Katalog

kolay paslanmayan anldmına gelır Ahçüara gore ıse muhteşom gorunuş Bakır her ıkn tanımı da dogrular (Bkz 'GıdaKatkıMdddelerını Kaynağı Olarak Mutfdk Eşydları" FDA Consumcr dergısı Mart 1982 sayısı) Bakır çok mukemmel bır ısı üetkerudır, ozellıkle ocak ustu pışırme ıçın çok uygun dur Ahçüar genellıkle bakır mutfak eşyasıru çok hassas ozellıklı soslar ve çok ıyı kontrol edılcn sıcaklıklarda pışmesı gereken yemekler ıçın tcrcıh ederler Bununld beraber, bakırddn mdrnul mutfak eşyaları genellıkle kdlay ya da paslanmaz çelıkle kdplanır FDAdan Thomas kurulu şun kaplanmamış bakınn genel pışırme amaçları ıçın kullanümasına karşı uyanldıgını soyluyor Çunku bu metal temas ettıgı bdzı gıda maddelerı tarafından goreceh olarak kolayca çozulmektedır ve fazla mıktarda alın dıgında bukntı, kusma ve ıshale neden ola bılmektedır Bakınn toksık etküerı çok ıyı belgelendırılmıştır Bakırın toksık etkılen konusunda Amerıka'da onde gelen uzmanlardan bırı olan ve Albert Eınsteın Tıp Fdkultesı'nde profesor olarak gorev yapan Dr. I. Herbert Scheinberg, NPW York'ta Saglık Bakanlıgı tarafından bıldırüen klasık bır olayı ornek verıyor Bır sınemaya gıden çocuklar, smemadakı otomatık makmeden gazoz alıyorlar Bu makına ıçıne para atıldıgı zaman ıçmden bır bardak çıkartıyor ve bır musluktan karbonatlı su dıgerınden de şurup akıtarak meyvelı gazozu bardagm ıçmde yapıyor Karbonatlı suyu veren muslugun çek vanası bakırdan yapdmış Gece boyunca onemlı mıktardd baku bu vanadan çozulup karbonatlı suya karışmış Çocuklar da bunun sonucu olardk karbonatlı sudakı bakır tuzlarından zehırlenıyorlar demır yuzeyıne porselen emaye kaplama ya parak, kalıcı duzgun ve camsı bır yuzey elde edebılecegını keşfettı Son derece dayanıklı bır malzeme olan bu "cam" lekelere ve çızılmeye karşı dayanıklıdır ve yemek kokuldrıru uzerınde tutmaz Bugun emaye kaplı demır ve çelık mut fak eşyaları ahçıların koleksıyonlarmda renk lı ve kulldrıımı kolay gereçler olarak bulunu yorlar FDA'nm Gıda Maddelerı Guvenlıgı ve Uygulamalı Beslenme Merkezı'nde murahhas aza olan Edward A. Steele 'Bu metaller uzerıne dogru bır şekılde emaye kdplanaıak yapümış olan mutfak eşyaları ıle guvenle yc mek pışırüebılır" dıyor ve eklıyor "Yuksek ateşleme sıcaklıkları gerektırdıgı ıçın guven lık açısından bır sorun çıkartabılecek oldn kuışun bu mutfak eşyalarında kullanılan emayede bulunmaz" Bununla beraber kurşun, elektrıkle ısıtılan ve duşuk sıcaklıkta pışıren topraktan mamul kapları (crock pots) cüâlamakta kul lanılan emayelerın bıleşımınde kullanılmaktadır Fakat 1987'de yapılan testlerde, FDA, bu pışırme kaplarmdan gıda maddelerme karışan kurşunun, FDA standdrtldrmı aş mayan bır mıktarda oldugunu saptadı (bkz 'Istenmeven Bıı Hedıyehk Eşya Seramik Eşyada Kuışun FDA Consumcr der gısı Aidlık 1989 Ocak 1990 sayısı) 1971 yılında FDA ev eşyalanndan gıdd maddelerme karışabılecek kurşun mıktarını smırlandırırken aynı zamanda toksık oldbüen ve emaye mutfak eşyalarının ıç yuzeyını kap lamakta kullanıldn kırmızı, san ve turuncu pıgmentlerde bulundugu ogrenüen, kadmıyum ıçın de ust smırlar koydu 197O'lı yılların ortasmda FDA mufettışlerı ıthal edılen mutfak eşyaları ıçınde aşın duzeyde