Katalog

Her şeyi nasıl değiştirdi? gore hareket etmıyorlarsa aynı zamanı gosterebüırdı Bu olgu bırçok deneyle desteklendı Omegın, olaganustu hassas bır saat dunyanın etrannda havada dolaştınldıktan sonra oldugu yerde kalan başka bır saatle karşüaşürüdı Eger daha uzun yaşamak ıstıyorsanız sureklı doguya dogru uçan bır uçakla durmadan yolculuk edebüırsınız Ancak uçaktakı tek üp yemeklerle dengesız beslenmenız, yaşamınıza ekleyecegınız sanıyenın çok kuçuk bır yuzdesınden fazlasını sızden gerı alacaktır Eınsteın ın one surdugu "doganın yasaları serbest hareket eden her gozlemcı ıçın aynı şeküde geçerh olmahdır" varsayımı gorelüık (rolaüvıte) kuramının temelıydı çunku bu varsayım hareketın yalnızca gorelı olabüecegıne ışaret edıyordu Bunun guzellıgı ve sadelıgı bırçok büım adamıyla felsefecıyı ıkna etmıştı Ancak yıne de bır suru ıtiraz vardı Eınsteın 19 uncu yuzyüın ıkı Mutlagını devırmıştı Esırın temsü ettıgı Mutlak Haıeketıizlik üe tum saatlerın aynı gosterdıgı Mutlak ya da Evrensel Zaman Insanlar soruyordu 'Acaba heı şeyın goıeh olması, mutlak olan hıç bır ahlakı olçut olmadıgı anlamına mı gelıyor?" 192O'lı ve 1930'lu yülar boyunca bu tur kaygüar yaşandı Eınsteın 1921 yüında Nobel Odulunu, 1905 yüında yapügı apayn bır çalışma üe almısti Çok tarüşmalı olan gorelılıgın adı bıle geçmıyordu Eınsteın'ın hatalı olduğunu ılerı suren hâlâ haftada ıkı uç mektup alıyorum Ancak bugun gorelılık kuramı tum bılım camıası tarafından kabul goruyor ve kuramın ongorulerı sayısız uygulamayla dogrulanmaya devam edıyor E=mc2 ya da kütle=enerji Gorelılıgın en onemlı sonucu, kutle ıle ener]inın arasında kurdugu üışkıdır Eınsteın'ın "ışıgın hızını her gozlemcmın eşıt olçmesı gerekır" varsayımı hıç bır şeyın ışıktan hızlı hareket edemeyecegıne ışaret eder Bır parçacık ya da uzay gemısı gıbı herhangı bır cısmı hızlandırmak ıçın kullanılan enerjı o cısmın kutlesını artörır ve daha fazla hızlandırılmasını guçleştırır Dolayısıyla bır parçacıgı ışık hızıyla hareket ettırmek olanaksızdır çunku bunun ıçın sonsuz enerjıye gereksınım vardır Kutle ıle enerjı sokaktan geçen herhangı bırının bıle tanıdıgı belkı de tekfizıkdenklemı olan Eınsteın ın unlu, E=mc2'sınde bır araya gelır Bu yasanın en onemlı sonuçlanndan bırı de şoyledır Eger bır uranyum çekırdegı kutlelerının toplamı onjınal çehrdekten bıraz daha hafıf olan ıkı ayn çebrdege bolunurse (fizyon) olaganustu mıktarda enerjı açığa çıkar 1939 yüında II Dunya Savaşı patlak verecegı sırada bır grup bılım adamı bunun doguracagı sonuçların farkına vardı ve Eınsteın'ı, barışçı duşuncelerınden sıynlıp Başkan Roose velt e bır nukleer araştırma programı başlatması konusunda zorlaması ıçın bır mektup yazmaya ıkna etn Bu Manhattan Projesı'ne ve 1945 yüında Hıroşıma'ya atom bombası atümasına yol açü Bazüan kutle üe enerjı arasındakı üışhyı keşfederek atom bombasının yapümasına neden oldugu ıçın Eınsteın'ı suçlar Ancak bu kutleçekımı yuzunden duşen uçaklar ıçın Neurton ı suçlamakla aynı şeydır Eınsteın, Manhattan Projesı'nde hıç gorev almadı, bomba patladıgında ıse dehşete kapümışü Goreblık kuramı elektrık ve manyetızmaya üışkın fizık yasalanyla uyum ıçınde olsa da Nevvton'ın kutleçekım yasasıyla uyum sağlayamıyordu Yasa uyannca eger uzayın bellı bır yerındekı madde dagüımını degıştırırsenız, kutleçekım alanmdakı bu degışım Evren'ın her yerınde aynı anda hıssedümehydı Bu, yalnızca ışıktan hızlı sınyaller gondermek (b gorekkğe gore bu olanaksızdı) anlamına gelmıyordu, aynı zamanda gorelüık kuramının kışısel zamana donuşturdugu Mutlak (Evrensel) bır zaman kavramını gerektınyordu Eınsteın 1907 yüında Bern'dekı patent daıresınde çalışırken bu guçlugun farkındaydı ancak 1911 yüında Prag'dah Alman Unıversıtesı'ne gırene dek problemın uze rınde duşunmeye başlayamadı Burada ıvme ve kutleçekım alanı arasında yakın bır üışkı olduğunu anladı Genel Görelilik Kuramı: ı Cenel görelilik kuramma göre, ışık bir noktadan diğerine görelilik kuramma kütleçekimini de ekleyerek kuramı daha genlş bir çerçeveye oturttu. oUnn en kısa yolu kullanır. GöreHllk kutamında kütleçeklml blr kuvvet değlldln blr kütlenln neden oldugu zaman mekândakl eğrillktlr. Bu eğrillk, gergln blr çarfafın üzerlne koyulan blr ağıriığın çarşaf yüzeyl Uzerlnde yarattığı etklye beı zetlleblllr. 1Yıldadan g len ısık, Cünes glbl buyük blr kütlenln yanından geçerken zaman mekândakl eğrillk yüzünden bü kulür(Yıldızdop gelen ısığın Izleyeceğl en kısa yol eğrl blr çlzgldlr). Dolayısıyla yıldızın ısığı farklı blr kaynaktan geHyormus glbl algılanır. 1919 yılındakl günes tutulması sırasında bu etklnln gozlenmesl, flzlkçlkri Elnsteln'm kuramının doİru olduğuna Inandırdı. Yıldızın gerçek konumu Yıldızın gorunur konumu İvme ve kütleçekiminln denk o/ı hme Ile kütleçekiminln blrblrine denk olduğumın Elnsteln'm genel görelilik kuramım oluşturmasına Eğer kapalı blr kutunun Içlndeysenlz ve dıs dünyaya lllskln hlç blr Ipucunuz yoksa, ktitleçeklml sayesmde yere ml dilsuyonunuz yoksa yukan doğru belll blr Ivmeyk yukselfyor musunuz, anlamanız olanaksızdır. Bacaklannız Ikl dunımda da aynı basına hlssedecektlr; sekttrdlğlnlz blr top be Ikl dunımda da aynı sekllde hareket edecektlr. GörelİIL ve kütleçekiml 2 Eğer blr kütle yeterince yoğunluğa sahlpse zamanmekanı "tonsuz" büker. Bu olguya kara dellk adı verlllr. Kara dellk denmeslnln nedenl, ona çok yaklaşan blr ışık huzmeslnln blr daha asla ondan kurtulamamasıdır. Ifik kara dellğe glrtyor 669/7