Katalog

Kapalı bır kutunun ıçınde oturan kısı dunyanın kutleçekım alanında hareketsız olarak durdugunu mu yoksa uzayda bır roket yardımıyla ıvme mı kazandıgını anlayamaz (El bette o zamanlaı Uzay Yolu (Star Trek) gıbı dızüer yoktu bu yuzden Eınsteın uzay gemüerınden degü asansorlerden soz edıyordu) Eger dunya duz olsaydı bır gozlemcı aynı anda hem kutleçekımı yuzunden elmanın Newtonın kafasına duştugunu hem de Nevvton'ın kafasının yeryuzu yukan dogru hızlandıgı ıçın elmaya çarpügını üerı surebüırdı Ne var kı kutleçekımı üe hızlanmanın etküerının eşdegerlüıgı yuvarlak bır dunyada geçerlüığını yıtırıyordu o zaman dunyanın obur yuzundekı ınsanlar da bızden sabıt uzakhkta kalmak koşuluyla ters yonde ıvme kazanarak hareket etmek zorunda kalıyordu 1912 yüında Zurıh e donen Eınsteın bır beyın îa tina sı gerçekleştırdı Kutieçekımı üe ıvme arasındakı denklık gerçeklıgın geometrısınde yapüacak bır degışıklıkle yenı den sagldnabüırdı Pekı ya zaman mekan (kı bu Eınste ın'ın uç uzaysal boyuta dorduncu bır boyutu yanı zamanı eklemesıyle keşfettıgı bır kavramdı) her zaman varsayüdıgı gıbı duz degü de egrıyse 9 Onun bu fıkrıne gore kutle üe enerjı zamanmekaru bukebüırdı Elma ya da gezegen gıbı her turlu nesne duz bır çızgı uzennde yol almaya ça lışıyordu ama ızledüderı rota kutleçekım alanı yuzunden bukuluyordu çurücu zaman mekân egrıydı Eınsteın arkadaşı Marcel Grossmann m yardı mıyla egrı uzay ve yuzeyler kuramı uzennde çalışmaya başladı Oysa Bernhard Riemann, bu kuramı gerçek dunyayla bır üışkısı olabüecegını duşunmeden soyut ma tematık çerçevesınde gelıştırmıştı 1913 yüında Eınsteın Elnsteln Blg Bang'ln keffedildlği gözlemevlnl zlyaret ederken... ka plan olmaktan kurtarıp Evren dınamıgının etkm bır ka tüımcısı halıne donuşturdu Bu donuşum 20'mcı yuzyüın sonunda büe fızığı hâlâ meşgul eden buyuk bır probleme yol açtı Evren madde üe doludur madde ıse zamanme kanı buker dolayısıyla cısımler bırbınne dogru yaklaşmak zorundadır Eınsteın kendı denklerrüennın sonsuza dek degısmeyen (duragan) bır evren tanımlamadıgını anlamıştı Oysa Eınsteın duragan sonsuza dek degışmez bır evren fıkrmden vazgeçmek yerıne, denklemlenne kozmolojık sabıt adını verdıgı cısımlerı bırbırınden uzak tutmak ıçın zamanmekânı ters yonde buken ekstra bır teıım ekledı Kozmolojık sabıtın neden oldugu karşıt kuvvet maddelenn bırbınnı çekmesıne karşı koyabüırdı Boylece evren sonsuza dek degışmeden kalabüırdı Denklemlerde yapüan bu degışıklık kuramsal fızüc alanındakı en buyuk ürsatlardan bırının kaçırümasına ne den oldu Eger Eınsteın orıjınal denklemlerıru korusaydı Evren'ın ya genıslemek (şışjnek) ya da buzulmek zorunda oldugunu ongorebüırdı 'Zamarüa degışım geçıren evren" duşuncesı VVüson Dagı ndakı teleskopla yapüan gozlemlere kadar cıddıye alınmadı Bu gozlemler galaksüer bızden ne kadar uzakta ıse o kadar hızlı uzaklaştüdannı gosterdı Başka deyışle Evren genıslı yordu ve herhangı üa galaksı arasında kı uzakük zamarüa arüyordu Eınsteın daha sonra kozmolojüc sabıt ıçın hayatımm en buyuk hatası' dıyecekü Genel gorelüüc kuramı Evren ın kokenı ve yazgısıyla ügüı taruşmalarm boyutunu