Katalog

Üniversitesanayi işbiıiiği: Bir öneri A. Hamit Serbest (*) •• nıversıtesanayı ışbırhgının onemı ve gerekhhgı yülardan berı ulkemızde tum yetkılıler tarafuıdan her firsatta dıle getırümektedır Artık so kaktakı vatandaşın dahı ezberlemış oldugu "unıversıtesanayı ışbırhgı" sozlerının anlamı üe bu kapsamda yapılması gerekenler hakkmda yetkılılenn bır karara varabüdıgını soylemek henuz zordur Turkaye bu konudakı çozum arayışlannı hâlâ surdurmektedır Her şeyden once, buna taraf olan kurumlann ve kışı lerın bu konudala duşuncelerırun ve beklentüerının uyumlu olması gerek mektedır Bır tarafta unıversıteler ve onlar adına bu ışbırhgınde başrolu oynayacak olan ogreum uyelerı (profesor, doçent ve yardımcı doçentler) üe dıger tarafta sanayı kuruluşlan ve onların temsücüen, bırbırlerı hakkında olumlu duşuncelere sahıp degüdırler Bu husus soz konusu kesımlerın temsılcılen tarafindan çok ıyı büınmektedır ve her bırı de bu durum ıçın kendını haklı gosterecek bırçok neden sayabılecek durumdadır Ük olarak ırdelenmesı gereken husus 'unıversıtesanayı ışbırhgTne Turkı ye'nın ıhtıyacı olup olmadıgıdır Toplumun belırlı bır kesımınm fantezısı olarak veya başka ulkelere ozenüerek yapüacak bır şey degüdır Bunun topluma bır faturası olacaktır, dolayısıyla getınsı olmasını da beklemek dogaldır Turkıye nın bu konudakı beklentüen ılk kez açıkça 1983 yüında hazırlanan ılk "Turkıye Büım Pohukası" belgesınde tanımlanmışur (1) Turkıye geç olmakla bırlıkte, dunya ekonomısınde teknolojının oynadıgı rolun ne denlı onemlı oldugunu gormuştur Teknolojı ve knowhow üansfen üe kurulmuş ve yaşamış olan sanayımı zın dunya tıcaretınden gıderek daha az pay abr hale gelmesı yetküılerın ARGE çahşmalanna olan ıhüyaa fark etmesıne neden olmuşfur Turkıye'dekı ARGE faahyetlennın durumu dıger ulkelerle karşüaştırüdıgında, ARGE ıçın yapüan harcamalann GSMH'ye oranının ve çalışan on bın nufus başına toplam ARGE personeh sayısının yetersız oldugu eşıt degerlere ulaşabümek ıçın büe çok uzun bır yol ahnması gerekügı gorulmektedır Dıger taraftan, ARGE sıstenuru oluşturan ozel sektor ve kamu sektoru üe unıversıterun payları da sıstemın yapısı hakkında onemlı ıpuçlan ıçermektedır Üerı ulkelerde, ozel sektorun ARGE sıstemı ıçındekı payı %50 nın uzerınde ıken ulke mızde sadece %23'tur Unıversıtelenn payı gelışmış ulkelerde %10 20 arasında ıken bu oranın ulkemızde %62 olması da Turkıye'dekı AR GE yapısının dunyadakı gelışmelerın tersıne oldugunu gostermektedır Bu venlerden Turkıye'de teknolo]ü< gelışme saglanabümesı ıçın unıversıtelere buyuk bır gorev duştugu anlaşıl U maktadır Bu nedenle unıversıtesanayı ışbırhgı saglanmalı ve unıversıteler üe ogreüm uyelerı bu çahşmalarda daha et kın bır rol oyndmalıdırlar Ancak mu hendıshk dısıphnlerınde ogreum uyelen sanayı üe ışbırhgıne gırmeye ıstekh degüdırler ve mevcut sıstem ısteklı olmalannı sağlayacak herhangı bır unsur ıçermemektedır Ogretım uyelen gerek yuksek hsans ve doktora ogrencüennın tez konulannı gerekse araşürma alanlannı behrlerken kendı "ügı ve bügüen" dogrultusunda seçım yapmaktadırlar Sonuçta bu çahşmanın yurtdışında bır dergıde makale olma ıhtımalı bulunması da konu seçımınde onemlı bır tercüı nedenı olmaktadır Çunku halen yururlukte olan sıstem ogretım uyelerını ders ve rerek ek kazanç saglamaya yoneltugı gı bı akademık aşama yapabümek ıçın de nıtelıklı yayın yapmaya mecbur etmektedır 1983 yüından bu yana akademık yukseltme ve atamalarda uygulanan ükeler sayesınde Scıence Cıtatıon Index (SCI) kapsamındakı dergüerde yayımlanan Turkıye adreslı makale sayısında cıddı artışlar saglanmıştır 1982 yılına kadar yılhk yayın sayısı bazı yıl artmış bazı yü ıse azalmış ıken 1982'den sonra sureklı aruş gostermışur 1992 yüından sonra uygulanan bırtakım