Katalog

M nsanı doğaya iade eden adam: Charles Robert Darwin Newton'un yerçekımı yasasını oluşturduğu gunlerde Itatya'da yaşayan bır Danımarkah olan Niels Steensen (Nıcolaus Stenonıs 16381686) de jeolojının temel bazı ükelerını ortaya ko yuyordu Ama bu onun da tum yer tanhını Kutsal Kıtaba gore yonımlamasma engel olamadı Jeolojı kendısını ancak 18 yuzyılda Kutsal Kıtdbın etkısınden kurtarmagd başlddı Yaşamın tanhı hakkındakı fikırler de bu gelışmeden yararlandı ebeveynden yavruya bügı üeuşımınde aksakhklar olabüece gını, dolayısıyla bazan yavrulann aynen ebeveyne benzeme yebüecegı ıhümalını ıçenyordu Dolayısıyla hayvanlar nesıl den nesüe degışebıhrdı A. M. C Şengör Evrim kuramının entelektüel temelleri Charles Danvin ınsdnın doğanın dyncahksız bır parçası olduğunun keşfedümesımn en son adımını atmış olan doğa Cuvier ve Lamarck bılımcıdır Hk adım Polonyalı Kopernık'den gelmış (CopernıFakat sonunda Buffon da turlenn degışmeyecegı kanaatı cus, Koppernıgk) fikırlerm gehşmesı Darvraı'de doruk nokta Tâ 16 yuzydın başlarından ben tum omurgah hayvanlane vardı Bunun en onemh nedenlerı ıkı turun melez yavrusu sına ulaşmıştır nn vucut yapılanna bılhassa ıskelet yapısına egemen olan bır nun (katır gıbı) hep kısır ohnası Arısto'dan b e n yenı bır turur Nikolaus Kopemik (14731543) Yenı Çağın başında plân ortakkgının mevcut olduğu zoologlann dıkkaünı çekmışoluşmamış ohnası ve turler arası geçış üplerının gozlenme ınsanoğlunun yuvası olan Dunya'mn kâınat ıçensmde herhanü Orneğınl555'dePierreBelon'un(1517 1564)Paııs'teya mesıydı Buffon'un gozlem ve filarlerınden ıkı onemh goruş gı ozel bır yen olmadığını, Dunya'nuı Guneş etrafinda donen yımladıgı Hıstoıre de la Nature des Oyseaux (Kuşlann Doğa Ta turedı onsekızıncı yuzyıhn sonunda ve ondokıızuncu yuzyüır gezegenlerden yalnızca bırı olduğunu soyledığı zaman bunhı) adh eser, bır kuşla bır ınsanın ıskeletını karşılaşürarak ılk başlannda Bunlardan bın JeanBaptistePierceAntonun Kutsal Kıtapla çehştığı kıhsenın dıkkatuıı çekmemıstı Paher ıkısınde de kemıklerm neredeyse bıre bır bırbınne karşıine de Monnet de Lamarck ın (17441829) değisim lıkrı pa VII. Clemens (Gıulıo de Medıcı 14781534) De Hypotelık geldıgıne dıkkat çekmıştı (Şekü 1) Canhlann sınıflanma dığen de Lamarck'ın meslekdaşı leanLeopoldNicolass±>us Motum C&leshum Commentanolus (1514) adh kıtabın sıyk ügıh olan Cazl von Linne (17071778 Lâüncesı Carolus Frederic "Georges" Cnvier'nın (17691832) degiçmezıçmdeküerı ılgıyle oğrenmış, daha sonra Papa m . Paulas lik goruşuydu Cuvier Buffon'la aynı nedenlerden (Alessandro Famese 14631549) eserın kendısme ıtoturu turlenn degısebılecegı fiknnı reddedıyordu Lahaf edümesıne ızın vermıstı. Kopemik, kıtabını Batmarck ıse, turler ıçı çeşıthhgm uzun bır zamanda oluşlamyüs'un (Claudıos Ptolemaıos MS 2 yuzyü) dun tuguna dıkkat çekıyor, yeter kadar uzun bır jeolojık taya merkezlı astronomık sıtemınde gozlemle çehşen nhın geçmış oldugu kabul edıhrse bu çeşıthhgm gıdebazı ozelhklen değıştırmek amacıyla kaleme almıştı rek tur çeşıtiıhgı yaratacagını soyluyordu Ingütere'de Ama kendısının de JLristo'nun (MO 4 yuzyıl) suregeCharles Danvm'ın dedesı, tıp doktoru ve şâır Eraslen etkısıyle