Katalog

zaman (gön) nemde gruplandırılabilir. U durumda k (Başlangıç durumu) yatay süaşma gözenek boşlugunu ve geçirimliligı etkiler. Eger kayaç tabakalaşma uzanımı boyunca gözeneklerin süreklihgi artmış ise bu etki egım yonü boyunca azalır. Ve uygun olarak ozdirenç artar veya azalır. Ikinci durumda, sıkışma gerümesi bütun yonlerde kınlmalar yaratabilir. Bağlı olarak gözenek boşlugu artabilir. Ve su tablası seviyesi azalabilir. Kaynak boşalma oranmda bir azalma olabilir. Su tablasının aşagıya çekilmesı ve gozenek boşlugundakı degisimler yer elektrik akımlannı ve SP yi bozabilir. Deprem Öncesi durumda (veya üçüncü durum) özdirencin anomali öncesi duruma dönüşü sürekli gözlemlerimizde farkedilebilır. Bu, episantır sahası civanndaki maksimum gerilen yer ve bundan olan uzaklıkla üişkili olarak meydana gelebilir. Böylece, deprem oluş zaman ve yerinin tahmin edilmesi için oldugu kadar gerilme birikim mekanizmasının araştinlması için olasıkklan bu gibı bulgular işaret eder. nin bu şekli Vp/Vs sısmık hız oranının verdigi anomaüye benzerdır. Sısmık olarak aktif bolgelerde bu olayın perıyodu daha kısa olabilir. Yukarıdaki bu deneysel ve gozlemsel sonuçlar, herhangi bir buyuk depremden once değerli öncul bulgulan ortaya koyar. Büyük bir deprem, depremlerin ıstaüksel analizine baküarak tahmin edilse bile bazı belirsızlıklerı ortadan kaldırmak için bu gibi çalışmalara onem verilmesi gereklidir. Gelişomiş ulkelerde Depremleri Önceden Kestirme çalışmalan çok disiplinli Jeofizik çalısmalar ile sürdürülmektedir. Ulkemizde 1980 yılında başlatüan; Japon Tokyo Teknik Üniversitesi ve son olarak Bogazıçı Umversıtesi Kandılli Rasathanesi ve Deprem Araştırma Merkezi ile birlikte AdapazanIznikBolu civannda sürduruldügü bilinen Ulusal projenin niçin son 10 yüdır sürdürülmedigi ise anlaşılamamaktadır. (*) Doç. Dr, Istanbul Tbknık Ûmversitesi, Maden Fakultesi, JeoBzik Mühendıskği Bölümii, 80626Maslaklstanbul. Emaıl: cagları@ıtu.edu.tr, URL. wwwgeop.itu.edu.tr KAYNAKLAR Bursuköv, Ü.M., 1972 Vanaüons of electnc resıstıvıty ofmountaın rocks connected with tectonic causes. Tectonophysics 14, 273277. Çağlar, /., Aygıil, K, 1998 Tectonoelectrıc potenüal and electromagneüc anomalies ongınated by actıve faults, The Geyve Fault Zone. Earthquake Pognosbcs World Fbrum Seısmıc Safety olBıg Cıtıes, Septem 212S, Istanbul, Abstract WS1 ofsession. Ikeya, M., Matsumoto, H. 1997a Reproduced earthquake precursor legends usmg a Van de Graaffgenerator Candle flame and dropped naıls. Natunvıssenschatten 84, 539541. Ikeya, M., Komatsu, T., Kınoshıta, Y., Kazuhıko, T., hıoue, K., Gondou, M., Yamamoto, T. 1997b PuZsed electnc Seld before Kobe and Izu earthquakes tom Seısmıcallyınduced AnomalousAbımal Behanor (SAAB). Epısodes 20, 2S3260. Ikeya, M., Takakj, S., Matsumoto, H., Tani, A, Komatsu, T. 1997c Pulsed charge model otfault behavior producing seismıc electric sıgnals (SES). Joumal ofCırcuıts, Systems, and Computers7, 1S3164. Ikeya, M., Matsumoto, H 1998a Dupicated earthquake precursor anomahes of electnc apphances. South Chına Journal of Seısmology 18, 53S7 Ikeya, M., Matsuda, T. ve Yamanaka, C. 1998b Reproductıon of nvmosa and clock anomahes before earthçuakes Proc Japan Acad., 74, Ser. B, 6064. Ikeya, M, Matsumoto, H., Huang, Q. H. 1998c Ahgnment sükworms as seısmıc animal anomalous behavior (SAAB) and electromagneüc model of a fault: a theory and laboratory experiment. Acta Seısmologıca Sınıca 11, 36S374. Nayak, P.N., Saha, S.N., Dutta, S, Rama M.S.V., Sarker, N.C 1983 Geoelectncal and geohydrologıcal precursors ofearthquakes m northeastem Indıa. Geoexploraüon 21, 137157. Rıhtake, T., 1976 Earthovake Predıctıon. Elsevier, Amsterdam Telford, WM, Geldart, D.P., Shenff, R.E., Keys, D.A., 1976Apphed Geophysıcs. Cambndge Universıty Press, London. DİPNOTLAR: (1) Epısanun* Depremı oluşturan ük bnlmanın başladığı yeraltı noktasırun yeryüzündekı ızdüşümünün enlemboylam ansmden