teşvüder sonucunda artış daha da hızlanmışür Ha ürlanacagı gıbı, bu donemde TUBITAK üe tTU ve ODTU gıbı seçkın unversıteler yurtdışındakı dergüerde yapüan yayımlara para odulu vermeye başlamışlardır Sonrakı yülarda, dığer unıversıtelerın hemen hepsı de ITU ve ODTU'yu ornek almıslardır Boylece Turkıye 1998 yüında 3774 adet yayın üe dunya ulkelen arasındakı sıralamada 29 olabılmıştır (2) SCI kapsamuıdakı dergüerde yayımlanan Turkrye adreslı makale sayısındakı aruş mutlaka gurur vena bır durumdur Ancak, bu husus Turk büım adamlanrun hepsının evrensel büıme cıddı anlamda katkı yapabüır duruma geldüden arüamıru taşımamaktadır Aynca, bu yayınlara konu olan çalışmalann da Turkıye'dekı sanayı kuruluşlanmn sorunlan veya üıtıyaçlan ue ügüı olmadıgı büınmektedır ARGE'nın temel unsuru yeüşmış ınsan gucudur ve Turkıye kısıtlı sayıda sahıp oldugu bu ınsanlan en etkın bıçımde degerlendırmek zorundadır Unıver sıtesanayı ışbırlıgırun ulkemızde hayata geçırümesınde karşüaşüan en buyuk en gellerden bınsı, ogreum uyelennın yukarıda belırülen nedenlerle bu tıp ARGE çalışmalanna ıstekh olmamasıdır Bu nedenle ogretım uyelerını sanayının üıtıyaçlanna yonehk uygulamalı çalışmalann ıçıne çekebümek ıçın üave tedbırlere ıhtıyaç vardır Uygun koşullar yaratüabü dıgı takdırde bırçok ogretım uyesı bu tıp çalışmalarda severek gorev alacakür Za ten ulkemızdekı ogretım uyelennın ta mamının evrensel büıme katkı yapacak duzeyde yayın yapmasını beklemek de dogru degüdır Yuksek Ogreum Kanu nu'na dayanarak hdzırlanrraş olan, aka demık yukseltme ve atama ükelerını belırleyen yonetmehklerde degışıkhk yapılarak akademık aşamalarda uluslararası dergüerde yayım koşulunun yanı sıra veya onunla eşdegerde olmak uzere 'TUBITAK TTGV veya KOSGEB tarafindan desteklenmış teknolojü< ARGE projesı yapmak" koşulu da getırümelıdır Ozellüde "doçenthk" aşaması ıçın boyle bır koşul getırümesı halınde genç ogreum uyelerımız sanayı üe ışbırlığı ıçıne gırme zorunlulugunu duyacaklardır Büındıgı gÜDi her uç kurumun da destekledıgı projeler konunun uzmanı olan hakemler tarafindan ıncelenmekte ve ızlenmektedır Aynca, çalışmalann sonucunda da mutlaka bır urun beklenmektedır Bu projeler evrensel büıme katkı yapacak duzeyde de olmasa hatta bır kısmı büınen teknolojüerın Turkıye koşullanna uyarlanması üe ügüı olsa büe, ulkemız sanayının teknolojık duzeyı goz onune alındıgında, çogunlukla bu up çakşmalara ıhuyaç oldugu anlaşüacakur Turkıye de yaşayan ogreum uyelen, ne yazüc kı gelışmış ulkelerdekı meslektaşlan kadar şanslı degüdırler yapuklan araşurmalarla hem sanayının sorunlanna çozum bulup hem de sonuçlannı büım dunyasının saygın dergüennde makale olarak yayımlayamamaktadırlar Gunu muz koşullan, ulkemızde bu ıkı etkınlı gın, aynı bşıde toplanmasına ımkân ver memektedır Dolayısıyla evrensel büıme katkı saglamayan ancak sanayının teknolojüc problemlerıne çozum bulan uygulamalı çalışmalara da 'akademık deger" venlebüecek bır "geçış surea"nın yaşanması gerekmektedır Bu uygulanabüdıgı takdırde beüa de sanayı cının en çok yakındıgı engel kendüıgın den kalkacakur Ogreum uyesı aruk sanayıcıden uzak kalamayacak onunla ıç ıçe olmak ıhüyacını duyacakur Bu çalışmalann sonuçta akademık aşama ıçın yararlı olması ogreum uyelennın sanayı cıden maddı beklenulennın de aşagı çe kümesını saglayacakur Boylece zaten guçlu bır ekonorruk yapıya sahıp olmayan ve bügıyı ucret karşüıgında alma alışkanlıgını edınememış olan kuçuk ve orta olçeklı sanayıcının de uruversıte de ışbırhgıne gırmesı kolaylaşurüacdkur (*) Pmf. Dr.; Çukurova Universitesi MühendislikMlmarlık Fakültesi Dekanı Kaynaklar (1) • Türk Bıhm Pohükası 19832003 TC Devlet Ba kanhğı Ekm 1983 (2) "Tıirk Yuksekoğreümının Bugunku Durumu Yıiksek Öğreüm Kurulu Başkanhğı Mart 1999 672/15