daıresel yorungeleıüe ısrar etmesı, başamns Danvin (17311802) 1794 yıhnda yayımladığı nsını golgeledı Kıtabı, takvım reformu hakkındakı baZoononua adh kıtabında yanm yüzyıldan fazla bır zazı pasajlanyla dıkkat çektiyse de, genelde ınandıncı man sonra torununun gehştıreceğı kurama çok yakın bulunmadı Johannes Kepler'ın (15711630) daırebır evrım kuramı gehşürmışu Bunun en onemh nesel yorungeler yerıne elıptık yorungeler koyması denlerınden bın, modenı jeolojının en onemh kuru(16091619) pek çok sıkıntiyı bertaraf etnyse de bu cusu olan Jameı Hntton (17261797) üe olan dostluyenı fikırler topluluğunun genel etkılerı nedense pek ğu sonucu Hutton'dan jeolojık geçmışın yalnız KutsJ anlaşüamadı Kıyamet, Galile'nın (15641642) 7 Kıtapta yazıldığından değıl, zamanın pek çok jeologuOcak 1610'da Jupıter'ın dort uydusunu keşfetmesı ve nun ve bıyologunun sandığından da çok, ama çok bunu Kopernık sıstemı lehıne bır delıl olarak goster uzun olduğunu oğrenmış ohnasıydı mesıyle koptu Dk defa matematık bılmeyenler de kendı gozlenyle herşeym dunyanın etrafinda donme dığmı gorduler 22 Hazıran 1633'de Engiziayon GaDarvvin'in yaşam öyküsü: hle'yı kufurden suçlu buldu Kopernık ve Batlamyus Hazırlık yılları sıstemlerirn karşüaştıran kıtabı yasaklandı, kendısıne Erasmus Ddrvraı ve James Hutton gıbıler azmhktaydı konuşma yasağı getırüdı Ama olan olmuştu Aynı yuzondokuzuncu yuzyıhn ılk yıllannda Genel kanı dunyıhn ortalannda (1666, yayımlanması 1687) Newton yanın genç, jeolojık olaylann tekrarldnan evrensel (16421727), Kepler'ın astronomısı ve Gahle'nın fizı Şekll 1: 1555de Pierre Behnun Pariste yayımladığı Hbtolre de la Nature des âfetler şekhnde olduğuydu Butun bunlar Kutsal Kı ğını kendı ıcat etuğı dıferansıyel ve entegral hesabı OyseauK dan kuş ve Insan kkeletlerinln karsılajtınlması. Her Ikl Iskelete de taptan edınılen onyargılardı ama, kayaçlar ve fosıller kullanarak gehştırdı ve meşhur yerçekımı yasasını benzer blr duruş verildlğlne ve her Ikl hkelette de blrblrierlne karfilık geldlğl uzennde yapılan pek çok gozlemlcr de bunlan desoluşturdu Bu yasa, fızıkte Arısto'dan b e n gelen yerdüsunülen kemlklerln aynı harflerle gösterlldlğlne dlkkat edlniz. Bu tür tekler gorunuyordu Charles Robert Danvin bu fiyuzu ve gokyuzu ıkılığını kaldırdı Tum kaınaun aynı gözlemler onattına yüzyıldan Itlbaren canlılarda blr llkel desenln bulunduğu kırlerm egemen olduğu bır dunyaya 12 Şubat yasalarla yoneüldığını gosterdı Dunyanın konumu1809 da Bırmıngham ın 60 km kadar kuzeybatısındayolunda fiklrlerln gellşmeslne neden olmustur. nun sanüdıgı gıbı ozel olmadığı bır kez daha vurgu kı Shrewsbury'de geldı Babası Robert dedesı Erdslanmıştı Newton'un zaferı o denlı kapsamlıydı, o denlı herkemus gıbı çok başanh bır taşra hekımıydı Muhteşem bır hafiLınnaeus) gıbı bıhmcıler bu gıbı benzerhklerden hareket sı etküedı kı buyuk şâır Alexander Pope (1688 1744) zaya ve sentez gucune sahıp çok zekı ve aküh bır adam olduederek canhlan çeşıtlı gruplara ayırmışlardı Bunlann temelın "Doğa n Doğanın sırlan gecede sakhydı, Taıuı 'Nevrton olsun!' dedi n herşej aydınlandı." de mekten kendını dldmddı Ancak tabıî kı daha herşey aydınlanmamıştı Kâınatn mekanık