kdd mıyum buldular ve bu urunlerm ulkeye gırışını yasakladıldr Kadmıyum, çogunlukla, yabancı uretı cıler tarafından kullanılıyordu Fakat Steele dıyor kı "lmalatçılar artık kadmıyum kulUn mıyorlar ve tuketıcüer ıçın bugun satılan emaye mutfak eşyalanndan kadmıyum zehıı lenmesı tehlıkesı bulunrnuyor ' Zümrütten akisler A. M. C. Şengör Logaritmik afetler Depremlerin büyüklüklerinin doğrusal bir şekilde artmasıyla (yani 1,2,3,4,... vb) onları yaratan enerjnin 10 temelli logaritmik bir şekilde arttığını artık televizyon sunucuları bile oğrendi Logaritma, 17. yüzyılda icat edilmiş kolay bir çarpım tekniğidir ve temelde aritmetık serileri geometrik serilerle deneştirme yoluyla icat edilmiştir. Aşağıdaki iki seriye bakınız. Bunlardan üstteki geometrik, alttaki aritmetiktir: 2 1 2 4 8 3 16 4 32 5 Üstteki serinin 2'nin sırayla 1., 2., 3., 4. ve 5. kuvvetlerine yükseltilmesiyle elde edildiği açıktır. Bu ilişkiyi şöyle gösterebiliriz: 2n=b Burada 2 örneğimizin gösterdiği logaritmanın temelidir. Şimdi 4x8=32, aynı şekilde 2*x2i=2:>=2*+:S'dür. 2Z+S'un (veya benzer logaritmaların) ne olduğu önceden hesaplanmış cetvellere. bakılarak bulunur. Bir değerin herhangi bir aritmetık artışa karşı logaritmik artması demek, artış hangi temel logaritma uzerınde ise o temelin kuvvetleri olarak artması demektir. Diyelim ki buyükluğü 6 olan bir deprem: Bunun enerjisi 10^ olsun. 7 buyuklüğundeki depremin de enerjsi o zaman 10? olmalıdır. Bu, buyukluğun bir arttığı yerde enerjide on katlık bir artış demektir. Ancak ilişki bu kadar basit değildir ve buyüklüğün türune göre (Richter, kütle dalgaları veya moment) bu 10 temelli rakamın onüne muhtelif çarpanlar gelir ve bu 10n önune gelen çarpanlara gore 36 kattan yüz küsur kata kadar enerjide BuSİt gÖZİeiTller, bir düzenlilikleri, belli UJ kpîtirilphilirliklpri o ı r KesmueDiunmen OİduğutlU gÖSterİyOr. Binndiği gibi enerjisi düşük olan küçük depremler (2,3 gibi) çok sık oiur, hattâ hergun olurlar. Buna muka Dökme demir Dokme demırden mutfak eşyaları, her zaman klasık olmuşlardır ük kez Çın'de pırmç pışırmek ıçın kıülanıldıgından berı hemen hemen 3000 yıldan berı kullanılrnaktadırlar Mutfak eşyası satan dukkânldrda dıgeı gosterışlı urunler yanındd bır demırbaş gıbı dururldr Dokme demır, saglamdır, pahalı degüdır ve gıda maddelerının pışırılmcsı, hdfıf ya da tanı hzartüması ışlemlerınde ısıyı yuzeyınde muntazam olarak dagıtır Dokme demırle yemek pışırme ayru zamanda onemlı bır besın maddesının alınmasını da saglar Bazı beslenme uzmanları yuzeyı cılâlanmamış dokme demırle pışırılen gıda maddelerının ıçındekı demır mıktarının dıger pışııme turlerıne gore ıkı kat ya da daha fazla olacagını ılerı suruyorlar Dokme demırden yapdmış mutfak gereçlerı dıgerlerınden farklı bır şekdde kullanılmalıdır Paslanmadan gelebılecek hasarı onlemek ıçın, yuzeyı kdplanmamış olan dok rne demırden yapılan mutfak eşyalannın ıçı sık sık tuzsuz yemeklık yağ ıle yağlanmalıdır Bu tur mutfak eşyaldn kuvvetlı deterjanlarla yıkanmamalı ve yuzeylerı aşındıncı maddelerle süınmemelıdır Bunun yerıne durulamadan sonra hemen sılınıp kurulanmalıdırlar En iyi seçim sizin seçiminizdir Bır tencere ya dd tava ıçın en