Katalog

eşsız olan şey bu tur uzmanlık sorulanndan mekân ve zaman ıçın yenı bır madde anlayışı uretmektı Zaman kavramını yalnızca fizıksel olarak değıl felsefi olarak da araştırdı Insan zaman kaybetuğı zaman gerçekte ne yapmış oluyordu? Veya ıkı farkb olayın aynı anda gerçekleşmesı ne anlama gelıyordu? Eınsteın sanıye problemını tumuyle çozdugunu kabul ettıgı zaman muthış bu an yaşamış ol malı Yalnızca genel mantk prensıbıne dayanan bır buluşun, ınsanlara saglam bılgıler saglayabüecegını kavrayabümıştı Ornegın "Perpetuum mobile" (sonsuz hareket) üe ügılı prensıp gıbı "Gorelılık prensıbını" de, üa mutlakıyetı bır kenara bırakıp bır yenısını ureterek bulmuştu Newton'a gore tıpkı sağlüdı bır sagduyunun her gun yaşadığı gıbı dunya oluşumunun tumu de "mutlak mekân olarak adlandırdıgı bır sahnede hareketlenmekteydı Ve sukunet ıçındekı tum hareketler ışık da dahü olmak uzere tumu bu mutlak mekân ıçerısınde olçulebüıyordu New ton un zamanla ügılı tea daha da ügınçt Çunku "zaman dogası geregınce hep aynı bıçımde akıp gıdıyordu" Insan da omur boyu aynısını yaşamıyor mu ? Eınsteın büımı bu çüanaz sokaktan çıkarabümek ıçın Newton un dunyasını adeta tersıne dondurmek zorunda kalmışü Işık hızıru doga sabıtesıne çevırerek bır anlamda mutlak ve değışmez olarak kabul erü Fakat zaman ve mekân kavramından mutlakıyetı çıkararak "gorelüeşürdıgınde" tum karşıolumlar da bırdenbıre ortadan kalkıvermışu Boylecefizıkkurallan karşı karşıya hareket eden sıstemlerle aynı şekılde formule edüebüır hale geldı Bu gorelüeştırme ışlemı, Eınsteın'ın dunya goruşlennı bırleştırme konusunda atügı en buyuk adımdı Ama ne var kı bunun da bır bedelı vardı Zaman ve mekanın para doksal hareketı (bkz çızelge) Yavaş çalışan saatlerın veya hızlı hareket eden obje Elıuteln, Almanya bafkanının verdlğl bir davette onur konuğu (1931): "Blrincl dereceden bir kültür faktörti.' O tarıhlerde Isaac Newton'un 200 yıldır monopol halıne gelen fizık teoıısıne karşı yenı bır rakıp dogmuştu Hemşerısı James Clerk Maxwell, elektıomanyctızma teorısıyle "alanlar ' ıle ügılı bır sıstem yaratmışu Belta de dunya sonunda tumuyle dalgalar ve alanlarla açıklanabüecektı Yoksa ıkı bolge bırbınnden bagımsız olarak gelışen üa farklı tarıhın bır butununu mu temsü edıyordu? Eınsteın tek tarafin zafere ulaşması yenne bırleşme den yana tavır almayı yeğlemıştı Bu karar onu ılk mesleka başansızlıklara suruklemıs olsa da daha sonrakı büımsel başanlannda buyuk katkılan oldugu kuşkusuz Fızık egıümınden sonra Zunch'te asıstan olarak çalışmayı umut ederken, 1900 yazında dıplomasını aldıktan sonra geçıcı ogretmenlık gorevıne başladı Eınsteın "ıkmcı uzmanlık egıtımını" Bern'dekı federal patent daıresınde 1909 yılında tamamladı Buradakı gorevınden arta kalan zamanlarında çagdaş fizıkte ortaya atılmaya başlanan buyuk problemler uzermde duşunme fırsaunı bulmuştu, Hatta daha çok elektroteknık buluşlar uzenne çalışan patent daıresı onu uzmanlığa oylesıne çok yaklaştırdı kı bunu unıversıte çevresınde bıle daha zor elde edebılırdı Eınsteın da dıgerlerı gıbı once, nıspetsızlıgı, mevcut fizık kurallanyla çozmeye çakşü Ama ışık hızı daha o zamanlar bıle o gunlerdekı büımsel çerçeve ıçıne oturtul mak ıstenmemekteydı Ve bu sırada Berlınlı profesor Max Planck, tum doğa bılımlerını altust eden devrımsel bır kanunu ortaya atü Natura non facıt saltus Doga atılım yapmıyor P l a n c k ın, araştırmaları nın temelıne dayanarak elektrık ampullerının standartiaştırüması uzerınde buldugu bır formul aynı zamanda ışıma enerjısını de açıklamaktaydı Fakat bununla klasık fizıkte bır devrım yaratacagına ınanmamış.