yasalan, yanı şımdı nasıl davrandıgı ortaya çıkmıştı, ama tanhı bılınmıyordu Ne gezegenımızın bır parçasını oluşturduğu Guneş Sıstemının, ne gezegenımızın, ne de o gezegen uzerınde yaşayan canhlann tanhı hakkında en ufak bır fiknmız vardı Onyedıncı yuzyıl boyunca ortaya çıkanlan yasalan temel kabul ederek bunlann zaman ıçınde olabüecek bınkımsel etkılenm ıncelemek ve toplu etkılennın geçmışten gunumuze nasıl uzandıklannı gozlemek muhakkak mumkun olabıhrdı Ama kâınat tanhıne ne hıkmetse boyle yaklaşümadı Kocd Nevvton bıle ılk defa Antakyah Teofilos (MS 115180) tarafindan gehşürılen ve en meşhur omeğını Irlanda'da Armagh başpıskoposu Jamea Dııher'ın (15811656) verdıgı, Kutsal Kıtapta adı geçen kısılenn soy ağacını çıkarup bırbırme ekleyerek Dunya ya yaş verme yontemıyle Dunya'nın tanhını açığa çıkartmağa kalkmıştı (ve bu konuda yapüklanna 1 doğa büımlennde yaptıklanndan daha çok onem venyordu ) 672/» de tum ozelhklenyle guya üpatıp bırbınne benzeyen canhlann oluşturduğu türler (speaes) yer ahyordu Lınne her turun tann taraundan ayn ayn yaratıldıgı kanaaündeydı, çunku cennette Adem her bınnı ayn ayn adlandırmışt1 Bu fikırle çehşen goruşler 18 yuzyılda, Aydınlanmanın dort buyuk ısmınden b m addedılen buyuk doga bıkncı ve Lınne'nın nerdeyse tam çagdaşı Baffon Konta Gaorgeı Lonis L« Clerk'ten (1707 1788) geldı 44 cılthk dev esen Hıs toıre Naturelle'm (Doga Tkrıhı) 1753'de yayımlanan 4 cüdındekı eşek maddesınde Buffon, acaba eşekle atrn ortak bır atadan tureyıp turemedıklen konusunu tartştı Eşek dejenerasyon yanı yozlaşma yoluyla "bozulmuş" bır at olabıhr mıydı' Tcinn her canhyı mukemmel yarattgına gore her değışım mukemmehyetten uzaklaşma ohnak zorundadır Bu nedenle 18 yuzyılda her değısım bır yozlaşma olarak sunulmuştur Bu goruş tarzı hemen hemen 19 yuzyüm ılk yülanna kadar gehnışt r Buffon, evcıl hayvan turlerı ıçınde muazzam bır "yaradılış sonrası" çeşıtlıhk olduğunu gozlemıştı Bu gozlem, şımdı gorulen her hayvan ırkının yaradıhş esnsında var oldugu tezını çurutuyondu Buffon un ureme kurdmı dd ureme esnasında ğu anlaşıhyor^ Darvvın'm kendısı sekız yaşındayken olen annesı Susannah'nın babası meşhur Wedgewood porselen urmasını kuran Josiah Wedgewood'du (17301795) Darvnn'ın çocukluğu ve okul çağlan sonrakı başansıyla uyuşmaz derecede sılık addedıhr Ben aynı kanıda değılım Pek kuçuk yaştan ıtbaren doğal nesne kolleksıyonu yapma ve kımyasal deneyler duzenleme merakı vardı Unıversıteden once gondenldığı okullar adlan buyuk, eğıümlerı ıse sınırh kurumlaıdı Shrevvsbury'de gondenldığı Kıng Edvvard Okulu muduru Dr Samuel Butler* oğrencüenne yalnızca klâsık edebıyat oğreten dar kafah bır adamdı (ancak oğrencılen sonra anısına bır heykel dıktüer) Bır keresınde kımyaya olan merakı yuzunden kuçuk Charles'ı arkadaşlannm ıçınde azarlamışü "Dr Butler'ın buyuk okulu" dedığı bu okulda Darvvın yaüh oğrena olarak 1825'e kadar kaldı Bır arkadaşından odunç aldığı Wander ot the VVorld (Dunyanın Hankalan) adh bır kıtap ıçınde uzak dıyarlara seyahat arzusunu uyandırdı Ancak Dr Darwın oğlunun Kıng Edward Okulunda okulun bekledığı gehşmeyı gostermedığını gorerek 16 yaşındakı Charles'ı ağabeyı üe bırhkte Edmburgh Unıversıtesı Tıp Fa