ıyı seçı mın ne oldugu, bu soruyu kıme sordugunuza ve ne ıstedıgınıze baglı Kuzey Karolına eya letınde yaşlan onun bıraz usfunde olan uç çocugun babası bır kışı, pazdr gunu kahvdltı ıçın pışırecegı "pancake"ı temız bır şekılde ve az tereyagı ıle pışırmek ıçırı yapışmaz ozellıklı tdvdsırn tercıh edıyoı New York Tımes gazetesınde bır yemek eleştırüen yazarı "daha ıyı bır sote yapmak" ıçın anodıze alumınyumu seçıyor Maryland Eyaletı'nde bır gıda kooperatıfinın uyesı olan bır hanım da evındekı ıyı bıldıgı ve dayanıklı olan dokme demır mutfak eşydldrınddrı vazgeçmeye cegını soyluyor Bugun pıyasada bulunan tencere ve tavaların çeşıtlılıgı herkese bır seçenek sunuyor Bunun da en ıyı yanı, bu makalede anlatılan farklı malzemelerın herbırırun tuketıcılerın geıeksınımlerıne guvenlı bır şekılde hızmet etmekte oluşlarıdır Ayşe Özyağalar Kaynak ABD Fbod and Drug Ad mınıstratıon "FDA" bil âfet buyuklüğünde, yani buyükluğü sekiz veya daha büyük olan depremler enderdir. Buyükluğü 9'u geçen 1964 Alaska veya 1960 Şili depremleri gibi depremler yüzyılda bir veya iki kez olurlar bütun dünyada. Bu depremlerin oluş sıklığının (yani frekanslarının) 10 temelli logaritması ile açığa çıkardıkları enerjinin 10 temelli bir logaritmasını bir grafiğe çizdiğimiz zaman, yukarıda söylediğim ilişki çok açık bir şekilde görulmektedir. Ama işin garip yanı, tiim afetler aynı ilişkiyi göstermektedir. Meselâ dunyamıza duşen goktaşları: 1908'de Sibirya'da Tunguska'ya düşen goktaşının açığa çıkardığı enerji yaklaşık 50 megaton civarındaydı. Bu tur olaylar her 1000 yılda bir oluyor. Yani log sıklık 10'^ (n/yıl alındığından işareti) buna mukabil log enerji (buyukluk mertebesi olarak) 10'. Yılda bir düşenlerin enerjisi 20 kıloton, buna mukabil milyon yılda bır düşenlerin açığa çıkardıkları enerji 10~* kiloton mertebesinde. Benzer bir ilişki yer kaymaları için de geçerli. Yer kaymalarının boyu büyüdükçe, oluş sıklıkları azalıyor. Eee n'apalım, diyeceksiniz! Bu basit gozlemler, nadir olayların da belli bir düzenlilikleri, belli bir kestirilebilirlikleri oldugunu gösteriyor. Insan genellikle içinde yaşadığı ortama şartlanmıştır. 0 ortamda birdenbire tamamen değişik birşeyler olabileceğini kestiremez. Bunu bize ancak doğa bilimleri soyler. Doğa bilimciler bile bu yaygın insan kusurunun etkisinden kurtulamamışlardır. Yakın zamana kadar ekseri jeologlar dunyadaki tum aşınma ve çökelme olaylarına her yerde her zaman görduğumuz türden yavaş, küçük, belli belirsiz olayların egemen oldugunu sanıyorlardı. Zavallı Darvvin bile bu duşünce tarzından ötürü şimde 65 milyon yıl once oldugunu bildiğimız Tebeşir Devrinin sonunu 300 milyon yıl diye hesap etmişti. Hatası nadir olan buyük olayları hesaba katmamış olmasıydı. Venezuela'da geçen aralıkta olan bır sel, yüzyılların çökeltemediği kadar çamuru birkaç günde çökeltiverdi. Âfetle mucadelenin ilk şartı bir bölgedeki muhtemel âfet tur ve büyüklüklerini öğrenmektir. Bu iyi bir jeoloji ve coğrafya bilgisiyle kolay öğrenilebilir. Bundan da âfetlerin sıklıkları hesap edilebilir. Gerisi yerel idarecilerin bileceği iştir. 669/5 Seramik ve emayeden mamul mutfak eşyaları 1830 yılında Bohemıalı bırusta, dokme