koordınatıdır. (2) Hıposantır= Depremı oluşturan ük lonlmanm başladığı yeraltı noktası (odak). makıımum durumu Şekil 8 durum cUprem •onratı durum terir. Bu degişimler kayaçtaki su tutan gözeneklerin bir deprem öncesindeki "dilation" durumu ile açıklanır. Sonuç olarak su toplayan gozenek boşlugu artar ve daha çok miktarda su bu boşluklara emilir. Bu ise keza kaynak sulanndaki azalmayı ve kazüarak açılmış kuyulardaki KSS degışimini meydana geurir. KSS ve KSB degişımleri lablo 2'de gösterildı. Depremden Dolayı Degişimler, 720 gunlük bir periyod boyunca gözlendi, fakat her yıl tekrarlanabilecek olan mevsimsel degişimlerin etkisi ise daha uzun bir periyod boyunca izlendı. Buradan, büyük bir depremın etkisinin yaratngı degişimlerin, eger aynı donemde meydana geldiyse mevsimsel etkiler ile karıştıgı izlenir. Bu belirsizligi aşmak için, jeoelektrik ölçümler sismik yöntem üe desteklenmelidir. Yeralü formasyonlannın sismik hızlan, sıg tabakalardaki su doymuşlugu üe bozulmaz. Jeoelektrik özellikler topragın jeohidrolojik koşullanna geniş şeküde bagımlıdır. Yagmurlu bir mevsimde yüzey su üe sature oldugundan, jeohidrolojik koşullar (özellikle sıg dennlıklerdekı) bu degişimlere konu olabüir. Bundan dolayı, bu periyod boyunca yer akımları (earth currents) ve SP ölçümleri, suyun yeriçine sızümasından dolayı ciddi şeküde bozulurlar. Meteorolojık olarak kuru dönem gösteren mevsimlerde, kayaçlar daha çok veya biraz daha kuru ıken, jeohidrolojüc, earthcurrents ve elektromekanüc gerüim parametrelerinde herhangi bir degişimi gözlemek zordur. Bu sıradışı koşullar, depremlerden dolayı meydana gelen degişimleri izlemek ve incelemek için uygun degüdir. Böyle olagan 672/20 dışı koşullann etkin olamayacagı yerler seçilerek bu güçlük yenilebüir. Su ile kısmen doygunlaşmış yerler, bir deprem oluşumundan dolayı ortaya çıkan jeohidrolojik ve jeoelektrik parametrelerin anlamlı degışimlerinı gosterirler. Yapüan ölçümler elektrik ozdirenç degişım genhgının deprem episantr noktasına olan uzakhga bağlı olarak farklüık gösterdigini ortaya koyar. Uzaklık azaldıkça bu genlik artar. Gelgit gerilme mekanizmalannın, kayaçlarda benzer oluşumlan sonuçlayarak depremleri tenkledigi bildirilir. Yer akımlannın surekli izlenmesi deprem öncesi tektonoelektrigin gelişmesini aydınlatabilir. Jeoelektrik ve jeohidrolojik parametrelerin (KSS ve KSB) izlenmesi, yardımıyla orta büyüklükteki depremlerin tahmin edilebilecegi anlaşüır. Benzer degisimler depremlerde önce keza Sovyet, Amerikan, Çin ve Japon bilimcüeri taraundan da gözlenmıştir. Bir depremin odagındaki gerilim alanı ozdirenç degişım trendi ile beürlenebilir. Bu kısmen kayaç anizotropuna ve biraz da kayaç geçirimlüik ve porozitesine baglıdır. Ancak yine de kayaç özdirencinde bir azalma izlenir, Depremden önce, körfez görünüşündeki bir ozdirenç azalması ve sonra da anomali öncesi seviye'ye ulaşma söz konusudur (iletkenlik körfezi). AnomaliOeprernın sçıkça tahmmecktdığı parametre Ö2D, SP, YA, K88, KSB OZD, KSS OZD, SP YA, KSS, KSB ÛZD, SR YA, SS, KSB OZD, YA KSB. KSS HABERCİ BULCULAR VE SONUÇLAR Şekil 6 ve Şekil 7'de gösterilen, özdirenç degişım gozlemleri üç tipik döOün SMart 20Mayt« 11 Haaran ISTemmuı; 27TemmiB EptMntı 8 u â W k uzaMıu Richter (kmf 86 M*4 2 261 146 105 150 M«S M*4 MM5 Tsbio. I 0*or*mln «myi tahmm edılöifll }«o«iekuık ve hldroloiltc p«ram«treMr ö20*Ozdır»r«ç. SP»Y»rıitı douai gerllımtorl, YAaYaraltı •kımtan; SG*Kuyu tuyu s»viy«tı; K9B»K»yn«h suyu bofalmaları Epmantr BuyUMuk Ölçu Ozdlrençdekı Kaynak suyu sevıye defitfim uzaklığı Rtchter periyodı cteöifim miktarı ulceâi (aun) rrtktarı 55 9Mart 20 Mayıe 261 11 Hazırar 149 l5T«mrTUjz 10S 27T«twnu2 150 M«42 M»7 M»5 M*4 M4.5 7 7 12 12 11 %2ö %810 %15 %1127 %1018 %2 %7 %7 %7 Yerattı suyu sevıyesı öe&ştm 0,3 02 1.3 0,1 Tabio Z D»pf»ml«rd»n enc« y»r«ltı ozoirecind*. y««tltı*uyu •evly«stnd« v« kaynak suyu botalmaiarında m»yd*na (jalan d«Qisim tnlkUrları Şekil 9