beş yıl daha yaşama ma saglanması ıçın beş kez daha duşuk olması gerektıgını onermektedır çunku bu gruplar daha hassas olabüırler Cep telefonlarmdan kaynaklanan bır nsk olmadıgınrn daha guçlu kanıtınrn olmadıgı dunrmda bagımsız grubun halkm maruz kalacagı müctar ıçm yonergelerm degıştırümesı yonundekı onenlerı mantıklıdır Telefonların yaydıklan gucu en aza mdırmek ve telefonlan guç kategorılerme gore etıketlemek şeklm de rapoıun yaptıgı onerüer de mantıklıdır Bu konu büunın tartışmaya yol açan bır alanıdır Hucre çogalması konusundakı m vıtro yapüan deneylerde membran ozellüdermı ve ıyon kanallannm beyrn fonksıyonlaıı uzermdekı etküerını ve rodentlerden ınsanlaıa kadar çeşıtlı canlüardakr davranışlar uzermdekı etküerını tahmm etmek zordur çunku bır sıçan ya da farenın butun beynı mıkrodalgaya maruz kalır fakat bır cep telefonu kullanan bır ınsanın beynınm sadece telefona denk gelen kuçuk bır kısmı mıkrodalgaya maruz kalacaktır Her ne kadar ba zı çalısmalar sıçanlarda DNA ıplıgmdeh kı nlmalarda bır artış oldugunu gostermekte ıstese de dıger çalısmalar bu bulguyu elde etmede başansız olmuştur Repacholı ve çalışma arkadaşlarmm tumor gelıştırmeye egüımlı olan ve 18 ay boyunca mıkrodalga radyasyona maruz bıraküan transgenık farelerde lenfomalann ortaya çıkmasında bır artış oldugu şeklmdekı bulgulan üe endışeler 722/13