ü Bunu ancak Eınsteın ıdrak edebüecektı Planck ıçınde bulunduğu durumu şu şekılde açıklamışü Fızıktekı bu teorık buluşu deneyımlere aktarma çabalanm bır turlu sonuç vermıyor bulundugum yer benım sağlam bır zemın gosterme firsatını beklemeden ayagımın altından kayıp gıdıyordu" Işte onun boşluğa atmak zorunda kaldıgı adım Eınsteın'ı dığerlerının onune geçırecektı O zamankı fızık ışaretlennde bırbırıne bagh olmayan alanlardakı yaygın şuphecılığe karşı atomların gerçek varlıgını Planck'ın kuantum problemlerını çozerek gorebümıştı Eınsteın 1905 yılında ışıgın bellı şartlar altında bır bırıkımın parçacıklan gıbı hareket etügını formule eden dâhı boylece 1921 yılında kendısıne Nobel odulu de getıren bu çahşmayla Max Planck tarafindan yıllarca buyuk bır mukavemetle hesaplanan ve modern fizıkte gorelılık teorısınden sonra ıkıncı buyuk teorı yapıtı sayılan kuantum teorısını bulmuş oldu Yeni bir Kopernik Newton'un eserlerınden de esınlenen Eınsteın aslında soruşturulması mumkun olmayan fakat dunya oluşumunun çerçevesınde gelışen mekân ve zaman gıbı temel kavramlarla ügılı sorularla da ugraştı Ve boylece sonunda sınırlı gorelılık teorısını gelıştırmeyı başardı Çok oncesınden boşlugu doldurdugu varsayılan "eterın" elektromanyetık dalgdların yayılmasında teonk> bır bunye teşkıl edıp etmedıgını sormaya başlamıştı Onu bu duşunceye ıten problem eteıın deneysel olarak tespıt edılmemesıydı Ve sonunda onu gereksız bularak tumden ortadan kaldırdı Bu çok parlak bır füar olmakla bırlıkte pek de orıjınal sayılmazdı çunku aynı şeyı dıgerlerı de duşunHlroflma'da atom bombasının patlatılmau (1945): muştu Eınsteın'ın duşunceleBlltmin zaferi ve yenUgbl. rınde gerçekte Ümtetn ve Oppenhelmer (1949): flzlğin Ilk gUnahı. Churchlll, Elnsteln (1933): Yurtdifinda tahrikçl davraniflar" lçrın kısaltüması gıbı.teorıden manuksızmış gıbı algüanan sonuçlan Eınsteın büe garıp bulmuştu Ama ne var kı zaman makmelerının Scıence Fıctıon dunyası bırdenbıre teorık bır buluşa sahıp oluvermıştı En unlusu üazler paradoksudur Ikızlerden bırı dun yada kalırken dığen buyuk bır hızla uzaya gıder Bır yü sonra gerı dondugunde kardeşının 50 yü bırden, kendısınınse yalnızca üa yü yaşlandığını anlar Eınsteın zaman ve mekanı ıçten ıçe bırbırıne baglar Nasüsa tugla gÜDi mekânsal bır cısım yalnızca uç koordınat uzunlugu genışlıgı ve yukseklığıyle açıklanabüıyorsa zaman da dığer gorelı bır buyukluk olarak tanımlanmakta("Mekân/Zaman" kavramı) Dünyanın en ünlü formülü "Uzayı sarsmak bu kadar gereklı mıydı" dıye sormuştu Fransız doga füozofu Gaston Bachelard. "Bır duşunce tek başına üa üd uç yühk rasyonalıst duşunceyı ayaga kaldırmaya yetecek mıydı' Eınsteın'ın onjınal esennde sınırlı bagülüık teorısınden çücan zengın açıklamalara degınmemış olması büım 669/14