Katalog

Bilim ve teknoloji politikaları, ekonomi ye piyasayı nasıl etkiliyöf? Pazar ekonomilerinde teknohji kestirim ve teknoloji öngörü Utak Doftu'da Teknoloji öngöru ç»iıym»« Yapan Dl$er ülkeler: çalışmalan... Serbest piyasa ekonomileri, sanıldığı gibi müTayvan (Bilim ve teknoloji geliştirme dahalelerden annmış, kendi haline bırakılmış değil... Özelstratejilerini belirlemede teknoloji öngörü likle ülkeler bilim ve teknoloji politikalarıyla ekonomilerini metodolojilerıni kullanıyorlar.) Tayland (400 kadar bilim insanı ve ve pazarı biçimlendiriyor ve gelişen rekabet koşullannda muhendısten yararlanarak "Delphi" yöntemiyle yapuklan, "Gelecegin Teknolojileri"ne tutunmaya ve üstünlük sağlamaya çalışıyorlar. . ilişkin kestirim çalışmalannı kısa bir süre ond ı . ' ;' v • * : •' " ••" " • " • ' '•' Çalışmalan şu anda devam ediyor; 12 sosyoekonomik sektörde, hgilizlerinkine benzer bir metodoloji ile çahşmalannı yurutuyorlar. Latin Amerika: Arjantin, Brezüya, Meksika, Şili, Uruguay ve Venezüela 1996 Aralık ayında, ulkelen için Taknoloji Ongoru Çalışmalan yapmak, bu amaçla bilgi edinmek ve deneyimlerinı paylaşmak uzere ortak bır gırışım başlattilar. Aykut Cöker emen hemen bütün pazar ekonomilerinde, Teknoloji Keıttrim ("Fbrecast") ve Teknoloji Öngörü ("Foresight") Çalifmalan olarak anüan çahşmalar yapıldığı ve ulusal bilim ve teknoloji polıtikalannın da, daha çok, bu çalışmalann sağladığı verilere dayanılarak tasanmlandıgı gönümektedir. Ulke geleceginin inşaı için bilim ve teknoloiiden azami varan saftlavabilme vollannın araştnlması olarak ozetlenebilecek bu çalışmalara yakından bakmak, bizı son derece ilgi çekici noktalara gotürecektir. Bu ve benzeri çalışmalarla ortaya konan bulguların teknoekonominin tenmleriyle yeniden formule edilmesinden başka bır şey olmayan gunumuz bilim ve teknoloji politikalarının, gerçekte ne ışe yaradıgını da, yıne bu çerçevede, daha iyi anlayabilecegiz. Bu arada, belkı de çok daha ılgı çekıcı bir nokta olarak, "serbest" pazar ekonomilerinin, Türkiye'de sanılanın aksine, plansız ekonomiler olmadıgının çarpıcı bir kanıüna tanık olacağız. *• H * Ulke için taşıdıklan onemi, * Sosyoekonomik gelişmeye olan muhtemel katküarını, • * Dk ürunlerinin ne zaman ortaya çıkacagını, ,* Hangi ülkenin onde olacagmı ve * Japon Hukumetlerince alınması gereken onlemleri belırliyorlar. Bu kestirim çakşmalarından alüncısını 4000 kadar uzmanın katılımıyla, 2025 yüı ıçın yaptılar ve sonuç raporunu 1997 d e yayımladılar. {The Sıxth Technology Forecast Survey: "Future lechnology m Japan 7twd/d Year 2025", Jırne 1997.) ce sonuçlandırdüar.) Filipinler (Teknoloji kestirimi için 1995'te bir komite kurdular ve çahşmalannın paneller bıçımmde yurutulen bolumunu tamamladılar. "Delphi" yontemiyle de bır çahşma yapmayı duşunduler; vardıklan karar henuz bilınmiyor.) Endonezya (11 alanda, esas iübariyle "Delphi" yonteminden yararlanarak yaptıklan Teknolojı Ongoru Çalışmalan'nın 1999 sonlannda tamamlanması bekleniyordu.) PİTİffiK KmüıK; 1993'te başlayıp 1995 başlannda tamamladıklan Bırleşik Krallık Taknoloji Ongoru Programı'nın, "ülkenin bilim yeteneginden, toplumsal refahın ve yaşam kalitesinin yukseltilmesi için yararlanılması" bağlamında, iki temel hedefi var: Birincisi, ortaya çıkan pazar fırsatlannı ve teknoloji trendlerini en iyi biçimde değerlendirmek için bılım insanlan ve sanayiciler arasında yeni bir ortak çakşmaisbirligi modeli ortaya çıkarmak; ikincisi, kamunun unanse ettigi bilim ve teknoloji faaliyetlerinin denge ve yönü konusunda karar uretmek. >•.. • " t • • Ulkeleri için arzu edilebilir ama erişilebilir uzun vadeli bır gelecek inşaında teknolojinin oynayacagı rolu ortaya koymak ve ongördükleri vizyonun gerçekleşmesini mümkun kılmak için bugunden alınması gereken kritik/stratejik kararlan belirlemek amacıyla bir teknoloji ongoru çalışması yaptılar ve sonuçlarını 1999 Nisan'ında yayımladüar ÇFechnology Foresıght lreland, April 1999). AMAÇ NE? Ornekler, elbette, bunlarla sınırlı degü. Ama, seçtıgimiz ülkeler, soz konusu çalışmalann yaygınlıgı konusunda, yeterince bilgi vermektedır. Bu çalışmalann amaç ve kapsamlannı daha iyi anlayabılmek için, bunlar içinden seçilen bırkaçma bıraz daha yakından bakmaya çalışacagız. ABD Örneği: ABDde, mevcut Kritik Teknolojiler Listesi ıkı yılda bır gozden geçirilerek yerulenıyor ve yeni lıste bu: rapor eşlığınde ("U.S. National CriUcal Technologies Report") yayımlanıyor. Bu raporlarda da belirtüdigı gibi, temel amaçlan, ABD'nin teknoloji alanındaki gucunu ve rekabet yetenegini surdurmektır. Kritik Taknolojiler Listesi, işte bu amaca hizmet etmek uzere, Federal AR&GE Butçesı'nden kaynak tahsisinde öncelik verilecek teknoloji alanlannı ve ozgul teknolojılerı gostermektedir. Listeler hazırlanırken ozelükle şu hususlar dikkate abnıyor: * AR&GE faaliyetlerinin odaklanması gereken alanlann belirlenmesi; * B&T butçelerinde eski arüş oranlannm artık geçerii olmadıgı gunumuzde, AR&GE'ye tahsis edilebilen sınırlı kaynaklann en etkin biçimde kullanılmasına yardımcı oknak; * Federal Ajanslar'a, göz önünde tutacaklan genel bir öncelikler dizisi sunularak ve Kongre'ye, konu ile ilgili politikalan kararlaşunrken yararlanabilecekleri gerekli bilgiler sağlanarak, Federal AR&GE faaliyetlerinin koordinasyonuna yardımcı olmak; * Ortak AR&GE yapmanm mümkün oldugu alanlar konusunda sanayie yol gostermek.. Kritik Teknolojüer, Federal Ajanslar taraundan hazırlanan on listeden aşağıdakı kriterlere gore seçılıyor: G.Kore; Belli bir hazırlık aşamasından sonra, gerçek anlamda ılk teknoloji ongoru çalışmasına 1993'te başladılar ve bu çalışma sonunda, ülkenin uluslararası pazarlardaka ıddıasını surdurebilmesi, payını buyutebilmesi, dolayısıyla da ülkenin gelecegi için kritik onemde gordukleri alanlarda, "HAN Projeleri (Highly Advanced Natıonal Projects)" olarak anılan, ulusal araşurma projelerini/programlannı yürurlüge koydular. Yeni Zelanda: Ulkenm gelecegi ve bu gelecegin inşaında, araşürma, bilim ve teknolojinin rolu konusunda bir öngörü çalışması yaphlar. 1997 Temmuz'unda başlattıklan çalışmanın ikinci yüında, sektörel duzeyde izleyecekleri stratejıleri geliştirdiler. Ortaya konan öncelikler ve yatınm stratejilerı konusunda hukumetin gereklı kararlan alması 1999 Mart'ında tamamlandı ve 1999 Temmuz'undan itibaren de, bu hukumet kararlan hayata geçirilmeye başlan Ülke Örnekleri... Once, pazaı ekonomilerindeki bu tur çahşmalara süratle bir goz atalım ve ne ölçude yaygın olduklannı gorelim: ABD: Ülkenin gelecegi için kritik önemdeki teknolojileri surekh ve sıstematık olarak belırleyen bir mekanizmalan var, Ticaret, Savunma ve Enerji Bakanlıklan ıle NASA vb. Federal Hukumet Ajanslannın oluşturdugu bu me kanizmaran ürettigi sonuçlan, ABD Başkanı'na bağlı Bilim ve Teknoloji Daıuşmanlan Komitesi'nin üyelerı ve yuksek düzeydeki Hukumet görevlilerinden oluşan bir grup, iki yılda bir gozden geçirip rapor halinde yayımlıyor. Ülkenin bu kritik teknoloji alanlanndaki gucunu ve rekabet yetenegini surdürmesi için Federal Hükümet'çe alınması gereken onlemler de bu süreçte belirleniyor. (Surecin adı, "U.S. Natıonal Cntıcal Technologies Review"\ iki yılda bir yayımladıklan raporunadıda, "Natıonal Cntıcal Technologies Report"). Japonya: Her beş yılda bir, 30 yü ileriye dönük olarak, teknolojinin yönunu kestirmeye çalışıyorlar. Bu çerçevede, konu bazında ele aldıklan, gelecegin teknolojilerinin Bollanda: Ulusal ekonomüen açısından stratejik onemdekı teknolojüer listesini hazırlamak; bu teknolojüeri destekleyen bügı talebi ile arzı arasmdaki açıgın kapatüabilmesı için alınması gereken onlemlen belirlemek uzere bir teknoloji ongoru çakşması yaptılar ve sonuçlannı 1998 Mart'ında yayımladılar [Technology Radar, March 1993). Almanya: Ulkeleri için kritik önemdeki teknolojileri seçmek; bunlan, ulkelerinın rekabet ustunlugu için Almanya da geliştirebilmenin temel şartlannı belirlemek uzere, muhtelif çalışmalar yapıyorlar. (Bunlardan bir ömek: Technology Foresight Study: "The Technology at the Begımmg ofthe 21st Century", 1992.) 1998 Ocak'ında Teknoloji Ongoru Çalışması için hazırlığa başladılar. Çalışmalan suruyor. Ekonomik Refahla ilgili Kriterler: * Bırleşik Devletler'ın B&T alanındaki belli başlı hedeflerini, dogrudan ya da esas ıtibariyle, destekleyen teknolojıler. * Amerikan sanayiının herhangi bir dalırun, ya da bırden çok dalının, kuresel olçekte rekabet yetenegini surdurmesi ya da geliştirmesinın temelinı oluşfuran B&Tdeki yetkinliğinin arnnlmasına, dogrudan ya da esas itibariyle, katiada bulunan teknolojüer. * Kısa vadede artımsal ("incremental") yenilikler, uzun vadede koklu yenüikler için ekonomik ve potansiyel onemi olan teknoloji G.Afrika 1997'de başlatüklan Tteknoloji Öngörü 692/8