Katalog

Depremi önceden haber veren olaylara bir bakış Gökyüzündeki ışıklar Kuvartz saatlerdeki bozukluklar evcil hayvanlarda değişiklikler balıklarda panik işaretleri Küstüm çiçeği depremden önce küsüyor yere düşen çiviler ve yer altındaki değişikliklerin incelenmesi üzerine llyas Çağlar (*) 7 Agustos 1999 Kocaelı depremını ızleyen gunlerde halk arasında yeraltı sulannın akış rejımlerırun degıştıgı gokyuzunde bazı ışıkların gozlendıgı evcü hayvanlarda bazı davranış bozukluklan gozlendıgı konusunda konuşmalara hepımız tanık olduk Bu yazıda, sozu edılenlerden bazüanna degınılecek ve daha da ılerı gıderek bılımsel açıklamalar getınlecektır Şurası gerçek kı deprem ışımalan (şımşeklerı) deprem bulutlan uzamış ay goruntusu ve hayvan davranış anomalılen gıbı 1519 adet olay 17 Ocak 1995 Kobe depremının habercısı olarak bu depremden sonra fax elektronık me saj ve telefonlarla Japonya'da sısmolojı alanında çahşan kunım yada kışüere bıldınlmıştı (Ikeya ve Matsumoto, 1998a) Bunun gıbı dığer bazı ügınç olaylar ve getınlen bılımsel açıklamaları aşagıda verılmıştır Aynı zamanda Jeofizık teknıkler kullanarak 'depremlerı onceden tahmın etme" (eartquake predıctıon) konusunda gerçek verılere dayalı ornek çalışmalar da burada konu edılecektır 1 Çın başkentı Pekın de kuvartz saatlenn durdugu yıne rapor edılmıştı Dıger yandan bu tur saatlerın bazılarındakı yelkovanın depremden bır gun once bu kez normal yonde oldugundan daha hızlı şekılde dondugune ılışkın duyumlar da alınmıştı Konunun bılımsel olarak açıklanabılmesı ıçın Osaka Unıversıtesı Yer ve Uzay Bılımlerı Merkezı araştırma laboratuannda bır dızı deneyler yapıldıgı bılın mektedır (Ikeya ve Matsumoto, 1997a) Bu deneyler sırasında, once bır kuvartz YAŞAMIMIZDAKİ DEPREM HABERCİLERİ Kuvartz saatler bazen depremin habercisi mi? 6427 kışının hayatını yıtırdıgı 17 Ocak 1995 Kobe depremınden bır gun once, deprem epısantırl noktasından 25 km uzaktakı bır şehırde yaşayan bır Japon vatandaşı Osaka Unıversıtesındekı Yer ve Uzay Bılımlerı merkezınde dep rem konusunda çalışması ıle tanınan H Matsumoto'ya telefon etmış ve olagan dışı esrarengız habercı bır olay hakkında konuşup kendısıne bılımsel şekılde açıklanmasını ıstedı Anlatılana gore depremden once Evdekı bır kuvartz masa saannın yelkovanı hareketını durdurdu ve belırgın olarak ters yonde hareket etmege başladı Benzer olarak Japonyd'dakı bır unıversıte ogrencısının de Kobe depremınden once aynı sıradışı olayı yaşadıgı fakat bunu kımseye anlatmadıgı belırtilmıştır Saat depremden sonra normal olan oncekı çalışmasına devam etmıştır (Ikeya vedıg, 1998b) 1976 yılında 240 bın kışının hayatını yıtırdıgı buyuk Tangshang (Tangşayn) depremınden 8 saat once de deprem epısantır noktasından 160 km uzaktakı masa saatı Van de Graaff statık elektrik jeneratorunun (alımunyum folye ıle kaplı olan) kuresı uzerıne yerleştırılmıştır Jeneratorden 10 W gucunde 120130 MHz frekansında bır elektromanyetik alan uygulanmıştır Bu elektromanyetik alan etkısı altında kalan saatin yelkovanı normalınden 8 kat daha hızlı donmeye başlamıstır Bu olaya elektronık olarak şu açıklama geünlır Uygulanan elektromanyetik alandan dolayı dıjıtal saatin elektronık devresınde bır elektnk şarj (yuk) atlaması olmuş ve bundan dolayı meydana gelen sıradışı akım saat motorunun aksı yonde hareketını tetıkleyıp yelkovanın ters kutuptakı yonde donmesıne veya aynı polarıtedekı hareketını tetıkleyıp yelkovanın daha hızh donmesıne neden olmuştur (Ikeya vedığ 1998b Ikeya ve Matsumoto 1997a) Bu deneyler dızısı Kobe depremi oncesı kuvartz saatlerde gozlenen yuka ndakı olaylann dep rem oluşum mekanızmasının bır elektromanyetik alan yaratugını açıklar mış elektnk akımlardan panıklemesı ıle açıklanır Anseı kronolojısınden verılen ve 150 yıl once kayıt edümış meşhur bır Japon hıkâyesı bır demır mıknatısta asılı duran 15 cm uzunlugundakı demır çıvılenn Anseı depremınden once duşmesı uzennedır Çiviler depremin P dalgası (kı bu hemen hıssedılen sısmık dalgadır) henuz algüanmadan duşmuştur Bu mıknans ve çıvı olayından hemen sonra bır mıknatısın depremlerın kestınlmesı konusunda predıktor (onceden habercı) olabılecegı duşunuldu fakat bunun yararlı olmayacagı sonucuna ulaşüdı Hatta bugun bıle depremlerın onceden kestınlmesı çalışmalannı surduren sısmologlar tarafından tam depremde veya depremden once manyetik alan şıddennın degışmesıne karşın bunun gozardı edılebüecegı gerçegı konuşulur Osaka Unıversıtesı araşürma laboratuannda bu mıknaus ve çıvı olayının bılımsel olarak açıklanabılmesı ıçın bır dızı deneyler gerçekleştınldı Bazı çiviler Van de Graaff statık elektnk jeneratoru kuresı uzerındekı bır manyetik askıya tutturuldu Jeneratorun buyuk gerüım kuresı elektrostatık olaıak yuklendıgınde çıvüenn her bm bır otekıne dogru egılerek kapanıp yere duştuler Bunun gıbı benzer dıger bır dızı deney sonuç lan ve Anseı hıkâyesı bırlıkte yorumlan dıgında, depremi meydana getıren fay sıstemlerı aynı zamanda büyük bir elektromanyetik alan uıetırleı Bu Küstüm çiçeğinin (Mimosa pudica) esrarı ve depremden önce düşen çiviler Herkesçe bılınen "kustum" saksı çıçegı (Mimosa pudica) yı ne bu laboratuar deneymde once Van de Graaff stank elektnk jeneratorunun kuresı uzerıne yerleştırıldı Uygulanan elektromanyetik alan eüası altında bu çıçegın Şekil 1: BoluEskipazar civannda Kuzey Anadolu Fayını kesen bir yapraklannı porsutup doğrultuda olçulmu} jeofızik parametreler sarkıttıgı gozlendı (a) Manyetik ve özdirenç grafiğl, (b) 70300 Hz frekansı için elektromanyetik alan, (c) doğal polarizasyon (SP) ve fay modeli, Kustum çıçegınm kus(d) Manyetotelurik olçulerden elede edilen yer elektrik yapısı. mesı bunun elektrosBurada kırmızı ile taralı kesimler fay zonunu işaret eder. tauk olarak ınduklen alanın etkısı yukanda yaşanan ve gozlenen yeryuzu olaylan ıle kendısını bellı eder Habercı Canlılar Bır doğa olayı olan depremlerın urettıgı elektromanyetik alanın aynı zamanda çok sayıda canlı hayvan varlıgını ırkıterek onlan uyardıgı soylenebılır Ulkemız ınsanlannın da 17 Agustos 1999 depremınden sonra akıllanndan geçırerek dıle geurdıklen bu tur canlı hayvanlann deprem habercısı olabılme ozellıgı, gerçekte akıl dışı bır olay degıldır Ancak bu konuda bır homojenlıkten soz edılemez Dıger meşhur bır hıkâye ıse Japonyada bır balıkçıya maledılır Balıkçı herzaman nehırde rastgeldıgı yılan balıklannın nehırde bulunmadıgını ve nehır dekı yayın balıklannm ıse panık ıçerı672/17