temelden degıştırdı Ya baş langıcı ve sonu olmayan duragan bır evren vardı ya da geçmıste bır başlan gıç noktası olan bır evren Aynca ga laksüer bugun bırbırlermden uzaklaşıyorlarsa bunlar geçmıste bır arada olmalıydı yaklaşık 15 müyar yü once tum bunlar ust uste yıgümış toplam yoguniuklan sonsuz halde olabürrdı Genel gorelüığe gore bu Buyuk Patla ma (Bıg Bang) anı Evren ın ve zamanın başlangıcıydı Eınsteın bu yuzden belkı de yuzyüdan büe uzun bır donemın en buyuk adamı olmayı hak edıyor Genel gorelüık, uzayda zamanmekân dokusunun ışıgm büe kaçmasına ızın vermeyecek kadar bukuldugu bolge lerde, yanı kara dehklerde zamanın durması gerektıgını de ongorur An cak genel gorehLk kuramı yalnızca zamanın baslangıcı ve bıtışı arasındakı surede olanlarlâ ügüenır Bu yuzden kuram Buyuk Patlama sonucu ortaya nasü bır şey çüanası gerektıgını ongo remez Bazüanna gore bu tamamen lann nın ıstemıne baglıdır Evren Tann nasü ıstedıyse 0 şeküde başlamıştır Başkaları ıse (buna ben de dahılım) Evren ın başlangıcmda heı zaman ge çerü olan aynı yasalann yıne hukum surmesı gerektıgıne ınanıyor Bunu ka "Hâlâ genel göreliliği nasıl akıl ettiğini anlayamıyorum" Richard Feynman ve Grossmann bır makale yayımladı Ikı büım adamı bu makalede kutleçekım kuvvetlennın aslında zamanmekânın egrüıgını ıfade ettıgını one surdu Ne var kı Eınsteın ın yaptıgı bır hata yuzunden 4a o da herkes gıbı ınsandı ve yanüabüırdı kutle üe enerjının zaman mekân egrüıgıyle üışkısını kuran denklemlen bulamadüar Eınsteın Berlındehıçbırdunyevıkonuyu duşunmeden ve savaşın etkısı altında kalmadan bu problem uzennde çahşmayı surdurebüdı Nıhayet 1915 yüının Ka sım ayında dogru denklemlere ulaştı Eınsteın 1915 yazın da Gottıngen Unıversıtesı'nı zıyaret ettı Burada yeru fıkır lerını matematikçı David Hilbert le tartıştı Hübert aynı denklemlen Eınsteın'dan tamamen bagımsız olarak bırkaç gun once bulmuştu Ancak Hübert yıne de bu yenı kuramın şerefinın Eınsteın'a aıt oldugunu kabul edıyordu Ne de olsa kutleçekımını zamanmekanın egrüıgıne bağlamak onun ükrıydı Bu aslında savaş zamanında büe boyle büımsel tartışmalann ve fikır alışverışlerının surme sıne ızın veren uygar Almanya'nın esenydı Bır de bundan 1 yırmı yü sonra olarüan duşunun Egrı uzay mekâna üışkın bu yenı kurama genel gorehhkadb. verüdı (Içınde kutleçekımıne yer venlmeyen orıjınal kuram ıse bugun ozel gorelüık kuramı olarak büını yor) Genel gorelüık kuramı, 1919 yüında gorsel bır şolen le kanıtlandı Bır Ingüız araştirma grubu Baü Afnka'da ız lenen guneş tutulması sırasında guneşe yakın gorunen yüdızlann konumlannda hafif bır kayma oldugunu gozlemledı Eınsteın yüdızlardan gelen ışıgın Guneş'ın yanından geçerken bukulecegını ongormuştu Işte bu zamanmekanın egrı oldugunun açü< bır kanıtiydı ve Oklıd'ın M O 300 de Elemanlar (Sloıkheıa) adlı geometn kıtabmı yazdıgından berı gerçeklıge bakıs açımızda gerçekleşen en buyuk degışıme yol açü Eınsteın'm genel gorelüık kuramı uzay (mekân) üe zamanı ıçınde farklı olaylarm gcrçekleştıgı etkısız bır ar669/8 Kuramının onaylanmau ttzerlne Elmtein 1922 yılında Paris'e glderek kuramını açıklamaya başladı.